وبلاگستان چین: دیالوگ برای امید

هو یانگ که از اولین‌های اینترنت در چین و پرفسور در مدرسه ژورنالیسم و علوم ارتباطات در دانشگاه پکن است، دوازده سال پیش با ترجمه کتاب "Being Digital" بسیاری از جوانان را به آشنائی با اینترنت ترغیب کرد.

وقتی اکتبر سال ۲۰۰۲ وب سایت ­­ cnblog.orgبا شعار "در چین باید هزاران بلاگر وجود داشته باشد" آغاز به کار کرد، اصلا انتظار نمی‌رفت که این شعار روزی عملی شود. در سال ۲۰۰۲ تعداد بلاگر‌های چینی هزار نفر بود که سال بعد به ۱۰۰ هزار نفر رسید. این تعداد در سال ۲۰۰۴ به ۳۰۰ هزار نفر افزایش یافت و یک سال بعد تقریبا یک میلیون نفر شد.

اولین کنفرانس بلاگر‌های چینی در سال ۲۰۰۵ تحت عنوان "هر کسی یک کسی است" برگزار شد. از آن سال به بعد این کنفرانس به‌عنوان نماد حرکتی از پائین شناخته شد. از وقتی که پرتال‌های بزرگی چون (سینا، سوهو و نتایس و غیره) وارد بازار شدند، افسانه وبلاگ به عنوان پدیده‌ای نو و تازه از بین رفت و وبلاگ برای توده مردم قابل دسترس شد. حال روزانه میلیون‌ها چینی وبلاگ‌شان را به‌روز می‌کنند.

وبلاگ، کالائی برای توده‌ها

با افزایش محبوبیت وبلاگ در بین مردم، بر تاثیر اجتماعی آن نیز افزوده شد. این ابزار ساده انتشار، تبدیل به پلاتفرم مناسبی برای بیان آزاد عقیده شد. قبل از سال ۲۰۰۴ کاربران اینترنت تعداد محدودی بودند. اما از هنگامی که رنگین‌نامه نویسانی چون موزی مای به وبلاگ نویسی روی‌آوردند، توجه افکار عمومی به وبلاگ معطوف شد و جای خود را به عنوان دفترچه خاطرات اینترنتی باز کرد.

حال وبلا‌گ‌های تخصصی نیز خوانندگان خود را پیدا کرده‌اند.
برای نمونه کزو یکی از معروف‌ترین‌های عرصه آی تی است که تجزیه و تحلیل‌های خوب‌اش خوانندگان زیادی دارد. خانم چو جینگ‌لای هم که یک هنرپیشه معروف است، خوانندگان زیادی را به وبلاگ‌‌اش جلب کرده .

فضائی برای بحث

بسیاری به تقلید از افراد مشهور شروع کردند در اینترنت در مورد خود، عقاید و زندگی‌شان به نوشتن. در سال ۲۰۰۲ فقط امکان نوشتن در پورتال‌ها و نقد و بررسی اخبار وجود داشت. اما حال وبلاگ‌ها خود به منبعی برای کسب خبر تبدیل شده‌اند. اکنون ژورنالیسم شهروندی به ژورنالیسم حرفه‌ای نیز افزوده شده است. بلاگرهائی چون زو شوگانگ (داور چینی مسابقه BOBs در سال ۲۰۰۸) و یا لائومیاو افکار عمومی را با گزارش‌هایشان بیدار کرده‌اند. علیرغم انتقاداتی که از ژورنالیسم شهروندی می‌شود، این ژورنالیسم در حال رشد و توسعه است و توانائی نشان دادن نقاط ضعف گزارش دهی رسانه‌های رسمی را دارد.

رسانه جدید − درکی جدید از خود

در رابطه با ابراز عقیده بسیاری از چینی‌ها هنوز درکی گروهی دارند و اشخاص تمایل پیوستن به گروهی را دارند که به لحاظ فکری به خود نزدیک می‌بینند. نوشتن در وبلاگ هم تابع "پیروی از نظر اکثریت" است.

علیرغم این، وبلاگ برای تکوین فردیت در جامعه چین ابزار موثری است. زیرا، ادراک در چارچوب گروهی کوچک، به تکوین فردیت کمک بیشتری می‌کند تا اینکه فرد همواره خود را جزئی از یک سیستم عظیم اجتماعی بپندارد.
بدین ترتیب یکی از مهم‌ترین عمل‌کرد‌های وبلاگ در چین، یافتن افرادی است که هم‌فکراند و یا دارای آرزوهای مشابه هستند.

سانسور

مقامات چینی تاکنون هیچ‌گاه از اعمال سانسور در زمینه ابراز عقیده خودداری نکرده‌اند. آنها به‌جای اینکه به اهمیت فردیت و گوناگونی پی‌برند، هرروز سیستم کنترل بر اینترنت را تقویت می‌کنند. آنها علاوه بر "Great Firewall"، ادارت گوناگونی نیز برای کنترل شبکه اینترنت به وجود آورده‌اند.

دولت در سال ۲۰۰۶ تحت لوای مبارزه با تبهکاری، یک سیستم ثبت را به وجود آورد که هر وب‌سایتی باید در وزارت صنایع اطلاعاتی به ثبت برسد. پس از دریافت مجوز از این وزارت‌خانه، وب‌سایت‌ها در اینترنت آزاد می‌شوند. باید گفت که این سیستم کارآمدی نیست، زیرا نه تنها به کاهش تبهکاری کمکی نکرد، بلکه فقط به محدود کردن آزادی بیان انجامید.

مجموعه اقدامات دولت منجر به خودسانسوری نیز شده است. حتی وب‌سایت‌های غیر سیاسی چون تیانیا و یا دوبان نیز با خودسانسوری که اعمال می‌کنند، انتقاد کاربران را برانگیخته‌اند. شرکت‌های بین‌المللی معروفی چون گوگل، مایکروسافت و یاهو نیز با این پدیده آشنا هستند. این وضعیت کاربران را بر سر دوراهی قرار داده است. آنها از یک سو نمی‌خواهند از خودسانسوری شرکت‌ها حمایت کنند و از دیگر سو کاربران به خدمات این شرکت‌ها نیازدارند.

طبق نتایج تحقیقاتی که از سوی ربکا مک‌کینون متخصص مسائل چین و گزارشگر سابق سی ان ان صورت گرفته، در تمامی وبلاگ‌های چینی نوعی خود‌سانسوری حاکم است. آنها بجای اسم هو جین‌تائو، رئیس جمهور چین، از لغت هو و علامت دو ستاره استفاده می‌کنند. در غیر این صورت وبلاگ‌هائی که مطالبی با این اسم دارند، مطالب‌شان حذف شده و حتی احتمال فیلتر کامل آنها نیز وجود دارد.

اکنون ویکی‌پدیا به خاطر عدم معامله با مقامات چینی از دوسال پیش مسدود شده است. از دست شی زاهو مسئول خدمات ویکی‌پدیا به زبان چینی نیز کاری بر‌نمی‌آید. جیمی ویلز اما درعوض به وضوح گفته است:«اگر چینی‌ها کنترل را بردارند، آنگاه کاربران تلاش‌های ویکی‌پدیا را ارج خواهند گذارد و کاربران از شرکت‌هائی مثل گوگل روی‌گردان خواهند شد». با این حال در حال حاضر تنها راهی که شرکت‌های اینترنتی می‌توانند برای حضور در بازار چین پیشه کنند، راه تعامل است.

دورزدن سانسور با سوس سویا

کنترل و فرار از کنترل اکنون در چین به نوعی بازی موش و گربه تبدیل شده است. ارگان‌های کنترل کننده حال می‌توانند "قانونی" اینترنت را کنترل کنند، شرکت‌ها را تحت فشار قرار دهند و کاربران اینترنت را تهدید کنند. اما واقعیت این است که آنها حق چنین کاری را ندارند.

در چنین شرایطی کاربران دو راه بیشتر ندارند: یا اینکه خود سانسوری کنند و آزادی فکر و عقید‌ه‌شان را محدود کنند و یا اینکه نحوه بیان خود را تغییر دهند. اکنون خیلی‌ها به روش دوم روی آورده‌اند.

آنها برای فرار از چنگ کنترل ماموران لغت‌های جدیدی را خلق کرده‌اند. مثلا وقتی گفته می‌شود " طرف رفته سوس سویا بیاره" یعنی "بی خیالِ اوضاع اجتماعی شده" یا حداقل اینطور به نظر می‌رسه که با مسائل اجتماعی کاری ندارد. در مورد دیگر "شنا رفتن" به مواردی ازمرگ‌های مشکوک اطلاق می‌شود. منظور از لغت شتر "لاما" همان استراتژی و روش‌های عبور از کنترل‌های دولتی است.

از تبادل نظر تا حرکات هماهنگ

وبلاگ‌ها حال دیگر تنها جائی برای نوشتن عقاید ونظرات نیستند، بلکه به ابزاری برای برنامه ریزی حرکات هماهنگ در اینترنت و بیرون از آن نیز تبدیل شده‌اند. در ماه جولای سال ۲۰۰۹ بای فنگ در فراخوانی از همه دعوت کرد کارت پستال به آدرس زندانی که در آن جوو بائوفنگ زندانی است، پست کنند. نتیجه این اقدام هماهنگ آزادی این وبلاگ نویس پس از دو هفته از زندان بود.

بسیاری از وکلا مثل لی چیائووان (برنده هیئت داوران در مسابقه دویچه وله سال ۲۰۰۸ در موضوع بهترین وبلاگ چینی) در وبلاگ‌هایشان به بحث و بررسی سیستم قضائی و احکام صادره می‌پردازند که با خطر بسته شدن دفتر وکالت‌شان روبرو می‌شوند.

مدتی پیش پرفسور هو یونگ ترجمه کتاب Clay Shirky به‌نام("Here Comes Everybody") را منتشر که توجه همگان را به خود جلب کرد. او این‌بار برای معرفی کتاب به جای استفاده از روش‌های تبلیغاتی معمول، از شبکه‌ها اجتماعی استفاده کرد. در آنجا درباره این کتاب بحث‌های بسیاری صورت گرفت. برخلاف ۱۲ سال پیش که خوانندگان کتاب اولش از امکان بحث برخوردار نبودند، حال او از طریق اینترنت این امکان را دارد که یک دیالوگ عمومی و فعال با خوانندگان کتاب داشته باشد. این یک روزنه امید برای چین است.

ایساک مائو از بلاگر‌های معروف چین است. او در سال ۲۰۰۵ اولین کنفرانس بلاگرهای چین در شانگهای را برنامه‌ریزی کرد. مائو برنامه نویس و محقق علوم اجتماعی است. مدیر Social Brain Foundation و همچنین عضو شورای Global Voices Online است. او از فرصتی برای اعتراض علیه سانسور و فیلترینگ در چین استفاده می‌کند. او چندی پیش در اعتراض به فیلترینگ نامه‌ای به رئیس گوگل نوشت.

ایساک مائو/ محمود صالحی