د کانونو د استخراج په اړه د افغان حکومت هڅي

په داسې حال کې چې د امریکا متحده ایالاتو په مشرۍ نړیوال جنگي سرتیري د روان کال تر پایه له افغانستان څخه وتلو ته چمتووالی نیسي، د افغانستان د کانونو او پیترولیم وزیر ډاډ څرگند کړی دی چې حکومت به یې پانگوالو ته امنیت او قانوني زمینه برابره کړي.

د افغانستان د کانونو او پیترولیم وزیر محمد اکبر بارکزي، د دوشنبې په ورځ (۲۰۱۴م کال د مارچ ۱۰) په واشنگټن کې ویلي دي: «زموږ د پرمختگ یوازینۍ لار زموږ اقتصاد دی...او دغه پرمختگ د کانونو، د معدني مواد او هایدرو کاربون له لاري کیدای شي. هغه لار چې موږ یې په اړه فکر کوو تر سره کیدای شي هغه په معاملاتو کې روڼوالی دی.»

د بارکزي د وینا له مخې دوی هر کال د کانونو د استخراج له لاري ۱۴۶ میلیونه ډالر عواید تر لاسه کوي او غواړي چې تر ۲۰۲۰م کاله پوري د دغو پيسو مقدار میلیاردونو ته ورسوي.

بارکزي تیره ورځ دغه څرگندوني په واشنگټن کې د افغانستان په سفارت کې هغه مهال وکړې چې د امریکا متحده ایالاتو د «جیولوجیکل سروې» یا ځمکي پیژندني په نوم ادارې په یو لړ مراسمو کې افغانستان ته د ترسره شوو سروي گانو نتایج ورسپارل. دغه معلومات افغانستان ته د۷۰ سلنه کانونو او معدنونو د زیرمو په اړه ستر معلومات وړاندي کوي.

دغه معلومات د (hyperspectral) د انځورونو پر مټ تر لاسه شوي دي. دا د نقشو د ترلاسه کولو له پاره یو ډول پرمختللی تخنیک دی.

د امریکا متحده ایالاتو د جیولوجیکل سروې د ادارې مشر سوزیت کیمبال، وویل چې د دغو معلوماتو په لرلو سره افغانستان د نړۍ لومړنی هیواد دی چې تر ټولو زیات د (hyperspectral) انځورونو په مرسته جوړي شوي نقشې لري.

د امریکا متحده ایالاتو ځمکه پیژندونکو په ۲۰۱۰م کال کې اټکل کړی وو چې افغانستان شاوخوا د ۱ تریلیون امریکایي ډالرو په ارزښت طبعي زیرمو خاوند دی. په دغو معدنونو کې د مسو، اوسپنې، او لیتیم زیرمي شاملي دي. لېتیم د برقي موټرو په بیتریو کې استعمالیدونکی مهم توکی دی. خو افغان چارواکي بیا اټکل کوي چې ښایي د طبعي زیرمو ارزښت يې تر اټکل شوي درې برابره زيات وي.

خو پانگونه تر هر څه زیات په زېربنایي بنسټونو پوري تړلې ده، چې په ۲۰۰۱ کال کې د امریکا متحد ایالاتو په مشرۍ د طالبانو رژیم تر نسکوریدو وروسته پکښې په څرگند ډول ښه والی رامنځ ته شوی دی خو په دغه برخه کې اوس هم یو څه نیمگړتیاوې شته او بله ستونزه د امنیت ده.

د امریکا متحده ایالاتو ولسمشر بارک اوباما خبرداری ورکړی دی چي که چیرې افغان ولسمشر حامد کرزی له واشنگټن سره امنیتي تړون لاسلیک نه کړي، نو د روان کال ترپايه پوري به له افغانستان څخه خپل ټول ځواکونه وباسي. دغه تړون تر ۲۰۱۴ کال وروسته په افغانستان کې د امريکايي ځواکونو حضور ته زمينه برابروي.

د سوداگرۍ او ثبات له پاره د پېنتاگون د کاري قوې په نامه ادارې مشر جوزف کاتالینو، وایي چې د شک او تردید سره سره، د پانگوالو لیوالتیا لیدل کیږي.

په داسې حال کې چې د امریکا متحده ایالات د دغه جیولوجیکي تحقیق په سر کې ځای لري، چین په افغانستان کې لوی پانگه اچونکی هیواد بلل کیږي، چې په ۲۰۰۷مېلادي کال کې یې د مس عینک کان د استخراج تړون تر لاسه کړ.