واحد پول ایران تغییر می‌کند
۱۳۸۸ دی ۳, پنجشنبه
بررسی تغییر واحد پول توسط بانک مرکزی، به سال‌های آغازین دهه ۷۰ باز می‌گردد. اصلی‌ترین دلیل این بحث، کاهش ارزش برابری ریال و حجم پول در گردش بود. این طرح به دلیل کشمکش‌های سیاسی وقت مسکوت ماند و با روی کار آمدن دولت نهم در سال ۸۴ دوباره به جریان افتاد. طهماسب مظاهری، رییس پیشین بانک مرکزی و شمس‌الدین حسینی، وزیر سابق اقتصاد و دارایی از موافقان حذف سه صفر از پول ملی بودند. آنان نقطه قوت این طرح را سهولت در داد و ستد و محاسبات عنوان می‌کردند.
نظرکارشناسان اقتصادی در باره اثرات این طرح یکسان نیست. گروهی از استادان دانشگاه معتقدند که کاستن از تعداد صفرهای پول، تنها تبدیل کالا به واحد پول را ساده‌تر می‌کند. به نظر دکتر نیلی، عضو هیات علمی دانشگاه اقتصاد علامه طباطبایی، این تغییر قبل از حل مشکل رشد حجم پول، تاثیری در مهار تورم ندارد. دکتر بیژن بیدآباد، استاد دانشگاه نیز معتقد است که تغییر پول تاثیری در معاملات یا حجم نقدینگی نمی‌گذارد و حوزه این تغییر تنها به عملیات حسابداری پول محدود می‌شود.
محسن شمشیری، روزنامه‌نگار اقتصادی از جمله موافقان این طرح است که بر اهمیت تاثیر روانی آن اشاره می‌کند: «وقتی مردم برای یک دلار، ده هزار ریال می‌دهند، این پول ملی را بی‌ارزش جلوه می‌دهد. الان یک کیلو گوشت، بین ۱۳ تا ۲۰ هزار تومان قیمت دارد. از نظر روانی، پرداخت ۲۰ اسکناس هزار تومانی در هر خرید کوچک برای مردم سخت است. تجربه کشورهای مختلف هم نشان داده که وقتی کشوری با تورم بالا روبروست، چنین تغییری کمک به بهبود معاملات می‌کند.»
موافقان این طرح روی کاهش حجم اسکناس، صرفه‌جویی در وقت شمارش پول، نگاهداری ساده‌تر ارقام و ترازنامه‌‌ها و نیز اشغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مربوط به پول تاکید می‌کنند. محسن شمشیری در همین زمینه می‌گوید: «الان در معاملات و دفاتر حسابداری، به جای این‌که بنویسند یک هزار تومان، می‌نویسند ده هزار ریال. در حالی‌که واژه‌ی رایج تومان است و مردم در محاسبات خود همواره در حال تبدیل رقم‌های رسمی از ریال به تومان هستند. با تغییر حذف سه صفر از واحد پول، چاپ اسکناس‌های درشت‌تر نیز میسر می‌شود. سال‌هاست که مردم برای خرید پفک و شکلات و آدامس و چیزهای ریز دیگر، از اسکناس بزرگ استفاده می‌کنند. وقتی پول جدید وارد بازار شود، سکه‌ها هم ارزش بیشتری پیدا می‌کنند.»
مهار تورم با تغییر واحد پول
توصیه عموم اقتصاددانان این است که تغییر واحد پولی باید در شرایطی انجام شود که تورم در کمترین میزان باشد. محسن شمشیری، کاهش نرخ تورم در ماه‌های اخیر و رسیدن آن به ۱۵ درصد را زمان مناسبی برای شروع این طرح می‌داند و می‌افزاید: « با اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها ممکن است شوکی تورمی به اقتصاد ایران وارد شود و ما در آن شرایط نتوانیم حذف سه صفر از واحد پولی را به شکل مطلوب اجرا کنیم. اما چون در شرایط رکود تورمی قرار داریم و نرخ تورم شیب نزولی پیدا کرده، این فرصت مناسب است.»
رییس بانک مرکزی حذف سه صفر از واحد پول را در گرو اجرای طرح تحول اقتصادی خوانده است. دولت اما با وظایف سنگینی از قبیل مهار بیکاری و تامین اعتبار شرکت‌ها و کارخانه‌ها مواجه است. دولت هنوز نتوانسته بستری منطقی برای اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها فراهم کند. آیا دولت امکانات عینی لازم را برای تغییر واحد پول داراست و آیا میتواند اعتماد مردم را در این زمینه نیز جلب کند؟
محسن شمشیری می‌گوید: «اصطلاحی در اقتصاد هست به نام انتظارات تورمی. اگر مردم باور کنند که قیمت‌ها رو به رشد است، حتی اگر توجیهی هم برای رشد قیمت وجود نداشته باشد، باز افزایش قیمت خواهیم داشت. رفتار دولت در این میان بسیار مهم است. اگر رفتار مالی دولت با انضباط و کنترل همراه باشد و ما شاهد روند نزولی قیمت‌ها به صورتی پیوسته باشیم، جو روانی جامعه نیز مساعد خواهد شد.»
مهیندخت مصباح
تحریریه: داود خدابخش