پایان بخش رقابتی برلیناله با فیلم ایرانی "اژدها وارد می‌شود"
۱۳۹۴ بهمن ۳۰, جمعه
"اژدها وارد می‌شود" فیلم جدیدی از مانی حقیقی، کارگردان ایرانی است که در سال‌های گذشته نیز با فیلم‌های "کارگران مشغول کارند"و "پذیرایی ساده" در بخش‌های فرعی برلیناله حضور داشته است. اما این نخستین بار است که فیلمی از این کارگردان در بخش اصلی و رقابتی جشنواره بین‌المللی برلین به نمایش درآمد.
• به کانال تلگرام دویچه وله فارسی بپیوندید!
در آغاز فیلم گفته می‌شود که این فیلم بر اساس یک داستان واقعی تهیه شده است. مصاحبه با افراد گوناگون از جمله خود مانی حقیقی این گمان را تقویت می‌کند که یک گروه سینمایی با دسترسی به این داستان در تلاش است تا فیلم داستانی تهیه کند.
حقیقی در باره عنوان فیلم (به انگلیسی، A Dragon Arrives) که درست عنوان فیلم بروس لی دست‌کم در زبان فارسی را (فیلم بروس لی اما به انگلیسی: Enter the Dragon است) دارد، گفت که بحث‌های زیادی میان دست‌اندرکاران فیلم صورت گرفته و سرانجام این عنوان پذیرفته شده است.
داستان فیلم
فیلم درباره مرگ یک تبعیدی در جزیره قشم است که در فیلم گفته می‌شود مارکسیست-لنینست است. یک مامور ساواک برای بررسی قتل به قشم می‌رود و متوجه می‌شود که این تبعیدی کشته شده است. او در این جزیره با پدیده عجیبی روبرو می‌شود. پس از دفن هر جنازه‌ای در یک گورستان متروک، زلزله رخ می‌دهد. در فیلم گفته می‌شود که اژدهایی در زیر گورستان زندگی می‌کند. عنوان فیلم نیز در این ارتباط انتخاب شده است.
بیشتر بخوانید: برنامه اتمی ایران و ویروس استاکس‌نت بر پرده برلیناله
او به کمک دو دوست زمین‌شناس و صدابردار خود بار دیگر به جزیره می‌رود تا راز این موضوع را کشف کند. در آنجا ماجراهای دیگر اتفاق می‌افتند که سرانجام سرنوشت سه دوست را به گونه‌ای شوم رقم می‌زنند.
حواشی فیلم
باید در آغاز گفت که ظاهراً نسخه فیلم نمایش داده شده در برلین هما‌نند نسخه این فیلم در جشنواره فجر تهران نیست. زیرا مسعود بهنود نیز در این فیلم درباره گروهی به نام "هزوارش" صحبت می‌کند که از درون ساواک خبرها را به گروه‌های سیاسی اپوزیسیون منتقل می‌کرده است. گفته می‌شود این فیلم با حضور مسعود بهنود امکان پخش در ایران را نداشته است.
در نسخه ایرانی این کار به صادق زیباکلام محول شده که جنجال‌هایی نیز در پی داشته است. به‌ویژه پس از نامه زیباکلام که اعلام کرد وجود این گروه منطبق با واقعیت تاریخی نبوده و تنها او "این دروغ" را در فیلم بازگو کرده است.
البته درستی یا نادرستی گروه "هزوارش" در فیلم موضوعی جنبی و تا حدودی بی‌اهمیت است زیرا به بافت داستان لطمه‌ای نمی‌زند. این موضوع از این لحاظ نیز فاقد بحث فراوان است زیرا که بسیاری از اپیزودهای فیلم تلفیقی از داده‌های واقعی-تاریخی از یک‌سو و مولفه‌های فانتزی و خیالی از سوی دیگر است. برای نمونه نبردی که میان نیروهای انگلیسی و پرتغالی در دوران شاه عباس در جزیره قشم صورت می‌گیرد و باعث کشته شدن بیش از ۲۰۰ دریانورد پرتغالی می‌شود.
مانی حقیقی در نشست مطبوعاتی، فیلم خود را ژانر جدیدی دانست که عناصر "سورئالیستی" (فراواقع‌گرایی) در آن اهمیتی کلیدی دارند. او تاکید کرد که فیلم‌های او همه رازآلود و معما‌گونه هستند و آن را نباید با فیلم‌های استعاری و نمادین اشتباه گرفت.
اگر تاکید مانی حقیقی در تهران و برلین پیرامون غیراستعاری و غیرنمادین بودن فیلم را بپذیریم در این صورت "اژدها وارد می‌شود" فیلمی قابل‌قبول در ژانر فیلم‌های "میستری" (Mystery) و اسرارآمیز به شمار می‌آید هم‌چون سریال "پرونده‌های ایکس" یا داستان‌هایی از استیون کینگ.
اگر نتوان این فیلم را استعاری و نمادین فهیمد، نخستین پرسش این است که شمار زیادی از اشاره‌‌های واقعی- تاریخی در فیلم به چه منظور است.
زمانی که خبرنگاران خارجی که با وقایع تاریخی و فرهنگی ایران به‌خوبی آشنایی ندارند درباره اهمیت این عناصر در فیلم پرسیدند، پاسخ کارگردان این بود که "اتفاقاً بیینده خوب و اید‌ه‌آل برای او کسی است که از این موضوعات بی‌اطلاع است."
بیشتر بخوانید:اکران لانتوری در برلیناله، جایگزینی برای گفتمانی همگانی
این وقایع و داده‌های تاریخی با ترور حسنعلی منصور، نخست وزیر اسبق ایران شروع می‌شود و با موضوعاتی مانند رویارویی ایران و پرتغال در دوران صفویه، نقش ساواک، جنگ ایران و عراق، کتاب "ملکوت" و ده‌ها مورد دیگر ادامه می‌یاید.
عناصر فیلم
محل اصلی فیلم‌برداری جزیره قشم است که طبیعت زیبای آن به‌گونه‌ا‌ی درخشان در این فیلم به تصویر کشیده شده است. حرکت دوربین و کار فیلم‌برداری بسیار حرفه‌ای و موفق است. فیلم‌برداری بر عهده هومن بهمنش بوده است.
طبیعت خشک و صخر‌ه‌ای جزیره قشم در این فیلم آنچنان مجذوب‌کننده است که گویی تمامی صحنه‌ها "ساختگی" هستند.
یکی از جنبه‌های فوق‌العاده در این فیلم موسیقی آن است. کریستف رضاعی مسئول آن بوده است. رضاعی با مهارت زیادی موفق به تلفیق موسیقی محلی ساکنان جنوب ایران با موسیقی مدرن شده است.
یکی از صحنه‌های دیدنی مراسمی است که در آن جزیره‌نشینان با موسیقی محلی در وضعیت و حالت "ترانس" و خلسه قرار می‌گیرند. مانی حقیقی نیز به این مراسم به عنوان شکلی از "جن‌زدایی" از طریق موسیقی اشاره کرد.
ساخت ریتم‌های شاد با سازهای ساده نیز به فیلم و روند آن صلابتی خاص می‌بخشد.
تدوین را هایده صفی‌یاری بر عهده داشته است. صفی‌یاری که تدوین فیلم لانتوری (دیگر فیلم ایرانی در برلیناله) را نیز انجام داده در "اژدها وارد می‌شود"به مراتب کار بهتری ارائه داده است.
بازیگران در نشست مطبوعاتی در برلین تاکید کردند که نقش‌آفرینی در این فیلم به‌رغم "کمال‌گرایی" کارگردان چالشی جدی برای آنان نبوده است. اما باید بر بازیگری خوب امیر جدیدی که نقش سرگرد ساواک را در این فیلم برعهده دارد، تاکید کرد.
بیشتر بخوانید: نجواهای دو فیلم ایرانی در برلیناله: لرزه‌نگاری درد و شرم
گرچه نمایش فیلم‌ها در روز آخر برلیناله "بر حسب تجربه" نشانه خوبی برای دریافت جایزه به حساب نمی‌آیند، اما فیلم مانی حقیقی شایسته دریافت خرس نقره‌ای برای "کار برجسته هنری" مثلاً در بخش موسیقی یا فیلم‌برداری است. البته باید منتظر ماند و دید که مریل استریپ و تیم او چگونه داوری می‌کنند.