کنوانسیون امنیتی خزر استفاده نظامی از این دریا را ممنوع کرده
۱۳۹۴ مهر ۱۷, جمعه
ارتش روسیه روز چهارشنبه (۱۵ مهر / ۷ اکتبر) از دریای خزر که یک دریای مشترک بین روسیه، ایران، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان است و هنوز رژیم حقوقی و مرزهای آبی آن مشخص نشده است ۲۶ موشک کروز در حمایت از ارتش سوریه شلیک کرد. این موشکها از روی ۴ ناو جنگی روسیه که در آبهای دریای خزر مستقرند، شلیک شدند.
کارشناسان محلی در گفت و گو با دویچه وله تائید کردند که روسیه درباره اقدام نظامی خود به کشورهای حاشیه خزر یعنی آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان اطلاعی نداده است.
بیشتر بخوانید: روسیه از دریای خزر مواضع مخالفان اسد را بمباران کرد
وزارت دفاع روسیه از پرتاب و مسیر حرکت این موشکها کلیپ‌های ویدیویی منتشر کرد. تصاویر منتشر شده وزارت دفاع روسیه نشان میدهد موشکهای کروز در دو مسیر مختلف از سواحل دریای خزر حرکت کرده و با تغییر چندباره مسیر خود و گذشتن از استان کردستان ایران وارد شمال عراق شده و نهایتا طی تغییر مسیر به مناطق مختلف سوریه رسیده‌اند.
مقام‌های دولت آمریکا شامگاه پنجشنبه (۱۶ مهر/ ۸ اکتبر) تایید کردند که دست‌کم چهار فروند از موشکهای روسی شلیک‌شده به سوی سوریه در ایران فرود آمده‌اند. اما وزارت دفاع روسیه بلافاصله سقوط این موشکها در خاک ایران را تکذیب کرد.
بیشتر بخوانید: «چهار موشک کروز روسی در ایران سقوط کردهاند»
مقامات ایرانی درباه صدور مجوز برای عبور موشکهای روسی از حریم کشور و احتمال سقوط این موشکها هنوز سکوت کردهاند. اما یک منبع در وزارت دفاع ایران که نامش ذکر نشده به خبرگزاری روسی "اسپوتنیک" گفته است: «هيچ اطلاعی در مورد سقوط موشکهای روسيه در خاک ايران نداريم.»
کارشناسانی که با دویچه وله صحبت کردند تائید کردند که ایران مجوزی را برای عبور موشکهای روسی از حریم هوایی خود صادر کرده است.
بیشتر بخوانید: وزارت دفاع روسیه خبر سقوط موشکها در خاک ایران را تکذیب کرد
در آخرین نشست کشورهای حوزه دریای خزر در آستاراخان روسیه درست یک سال پیش (۷ مهر/ ۲۹ سپتامبر) روحانی، رئیس جمهور ایران گفته بود تضمین صلح، ثبات و امنیت در خزر در گرو اصول بنیادینی چون "پرهیز از ورود به رقابت‌های تسلیحاتی" و "خودداری از کاربرد نیروهای مسلح" در این دریا خواهد بود.
سکوت آذربایجان درباره استفاده نظامی روسیه از خزر
دالغا خاتین‌اوغلو، مدیر اخبار ایران بخش انگلیسی خبرگزاری "ترند" آذربایجان به دویچه وله میگوید کشورهای حوزه خزر درباره استفاده نظامی روسیه از دریای خزر واکنشی نشان نداهاند و به غیر از جمهوری اسلامی ایران هیچیک از این کشورها تاکنون از عملیات نظامی روسیه پشتیبانی نیز نکرده‌اند.
او تاکید میکند: «احتمالا آذربایجان نتوانسته است مسیر موشکهای کروز روسی را ردیابی کند، اما با توجه به اینکه شلیک این موشکها از نزدیکی اراضی آذربایجان با فاصله بسیار کم انجام شده این احتمال وجود دارد که روسیه مقامات جمهوری آذربایجان را پیش از شلیک این موشکها مطلع کرده باشد.»
خاتین اوغلو اضافه میکند جمهوری آذربایجان در این رابطه اعتراضی به روسیه نکرده است. وی دلیل آن را اینگونه توضیح میدهد: «چون محل شلیک، آبهای سرزمینی خود روسیه بوده، کروزها از آستارا گذشته و از طریق ایران و عراق به سوریه رفته است. این نوع موشکها در ارتفاع بسیار پایین حرکت می‌کنند و ردیابی آنها مشکل است. ساختار آنها شبیه به پهپاد است و تا رسیدن به هدف قابل هدایت هستند.»
به گفته این کارشناس مقیم باکو بر اساس "کنوانسیون امنیتی دریای خزر" هیچیک از کشورهای حاشیه خزر حق استفاده از نیروهای نظامی برای حمله به کشور دیگر را ندارد، اما درباره شلیک موشک به کشوری خارج از حوزه خزر چیزی در کنوانسیون امنیتی قید نشده است.
عبور موشکهای روسی از حریم هوایی ایران
بهروز عبدالوند، هماهنگ‌کننده "مرکز تحقیقات حوزه‌خزر در برلین" نیز به دویچه‌وله میگوید ایران و روسیه در حمایت از بشار اسد مواضع مشترکی دارند و اگر بین دو کشور بر سر این موضوع توافقی وجود نداشت، استفاده از حریم ایران برای موشکهای روسی از خزر امکان‌پذیر نبود.
به نظر عبدالوند کشورهای قزاقستان و ترکمنستان مخالفتی با اقدام نظامی روسیه از خزر ندارند. جمهوری آذربایجان نیز به دلیل فشارهایی که از جانب غرب به دلیل عدم رعایت اصول دمکراسی بر این کشور وارد می‌شود و همچنین به دلیل افت قیمت نفت و سست شدن ثبات این کشور گام به گام خود را به روسیه نزدیکتر میکند و با منافع روسیه خودش را تطبیق میدهد.
آقای عبدالوند در ادامه درباره هدف روسیه از استفاده نظامی از خزر نیز چنین توضیح میدهد: «جنگ سرد جدیدی شکل میگیرد و روسیه قصد دارد جایگاه خود را در نظم جهانی باز و تثبیت کند.هدف روسیه از اقدام نظامی از دریای خزر این بوده است که نشان دهد تسلیحاتش بسیار دقیق و مدرن هستند. از طرف دیگر روسیه مرزهای سیاسی خود را از آسیای میانه و قفقازبه خاورمیانه گسترش داده است.»
"استفاده از نیروی نظامی در خزر یک معجزه است"
رجب صفراف، رئیس "مرکز مطالعات ایران معاصر در روسیه" که مواضعی نزدیک به ایران دارد، در گفت و گو با دویچه وله ضمن حمایت از اقدام نظامی روسیه میگوید: «استفاده از نیروی نظامی در خزر یک معجزه است و این پیشترفت تکنولوژی روسیه را نشان می دهد. روسیه دیگر نیازی به ارسال نیروی نظامی و حتی شاید هواپیماهای جنگی را هم نداشته باشد و استفاده از دریای خزر این امکان را به روسیه میدهد.»
صفراف درباره بخشی از کنوانسیون امنیتی خزر که استفاده نظامی از دریا را ممنوع کرده نیز چنین توضیح میدهد: «روسیه کنوانسیون امنیتی خزر را زیر پا نگذاشته و از ساحل خود و آبهای بین‌المللی (منظور خط مرزی بین آبهای سرزمینی و بین‌المللی است) برای پرتاب موشکهای کروز استفاده کرده و ازایران و عراق مجوز عبور از حریم هوایی را دریافت کرده است. روسیه از آذربایجان، ترکمنستان و یا قزاقستان که این موشکها را پرتاب نکرده و نیازی ندارد به کشورهای حوزه دریای خزر درباره اقدام نظامی خود اطلاع دهد و این موضوع اصلا ربطی به این کشورها ندارد.»
بیشتر بخوانید: مخالفت روسیه با صدور گاز خزر به اتحادیه اروپا
اما خود این کارشناس هم تائید میکند که حمله موشکی روسیه از خزر به سوریه در آینده رژیم حقوقی خزرتاثیر خواهد گذاشت: «این موضوع احتمالا بعدا وقتی که رژیم حقوقی خزر تکمیل می‌شود، در تعیین "رژیم حریم هوایی دریای خزر" باب جدیدی را خواهد گشود و فضای دریای خزر نیز در تعیین رژیم حقوقی تعریف خواهد شد. رژیم کنونی دریای خزر در رابطه با پرواز هواپیماها و یا کشتیرانی مشخص شده بود اما درباره شلیک موشک و یا حمله نظامی از خزر قراردادی بسته نشده است.»
آقای صفراف پیش‌بینی میکند شلیک موشک از خزر در آینده نیز ادامه پیدا خواهد کرد. به گفته این کارشناس اقدام روسیه بخشی از برنامه راهبردی این کشور در سوریه به حساب می‌آید.