Нерамнотежата е опасна за еврозоната

Кога се зборува за нерамнотежа или дебаланс, често се мисли на симбиозата на САД и Кина. Азијците им продаваат на Американците невидени количества стока за широка потрошувачка и со заработените пари купуваат американски обврзници за да ги финансираат долговите на САД.

Германците, во извесен поглед, се Кинези меѓу Европејците. Германија во 2011 година имаше суфицит од 136 милијарди евра, значи повеќе извезувала отколку што увезувала. Речиси половината од тоа отпаѓа на еврозоната, пред се‘ на таканаречените ГИИПС-држави (Грција, Италија, Ирска, Португалија, Шпанија) и Франција.

Виновни за кризата?

Во ваквите неурамнотежености дел од експертите гледаат важна причина за галопирачката должничка криза. Ролф Лангхамер, вицепретседател на Институтот за светска економија (ИфВ) во Кил има поинакво мислење: „Нерамнотежата е рефлекс на многу различната конкурентност на реалните економии. Бевме сведоци на тоа дека некои средоземноморски реално имаа поголема вредност во еврозоната.“

Тоа значи дека во тие земји платите значително се зголемија, што е последица на економскиот бум, кој пак беше поттикнат од ниските каматни стапки. „Пред да се најдат во монетарна унија каматите беа високи затоа што се стравуваше дека земјите би можеле да добијат понизок рејтинг“, нагласува Мирген Матес од Институтот на германското стопанство Келн (ИВ). Кога Италија, Португалија, Грција или Шпанија добиваа понизок рејтинг, инвеститорите имаа значителни загуби. „Ризикот од загуби беше пресметан во висината на каматите“, вели Матес.

Со приклучувањето во монетарната унија овој ризик отпадна. Каматите за земјите на периферијата на еврозоната рапидно се намалија. „Ваквата премија во многу земји за жал се потроши и не се инвестираше, или пак инвестициите не се исплатеа“, оценува економистот Лангхамер. Се формираа таканаречени меури, како меурот на недвижнини во Шпанија.

Потценети или преценети?

Германија истовремено го реформираше својот социјален систем и пазарот на работна сила со Агендата 2010. Синдикатите се воздржуваа од барањата за повисоки плати. Сето тоа доведе до тоа „во еврозоната да има земји чија валута е потценета, како во Германија, и земји чија валута е преценета значително, како во Грција или Шпанија“, објаснува Јоахим Старбати, професор по економија од Тибинген. Со предноста од курсевите на размена и платите, германската економија отиде далеку напред - предноста пред остатокот на еврозоната стануваше се‘ поголема.

Со други зборови: еврото како заедничка валута не само што не е во состојба да ги избрише разликите во рамки на монетарната унија, туку напротив „фиксниот сооднос на валутите во еврозоната сигурно придонесе за поголема нерамнотежа во нејзини рамки“, вели ИВ-експертот Матес за ДВ.

Во корсетот на еврото

Пред да дојде еврото, Грција, Италија и понекогаш и Франција, можеа да посегнат по докажано средство - ја обезвреднуваат малку својата валута, ги правеа своите производи поатрактивни со цена, го поттикнуваа извозот и на тој начин ја израмнуваа нерамнотежата. „Еврото им ја одзеде таа можност на земјите“, вели Ролф Лангхамер.

Значи, мораа да ја намалуваат вредноста интерно и да ги намалуваат платите. Иако во Грција во изминатите години платите се скратени многу, тоа треба се‘ уште да се прави и тие треба да се кратат за уште околу 30 проценти, вели една нова студија на Голдман Сакс. Според оваа студија, за да бидат приближно конкурентни како Германија, Португалија би морало да направи обезвреднување, односно намалување на платите за 35 проценти, а Шпанија и Франција за околу 20 проценти. Паралелно со тоа би морало да се спроведуваат структурни реформи, поврзани со кратење привилегии и загуба на работни места. За погодените ваквите реформи се често исто толку тешки колку и кратење на платите, а освен тоа носат резултат дури за неколку години.

Повисока инфлација во Германија

На тој начин се зголемува притисокот врз Германија да даде придонес за еврозоната повторно да биде поурамнтожена и помалку подложна на кризи. Еден од начините е повисока инфлација во Германија. „Кога Германија би растела позасилено, тогаш германската стапка на инфлација многу веројатно не би била толку потпросечна како што беше долго време“, смета Матес.

Тоа го очекува и Бундесбанката. Повисока инфлација би ги поскапела германските производи и би ги направила помалку конкурентни. Со оглед на лошата економска состојба во дел од земјите, германските „чувари на валутата“ нема да вршат притисок на Европската централна банка за зголемување на каматите. ЕЦБ четири години ја финансира нерамнотежата во рамки на монетарната унија. Таа купува обврзници од презадолжените земји и им дава на банките во јужноевропските земји неограничена ликвидност.

Тоа на долг рок нема да излезе на добро, а тоа го потврдува и кинеско-американската симбиоза. Додека Кинезите и натаму вредно извезуваат во САД, присилени се да гледаат како нивните резерви на долари се топат со флексибилната политика на Американската федерална банка. На Германците им се заканува иста судбина, смета Лангхамер и заклучува: „Оној што има траен суфицит мора да го прифати ризикот да има побарувања кои можеби, во најлош случај, веќе не вредат.“