Robotnicy przymusowi w placówkach kościoła katolickiego

Niemiecki kościół katolicki odmówił, w przeciwieństwie do kościoła ewangelickiego, partycypowania w Federalnym Funduszu Odszkodowawczym rządu i przemysłu niemieckiego dla byłych robotników przymusowych i niewolniczych, i zdecydował się na utworzenie własnego funduszu. „Była to słuszna decyzja” - powiedział podsumowując w Moguncji pięć lat pracy Funduszu przewodniczący Konferencji Biskupów Niemieckich, kardynał Karl Lehmann:„ Poruszaliśmy się – jak to wtedy określiłem - po wąskiej kładce i ciernistej drodze. Stanęliśmy w obliczu wyzwania, które wymagało od nas rozumnej oceny faktów historycznych i odwagi moralnej. Nasz fundusz oparty został na trzech filarach, które nazwaliśmy: odszkodowanie, pojednanie i pamięć. Są one nierozłącznie związane ze sobą. Obrana przez nas droga okazała się słuszna.”

Fundusz odszkodowawczy niemieckiego kościoła katolickiego założony został w roku 2000. Kościół przekazał na jego konto 5,1 milionów euro. Wypłaty odszkodowań zakończono w ubiegłym roku. Otrzymało je 587 osób zamieszkałych w 16 krajach świata, z tego 289 osób w Polsce i 150 na Ukrainie. Suma odszkodowań na osobę wyniosła 2556 euro. Poszukiwanie pracowników przymusowych zatrudnionych podczas drugiej Wojny Swiatowej w placówkach kościelnych powierzono niemieckiemu Caritasowi.

Wykonaną przez Caritas pracę przewodniczący Konferencji Biskupów Niemieckich, kardynał Lehmann nazwał „ największym przedsięwzięciem badawczym w historii kościoła katolickiego w Niemczech”. „Fundusz odszkodowawczy kościoła katolickiego tym się różni od Funduszu Federalnego, że my sami zabraliśmy się za poszukanie zatrudnionych w placówkach kościelnych pracowników przymusowych, a więc nie ograniczaliśmy się wyłącznie do sprawdzania napływających wniosków.” – mówi przewodniczący niemieckiego Caritasu, Peter Neher. ”Przeczesaliśmy archiwa w 27 diecezjach w poszukiwaniu nazwisk i wskazówek o osobach pracujących tam w okresie III Rzeszy. Jeżeli udało się nam ustalić ich adresy, natychmiast nawiązywaliśmy z nimi kontakt.” .Poszukiwaniami objęto w sumie 4 519 osób. Tyle wskazówek o pracach przymusowych znaleziono w kościelnych archiwach. Niemiecki Caritas prowadził poszukiwania przez środki przekazu informacji, urzędy meldunkowe, archiwa i placówki kościelne w kilkunastu krajach. Przygotowano w tym celu informacje w kilku językach. Osoby, które nie dysponowały dokumentami, miały szansę otrzymać odszkodowanie po przedstawieniu wiarygodnych, zachowanych w pamięci szczegółów z okresu pracy przymusowej. Pracowników przymusowych kościół katolicki zatrudniał głównie przy pracach w rolnitwie i kościelnych placówkach medycznych. Z informacji uzyskanych po przeczesaniu archiwów kościelnych wynika, że w placówkach kościelnych w okresie III Rzeszy nie pracowali więźniowie obozów koncentracyjnych – powiedział kardynał Lehmann: Ośmiu z dziesięciu cudzoziemskich robotników pracowało na roli i w przyklasztornych zagrodach. Jest to więc grupa osób, którym według wprowadzonych w połowie roku 2000 regulacji prawnych nie przysługiwałoby wypłata odszkodowania z Funduszu Federalnego. Nie otrzymałyby one oni grosza.

Pieniądze, które nie mogły zostać wypłacone z różnych powodów osobom zatrudnionym w charakterze pracowników przymusowych w placówkach kościelnych, ponieważ albo zmarły przedwcześnie albo nie można ich było odnaleźć, przekazane zostaną organizacji katolickiej Maximilian –Kolbe-Werk z Fryburga, która opiekuje się byłymi więźniami obozów koncentracyjnych. W ramach funduszu finansowane jest także szereg przedsięwzięć służących pojednaniu. W imieniu kościoła katolickiego w Niemczech działalność tę zlecono Renowabis – akcji pomocy katolików niemieckich mieszkańcom Europy środkowo-wschodniej.

Główny akcent w zakresie pracy na rzecz pojednania fundusz kościoła katolickiego „Odszkodowanie, Pojednanie i Pamięć” kładzie na pracę z młodzieżą. Na ten cel przeznaczono blisko jedną trzecią sumy kapitałowej funduszu. Przewodniczący Konferencji Buskupów Niemieckich, kardynał Karl Lehmann postrzega tę działalność „jako kontynuację datującego się od połowy lat 60 zaangażowania katolików na rzecz pojednani”. Fundamentalną rolę kardynał Lehmann przypisuje w tym kontekście wymianie listów między polskimi i niemieckimi biskupami 40 lat temu.