"وب" ۲۰ ساله شد

تیم بِرنِرز-لی، محقق انگلیسی، در سال ۱۹۸۹ تصمیم به راه‌اندازی سامانه‌ای گرفت که با استفاده از آن بتوان همکاری محققان مرکز تحقیقات هسته‌ای اروپا در ژنو (Cern) را بهبود ببخشد. او برنامه خود را زیر عنوان "مدیریت اطلاعات: یک پیشنهاد" در روز ۱۳ مارس ۱۹۸۹ ارائه داد.

پروژه‌ای که در ابتدا تنها هدفش هماهنگی همکاری گروهی کوچک در یک مرکز تحقیقاتی بود، تبدیل به سنگ بنای شبکه‌ای شد که رفتار ارتباطی و اطلاعاتی یک میلیارد انسان را به کلی تغییر داد. رئیس برنز-لی، با اندکی تردید، دستور انجام پروژه‌ای را داد که متن‌های "هایپر" محور آن بودند و اطلاعات را با نظمی خاص در یک شبکه به هم ارتباط می‌داد: اینترنت متولد شد.

سامانه برای این در نظر گرفته شده بود که محققان "Cern" بتوانند به نتایج تحقیقات همکاران خود در سراسر جهان دسترسی داشته باشند. برنرز-لی هم‌زمان "زبان علامت‌گذاری متن‌های هایپر" (HTML) و ابزار انتقال اطلاعات در شبکه، یعنی "پروتکل تراکنش متن هایپر" (HTTP) را نیز ارائه کرد که هنوز هم از آنها برای تنظیم این متن‌ها استفاده می‌کنند.

پروژه‌ای که در ابتدا کسی علاقه‌ای به آن نداشت

تقریبا مانند تمام کشف‌های خارق‌العاده‌ای که در ابتدا کسی علاقه‌ای به آنها نشان نمی‌دهد، شبکه جهانی وب نیز در آغاز نظر کسی را جلب نکرد و تنها در حوزه توجه محققان باقی ماند. تازه در سال ۱۹۹۱ بود که برخی دانشگاه‌ها برای نخستین بار با هدف مبادله دانسته‌ها و تحقیقات خود، شبکه‌های رایانه‌ای را راه‌اندازی کردند که بر اساس اصل تبادل اطلاعات برنرز-لی کار می‌کردند.

اگر مارک اندرسن (Marc Anderssen) ، دانشجوی آمریکایی، در سال ۱۹۹۳ نخستین جستجوگر اینترنتی، یعنی موزائیک را اختراع نمی‌کرد، شاید اینترنت هیچ‌گاه از محافل دانشگاهی خارج نمی‌شد و در میان مردم عادی رواج نمی‌یافت. جستجوگر اندرسن صفحه‌های اینترنتی را به صورت گرافیکی نشان می‌داد و برای مردم عادی هم این امکان را فراهم می‌کرد که تنها با یک کلیک بر روی لینک هایپر، به صفحه مورد نظر خود بروند. این آغاز موفقیت بود. اندرسن شرکت "نت اسکیپ" را پایه‌گذاری کرد و "Navigator"، جستجوگر این شرکت، دروازه شبکه‌ای شد که میلیون‌ها نفر به سمت آن هجوم آوردند.

شرکت‌های خدمات آنلاین "AOL" و "Computserve" خدمات آنلاین بسته خود را به اینترنت گشودند و دسترسی به ایمیل و اینترنت فراهم شد. البته در آغاز سرعت بسیار پائین بود، اما به هر حال امکان فراهم شد.

روز به روز به طرفداران این شبکه افزوده شد، اما در میانه‌های دهه ۱۹۹۰ میلادی بود که انفجار رخ داد. در ژوئیه ۱۹۹۵ جِف بِیزوس (Jeff Bazos) فروشگاه اینترنتی "آمازون" را پایه نهاد، در سپتامبر همان سال، پیِر امیدیار (Pierre Omidyar)، (ایرانی‌تبار) مرکز خرید اینترنتی "Ebay" را پایه نهاد. یاهو (Yahoo) نیز در سال ۱۹۹۵ متولد شد. جری یانگ و دیوید فیلو، پایه‌گذاران یاهو، میلیون‌ها صفحه اینترنتی را که به‌صورت تصاعدی بر تعدادشان افزوده می‌شد، دسته‌بندی کردند تا کاربران هدفمندتر جستجو کنند.

بیل گیتس، مخالف اینترنت

بیل گیتس، پایه‌گذار شرکت مایکروسافت، میانه خوشی با اینترنت نداشت و تلاش می‌کرد کاربران خود را در سرویس بسته "MSN" نگه دارد. این به نفع اندرسن بود، زیرا جستجوگر ساخت شرکت او به سرعت و بدون رقیب، جای خود را در بازار باز می‌کرد. گیتس تازه یک سال بعد به اهمیت اینترنت پی برد و با طراحی جستجوگر "اینترنت اکسپلورر" به تعقیب رقیب پرداخت.

پس از فرازونشیب‌هایی که شرکت‌های اینترنتی در فاصله سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۴ در بورس تجربه کردند، خلاقیتی که طراحان گوگل به خرج دادند، بار دیگر نظر سرمایه‌گذاران را به شرکت‌های اینترنتی جلب کرد. جستجوگر گوگل در کنار آمازون و Ebay، سومین مدل تجارت اینترنتی را کشف کرد: تبلیغات اینترنتی کاملا سازگار با سلیقه کاربران.

چیزی که عرصه‌های دیگر چند دهه برای رسیدن به آن تلاش کرده‌اند، در اینترنت با سرعتی باورنکردنی اتفاق می‌افتد؛ فن‌آوری‌های جدیدی هم‌چون اینترنت باند پهن و دستگاه‌های سیاری هم‌چون تلفن‌های همراه اینترنتی، کاربران را بیش از پیش به سمت این شبکه هدایت می‌کنند. به زودی تمام مکالمه‌های تلفنی به اینترنت منتقل خواهد شد. شبکه‌های تلویزیونی نیز هر روز بیشتر به اینترنت نزدیک می‌شوند.

عمومی‌شدن، مد جدید دنیای اینترنت

پس از پیشگامان، اکنون این شبکه‌های جهانی هم‌چون "فیس‌بوک" و "تویتر" هستند که برجسته شده‌اند. برای بسیاری از کاربران، این شبکه‌ها معنای واقعی اینترنت‌اند، به این دلیل که میلیون‌ها انسان از طریق این شبکه‌ها با هم ارتباط دارند. علاقه و کشش کنونی به سمت خارج‌شدن از فضای خصوصی و اشتراک است. شرکت‌ها نرم‌افزارهای خود را منتشر می‌کنند، میلیون‌ها برنامه‌نویس، نرم‌افزارهای جانبی می‌نویسند یا کاربران دیگر صفحه‌های اینترنتی شخصی با محتوای نرم‌افزارهای مجانی ایجاد می‌کنند. حتی روزنامه‌های مهمی، هم‌چون نیویورک تایمز و گاردین، چاپ لندن، نیز نسخه‌های خود را در اینترنت عرضه می‌کنند.

و برنرز-لی؟ او امروز "سِر" برنرز-لی شده و انواع و اقسام مدال‌ها و جایزه‌ها را کسب کرده است. وی در حال حاضر مشغول کار بر روی نسل سوم شبکه‌هاست: اینترنت معناشناس (Semantic Internet). این شبکه قادر به درک محتویات است و "صواب" را از "ثواب" تشخیص می‌دهد.