کنفرانس ضد تبعیض نژادی و حذف موضوع‌های حساس از آن
۱۳۸۸ فروردین ۲۷, پنجشنبه
سازمان دیده‌بان حقوق بشر در اطلاعیه‌ای که در روز پنجشنبه (۱۶ آوریل) منتشر کرد، با نظر به شرکت احتمالی محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور ایران در کنفرانس ضدنژادپرستی سازمان ملل متحد در ژنو (۲۰ تا ۲۴ آوریل ۲۰۰۹)، از کشورهای شرکت کننده در کنفرانس خواست، عزم خود را برای شرکت در بحث‌ها و انتشار بیانیه‌ای قوی علیه نژادپرستی جزم کنند.
ژولیت د ریورو، رئیس دفتر این سازمان حقوق بشری در ژنو، در این مورد گفت: «ما پیشرفت زیادی برای غلبه بر مشکل‌هایی داشته‌ایم که در پیوند با تدارک این کنفرانس و انتشار بیانیه‌ای بوده‌اند که جهان را علیه تازیانه‌ی نژادپرستی متحد می‌کنند.» وی افزود: «دولت‌ها باید محکم بایستند تا مانع ازآن شوند که از حضور احمدی‌نژاد برای تخریب روندی بهره‌برداری شود که هم اکنون مورد حمایت بسیاری کشورهاست.»
ایرنا، خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی گزارش داد که محمود احمدی‌نژاد قصد دارد در کنفرانس ضدنژادپرستی ژنو شرکت کند. یک سخنگوی سازمان ملل متحد روز سه شنبه (۱۴ آوریل) در ژنو تصدیق کرد که احمدی‌نژاد، مانند رؤسای دیگر کشورها، به این کنفرانس دعوت شده است.
فراخوان به تمرکز بحث روی “نژادپرستی در جهان به طور کلی“
دیپلمات‌های غربی پیش از این هشدار داده‌اند که احمدی‌نژاد می‌تواند با طرح دو موضوع “کشمکش میان اسراییل و فلسطین“ و “اهانت به مقدسات دینی“ به درگیری‌های میان کشورهای اسلامی و غرب دامن بزند. محمود احمدی‌نژاد بخاطر گفته‌های خصمانه‌اش علیه اسراییل و انکار هولوکاست مورد انتقاد کشورهای غربی است.
در اطلاعیه‌ی سازمان دیده‌بان حقوق بشر آمده است که مطرح شدن دو موضوع “کشمکش میان اسراییل و فلسطین“ و “اهانت به مقدسات دینی“ موجب ایجاد دودستگی میان کشورهای شرکت‌کننده در کنفرانس می‌شود. از این رو در روز چهارشنبه (۱۵ آوریل) بیانیه‌ای برای کنفرانس آماده شده که قرار است از آن به عنوان کارپایه‌ای برای توافقی جهانی استفاده شود. در این بیانیه خواست پایان دادن به نژادپرستی، تبعیض نژادی، ترس از بیگانگان و عدم مدارا مطرح شده تا راه برای فعالیت‌های آینده‌ی سازمان ملل متحد باز شود.
رئیس دفتر دیده‌بان حقوق بشر در ژنو گفت، ایران در مذاکرات مقدماتی هفته‌ی پیش با تلاشش برای مطرح کردن موضوع اهانت به مقدسات مذهبی تنها بود. وی افزود، اگر احمدی‌نژاد بکوشد، بار دیگر به این موضوع بپردازد، باید کشورهای دیگر به طور متحد واکنش نشان دهند. وی همچنین گفت: «موضوع مبارزه با نژادپرستی و تبعیض در جهان چنان مهم است که نباید گذاشت کسی آن را منحرف کند.»
سازمان دیده‌بان حقوق بشر احمدی‌نژاد را فراخواند، از حضور خود در کنفرانس استفاده کرده، اعلام کند که بهائیان در ایران دیگر سرکوب نخواهند شد و ایران حق آزادی بیان را، به عنوان شرط اساسی مبارزه با تبعیض نژادی در جهان، رعایت خواهد کرد.
انتقاد به آمریکا
سازمان دیده‌بان حقوق بشر در اطلاعیه‌ی خود به آمریکا نیز انتقاد دارد که هنوز شرکت خود در کنفرانس را به طور قطعی اعلام نکرده است. آمریکا در ماه فوریه اعلام کرده بود که در کنفرانس ضدنژادپرستی شرکت نخواهد کرد. این کشور به پیش‌نویس سند پایانی کنفرانس انتقاد داشت، از جمله بخاطر آنکه در آن به طور مستقیم از اسرائیل نام برده شده بود.
دیده‌بان حقوق بشر می‌نویسد که مقامات دولت آمریکا این هفته اعلام کردند که بیشتر درخواست‌های آنها برای تغییر در پیش‌نویس انجام گرفته، از جمله اشاره‌ای که در این پیش‌نویس به “توهین به مقدسات مذهبی“ و موضوع خاورمیانه بوده است؛ اما آمریکا نمی‌خواهد به مذاکره برگردد، مگر همه‌ی خواست‌هایش برآورده شود.
رابرت وود، سخنگوی وزارت امور خارجه‌ی آمریکا، روز سه‌شنبه (۱۳ آوریل) پس از تجدید نظر کنفرانس در متن پیش‌نویس سند پایانی‌اش گفته بود که شرکت آمریکا در کنفرانس محتمل است. وی در عین حال بندهایی از پیش‌نویس را هنوز تأمل‌برانگیز خوانده بود.
آمریکا و اسراییل در سال ۲۰۰۱ کنفرانس ضدنژادپرستی سازمان ملل در دوربان آفریقای جنوبی را پیش از پایان نشست ترک کردند، زیرا در سند این کنفرانس، صهیونیسم و نژادپرستی در یک ردیف قرار گرفته بودند.
انتقاد دیگر فعالان حقوق بشر به کنفرانس
همه‌ی فعالان حقوق بشر با عملکرد کنونی کنفرانس ضدنژادپرستی موافق نیستند. دکتر عبدالکریم لاهیجی، نایب رئیس فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر، در مصاحبه با دویچه وله یادآور می‌شود که کنفرانس ضدنژادپرستی سازمان ملل متحد در ارتباط با کنوانسیون ضد تبعیض‌های نژادی و کمیته‌ی ناظر بر اجرای کنوانسیون در کشورهایی است که آن را امضا کرده‌اند. کمیته‌ناظر بر اجرای کنوانسیون پیش از این تبعیض علیه اقلیت‌های قومی و مذهبی را جزو تبعیض نژادی دانسته است.
لاهیجی گفت: «من شخصا در سال ۲۰۰۳ در جلسه‌های این کمیته شرکت کردم، چون جمهوری اسلامی گزارشی راجع به وضعیت اقلیت‌های قومی در ایران می‌داد و در آنجا ما توانستیم قطعنامه‌ای بگیریم، مبنی بر اینکه عدم تحمل اقلیت‌های مذهبی هم، بویژه در حکومت‌های مذهبی، یک نوع تبعیض نژادی تلقی می‌شود. از این رو طی سال‌های گذشته در جریان کنفرانس‌هایی که در ارتباط با مسئله‌ی تبعیض نژادی تشکیل می‌شود، مسئله‌ی تبعیض‌های دیگری هم که از نظر حقوقی و سیاسی، مشابه تبعیض‌های نژادی هستند، مطرح می‌کنند.»
لاهیجی افزود که کشورهای کنفرانس اسلامی و در صدر آنها جمهوری اسلامی ایران برای پس راندن خواست‌هایی که اقلیت‌های قومی و دینی دارند، عنوان کرده‌اند که بسیاری از محدودیت‌هایی که نسبت به گروه‌های مذهبی در کشورها می‌شود بخاطر این است که این گروه‌ها به مقدسات مذهبی توهین می‌کنند. برای همین این کشورها حتی توانستند سال گذشته از شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای بگیرند که می‌گوید آزادی بیان نباید در حدی باشد که مقدسات مذهبی را مورد استهزا قرار دهد.
عبدالکریم لاهیجی در ادامه افزود که حذف دو موضوع خاورمیانه و “توهین به دین“ از موضوع‌های بحث کنفرانس ضدنژادپرستی، راه حلی است که کشورهای عضو اتحادیهی اروپا مطرح کرده‌اند. وی گفت: «برای اینکه جنجال آخرین کنفرانس در دوربان در آفریقای جنوبی تکرار نشود و بعضی از کشورها کنفرانس را تحریم نکنند، و کنفرانس بتواند کار خود را آغاز کند و پایان دهد، بنابراین قرار است مسائلی که حساسیت‌برانگیز است، در کنفرانس مطرح نشود. این موضع کشورهای اتحادیهی اروپا، بویژه فرانسه است.»
بسیاری از مدافعان حقوق بشر نگران‌اند از اینکه این کنفرانس تنها به کلیات بپردازد و مسائل مشخص را مطرح نکند. لاهیجی در این باره گفت: «سازمان‌های حقوق بشر و از جمله دیده‌بان حقوق بشر از پیش از زمان برگزاری این کنفرانس هم اخطارهای مکرر دادند و هم ابراز نگرانی می‌کنند که نکند کنفرانس صرف برگزاری خود را مسئله‌ی اصلی قرار دهد و اصول و هدف‌های اصلی کنفرانس قربانی یک نوع تصفیه‌حساب‌های سیاسی یا راه‌حل‌های سیاسی – دیپلماتیک شود.»
به نظر عبدالکریم لاهیجی اگر کنفرانس ضدنژادپرستی نخواهد به وضعیت فلسطینی‌ها بپردازد، به عنوان اقلیت قومی‌ای که نزدیک به شصت سال است حقوقش گرفته شده و بیش از چهل سال است که زیر اشغال کشوری است که همواره مورد حمایت بی‌قید و شرط کشورهای غربی و در رأس آنها آمریکا بوده، فلسفه‌ی وجودی خود را از دست خواهد داد.
نویسنده: کیواندخت قهاری
تحریریه: داود خدابخش