Германската врска на Толстој

Од Рајнер Мариа Рилке па се‘ до Томас Ман, голем број германски писатели го обожувале Лав Николаевич Толстој. Рускиот писател останува омилен во Германија особено со неговите култни дела, историскиот еп „Војна и мир “ и драматичната семејна приказна за несреќната „ Ана Карењина“. Иако за животот на Толстој е напишано многу, сепак неговата врска со Германија е се‘уште недоволно истражена. По повод 100 годишнината од неговата смрт на на 20 ноември, во Минхен е отворена изложба која ја покажува повеќеслојната поврзаност на класикот на рускиот реализам со Германија.

„Ми светна“, запишал Толстој на германски јазик во 1861 година по средбата со германско-еврејскиот книжевник Бертолд Ауербах во Берлин. А дека тоа го запишал на странски јазик, воопшто не зачудува. Бројните рачни белешки на Толстој се напишани на германски. Тоа го покажува и дневникот на Толстој кој може да се види на изложбата во „Куќата на литературата“ во Минхен.

„Насекаде се вметнати германски изрази. А особено е занимливо дека тоа 20-30 години подоцна го пронаоѓаме како клуч за некое дело“, вели кураторката на изложбата Јохана Деринг Смирнов.

Бетовен и Бах биле омилени композитори на Толстој

Копии од ваквите патеписни дневници од периодот меѓу 1857 година и 1861 година, можат да се видат на минхенската изложба, која на посетителите им нуди и извадоци од коресподенцијата на Толстој со некои од околу 2000 германски читатели и слични вредни документи. Тие покажуваат дека овој руски писател добро ја познавал Германија:

„Тој ја сакал Германија, германската музика, Бетовен, Бах, филозофите и германските писатели, кои ги читал на германски јазик“, вели Светлана Новикова, експерт за делата на Толстој од Толстоевиот музеј во Москва.

Германски, рускиот писател научил од својот домашен учител Фридрих Ресл. Но Толстоеви го викале Фјодор Иванович, раскажува Јохана Деринг Смирнов:

„Тој бил германски војник кој дезертирал, чевлар, значи едноставен човек, но со доблест која Толстој очигледно ја научил од него: тоа е сожалувањето и сочувството“

Критичар на царевите

Важна улога во формирањето на чувството за правдина кај Толстој играл и неговиот германски професор Мејер во Казан. Стручњакот за граѓанско право му дал на 17 годишниот Лав задача да ја спореди руската кралица Катарина Велика, која инаку била Германка со францускиот просветител Монтескје:

„Тоа на Толстој толку му се допаднало, што станал критичар на царевите, но пред се’ од Мејер ја научил одговорноста за своите селани и правилото дека не е толку важно да се филозофира, туку дека филозофијата треба да се спроведува во праксата“, вели Деринг Смирнов.

По прекинувањето на студиите во Казан младиот гроф Толстој настојувал своите идеи за „владејачкиот просветител“ да ги спроведува на семејниот имот во Јаснаја Полјана. Тој ги образувал селаните. Во Германија пак залудно барал пример за такво нешто. Во своите дневници тој се ужаснува од казнувањето на учениците со ќотек и принудувањето да се учи напамет.

Слободата ја одредува духовниот развој

Врската на Толстој со Германија се зацврстила во 1862 година, со венчавката со германската Русинка Софија Андрејевна Берс. Тие имале 13 деца. Неговата сопруга, помлада 16 години од него, била негова долгогодишна помошничка во работата, се до радикалната промена во 1891 година. Тогаш 63 годишниот Толстој се одрекол од сите сталешки привилегии и авторски права и почнал да живее како обичен селанец.

До конечен слом меѓу сопружниците дошло кратко пред смртта на Толстој. По кавгата со сопругата, 82 годишниот Толстој го напуштил домот и починал неколку дена подоцна на 20 ноември 1910 година на една железничка станица. Тој бил погребан во родното место, Јаснаја Полјана , без име на гробот, како што самиот сакал. Директорот на Толстоевиот музеј во Москва Виталиј Ремизов го смета тоа за многу поучно: „Од него во секој случај може да се научи дека слободата не ја одредуваат надворешни чинители, туку внатрешниот духовен развој“.

Автор: Анила Шука/ Симе Недевски

Редактор: Жана Ацеска