وضعیت زنان در ترکیه: پیشرفت یا ویترین‌آرایی احزاب؟
۱۳۸۶ مرداد ۸, دوشنبه
۷۳ سال پس از تصویب حق رأی زنان در ترکیه، امروز پارلمان این کشور شاهد حضور ۴۸نماینده زن است. اینان ۷ / ۸ کل نمایندگان پارلمان را تشکیل می‌دهند.
موقعیت زنان در ترکیه، موقعیتی متناقض است. در دانشگاه‌ها، در دستگاه قضایی یا در حوزه‌ی مالی، زنان شاغل به لحاظ عددی اکثریت را دارند و در رده‌ی مدیریت نیز حضوری چشمگیر یافته‌اند. اما از سویی دیگر، ترکیه بیشترین آمار بی‌سوادی زنان در اروپا را دارد. همچنین تا پیش از انتخابات اخیر، ترکیه تنها با ۴/۴درصد نماینده زن در مجلس، در رده‌ی آخر آمار حضور زنان در پارلمان‌های اروپا بود.
جنبش‌های زنان در ترکیه سال‌هاست تلاش می‌کنند، بر نابرابری زنان در این کشور غلبه کنند. در بهار ۲۰۰۷ انجمن کادِر (KADER انجمنِ آماده‌سازی و حمایت از زنان در عرصه سیاست) کارزاری را به راه انداخت به صورت نمایش زنان مشهور در تلویزیون، بر پوستر‌‌ها و بر تصاویر ستون‌های نصب اعلانات. برای این زنان ریش و سبیل گذاشته بودند. آنان به این شکل نمادین می‌پرسیدند: «آیا باید ریش‌و سبیل داشته‌باشیم تا به مجلس راهمان دهند؟»
هولیا گل‌بهار، دبیر کل انجمن کادِر، از نتیجه کار خشنود است. او می‌گوید: «ما کار زیادی کردیم و دوبرابر شدن حضور زنان در پارلمان نتیجه این کارزار بود. در میان نمایندگان زن انتخاب شده، بسیاری از دوستان ما هستند. کسانی که با هم کار کرده‌بودیم. اما این موفقیت نباید باعث شود تا ما آرام بنشینیم. کارزار ادامه دارد.»
زنان، زیباییِ ویترین احزاب
خانم تورکل مینی‌باش (Türkel Minibaş)، استاد دانشگاه استانبول در زمینه مطالعات زنان، تنها حضور زنان در پارلمان ترکیه را عاملی برای بهبود وضعیت زنان در این کشور نمی‌داند: «حزب عدالت و توسعه در انتخابات اخیر، زنان را در جایگاه نخست قرار داد. اما وقتی به ایدئولوژی و نحوه‌ی عملکرد این حزب نگاه کنید، می‌بینید زنان در تصمیمات سهمی ندارند. آنها حضور دارند، تنها برای‌آن‌که هر وقت لازم بود، در رأی‌گیری دست‌ها را به‌نفع این حزب بالا ببرند.»
خانم پروفسور نجلا آرات (Necla Arat) نماینده‌ی منتخبِ حزب سوسیال‌دموکرات در انتخابات اخیر می‌گوید: «بعضی احزاب فکر می‌کنند، زنان برای ویترین حزبشان مناسب هستند.»
رئیس‌جمهور اردوغان در طول مدت مبارزه انتخاباتی‌اش، در تمام محافل با همسرش ظاهر می‌شد. این یک تصویر غیر‌عادی بود. چه برای ترکهای لائیک، چه برای ترکهای اسلام‌خواه. تورکل مینی‌باش معتقد است، اردوغان از الگوی آمریکایی پیروی می‌کند. او با انتقاد به این مسئله، تناقضات رفتاری حزب عدالت و توسعه را یادآور می‌شود و می‌گوید: «اگر ما به دولت نگاه کنیم، زنان اندکی را در آن می‌بینیم. مهم افزایش حضور نمایشی زنان در پارلمان نیست، بلکه مصوبات پارلمان حائز اهمیت است. مهم وضع زنانی است که طلاق می‌گیرند و یا مورد خشونت واقع می‌شوند.»
مردان نمی‌توانند خواست‌های زنان را به‌پیش برند
تغییرات و رفرم‌ها در ترکیه، از سوی اتحادیه اروپا با دقت پیگیری می‌شود. امینه بوزقورت (Emine Bozkurt)، نماینده سوسیال دموکرات پارلمان اروپا (از آلمان)، تاکنون دوبار در رابطه با وضعیت زنان در ترکیه، به اتحادیه اروپا گزارش داده‌است.
او بهبود حقوق زنان در ترکیه را یک موفقیت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: «اردوغان قول تأسیس "کمسیون رفع تبعیض و نابرابری از زنان" در پارلمان ترکیه را داده‌است. ما همچنین خواهان حضور بیشتر زنان در کابینه اردوغان هستیم. امیدواریم تعداد بیشتری از وزیران زن در پست‌های جدی و اثر گذار را شاهد باشیم. زیرا اگر به امید برآورده شدن خواست‌های زنان از طریق آرای مردان باشیم، چیزی از پیش نخواهد رفت.»
از نگاه خانم گل‌بهار، دبیر کل انجمن کادِر، بزرگترین مشکل زنان در ترکیه، خشونت، قتل‌های ناموسی، کمبود امکانات آموزشی، فقر و کمبود مشارکت سیاسی در امور کشور است. او می‌گوید: «ما از نمایندگان زن، و همچنین نمایندگان مرد، انتظار داریم، فکری به حال این مشکلات کنند.»
گل‌بهار همچنین خواهان بودجه و گستره‌ی کار بیشتری برای کمسیون زنان در احزاب گوناگون است.
هنوز راهی دراز در پیش است
اما خانم پروفسور تورکل مینی‌باش نگاهِ انتقادی‌تری دارد. او معتقد است، برای بهبود وضعیت زنان باید استاندارد زندگی در ترکیه بالا رود. مینی‌باش می‌گوید: «زنان باید در تمام زمینه‌ها با مردان در مقام برابر قرار گیرند و این مسئله باید از خانه آغاز شود. در ترکیه زنان در قانون با مردان برابرند، اما در عرصه عمل این‌گونه نیست. حزب عدالت و توسعه قول‌های مساعد زیادی در رابطه با بهبود وضع زنان داده‌است. حالا باید نشست و دید، زنان چه جایگاهی را در کابینه جدید، پست‌های دولتی و کمیسیون‌های کاری به‌خود اختصاص می‌دهند.»
موفقیت زنان در مبارزات انتخاباتی ترکیه نشان داد، جنبش زنانِ ترک در حال پیشرفت است. اما زنان ترک هنوز راهی طولانی پیش‌رو دارند.