Zając w sztuce

Zając był od zawsze symbolem płodności, odnawiającego się życia i zmysłowej rozkoszy. Postać tego zwierzaka jest motywem obrazów i rzeźb od czasów starożytnych po dziś dzień. Niemiecko-amerykański artysta fotograf Antonius kontynuje tę tradycję i tworzy na wzór artysty niemieckiego renesansu Albrechta Dürera, własną wersję zająca.

Ta pochodząca z 1502 r. akwarela Dürera osiągnęła światową sławę i jest tymczasem tak cenna, że wystawiana jest w wiedeńskiej galerii Albertina tylko raz na pięć lat. Warto pamiętać, że liczące ponad 500 lat studium zająca z natury nie miało ani religijnego, ani mitycznego wymiaru.

Nawet kiedy brak jest tytułu, łatwo rozpoznać, że chodzi o motyw zająca Albrechta Dürera. Artysta ten znalazł wielu naśladowców. Zając Dürera autorstwa Sigmara Polke pochodzi z 1970 r. i jest tylko zarysowany przy pomocy gumy i gwoździ. Pracą tą Polke pragnął skomentować problem licznych fałszerstw i kopii dzieła Dürera.

W starożytności zając był ulubionym obiektem polowań. Gatunek zdołał jednak przetrwać dzięki jego dużej rozrodczości. Od tego czasu uznawany był za symbol witalności, seksualnego pożądania i płodności. Atrybuty te chętnie przedstawiano w formie symbolicznych obrazów w V wieku przed Chrystusem. Powyższy obraz przedstawia uczestnika sympozjum, który rozmarzony głaszcze swojego zająca.

Motyw szaraka zjadającego winogrona bardzo lubili starożytni Rzymianie. Pojawił się już na mozaikach z I i II wieku. Ten na koptyjskim dywanie powstał 300 lat później w Egipcie. Wyjadający owoce zając sam był przecież przeznaczony do zjedzenia. Najwidoczniej wyobrażenie to uchodziło za czarujące.

W północnym ramieniu krużganków katedry w Paderborn znajduje się słynne okno trzech zająców, które powstało w XVI wieku. Motyw trzech zająców wykorzystywano już w czasach rzymskich, np. przy lampkach oliwnych. W ikonografii chrześcijańskiej trzy zające łączące się ze sobą uszami symbolizowały Trrójcę św.

Chociaż japoński zając z kości słoniowej na powyższym zdjęciu przypomina bardziej wielbłąda, jest on jednak słynnym zającem z bursztynowymi oczami, który posłużył za tytuł bestsellera Edmunda de Waala. Breloczek do paska wielkości kciuka jest jednym z licznych dowodów na to, że motyw zająca wykorzystywano również w sztuce azjatyckiej.

Zając jest jednym z dwunastu zwierząt chińskiego horoskopu. Ta rzeźba w brązie artysty chińskiego Ai Weiweia jest odniesieniem do historii wymiany między Europą i Chinami. Nawiązuje do niewielkiej czaszki zająca, którą dwóch jezuitów w XVII wieku wykonało dla cesarza Chin. Sto lat później została ona skradziona przez brytyjskich żołnierzy z jedenastoma innymi głowami zwierząt.

Ten królik jest ulubionym motywem klasycznego malarstwa chińskiego przy użyciu tuszu. Jednak także wielu współczesnych artystów sięga chętnie do tego motywu. W strefie sztuki współczesnej - 798 Art District można natknąć się na królika nadnaturalnej wielkości.

Wykonany z tworzywa sztucznego Rabbit wybitnego współczesnego artysty nowojorskiego Jeffa Koonsa zaliczany jest obok "Ballon Dog" (pies z balonów) do jednych najbardziej jego znanych prac. Powstały one w 1986 r. w ramach cyklu "Statuary" i za wzór do nich posłużyły amerykańskiemu artyście banalne przedmioty codziennego użytku.

I jeszcze zając gigantycznych rozmiarów. Jego autor - holenderski artysta ustawia go w różnych miejscach na całym świecie. W 2014 r. zając opalał się w okręgu Taoyuan na Taiwanie. Florentijn Hofmann nie traktuje swoich przypominających masowy produkt rzeźb jako zwierzęta, lecz jako "abstrakcyjne zabawki". Płodny zając został na końcu zdegradowany do symbolu tanich reprodukcji.