هزار و یک رنگ در جشنواره‌ی "هزار و یک ایران"
۱۳۸۸ فروردین ۶, پنجشنبه
"هزار و یک ایران" عنوان دهمین دوره‌ی جشنواره‌ای است که درچارچوب فستیوال فرهنگی "چشم‌انداز زنان" از سیزدهم تا بیست ونهم ماه مارس در شهر کارلزروهه آلمان برگزار می‌شود. این جشنواره‌ی فرهنگی ـ هنری در دوره‌های دو ساله‌ی خود، هر بار وضعیت اجتماعی، فرهنگی، هنری زنان یک کشور را با برپایی مجالس بحث و گفت‌وگو، داستان خوانی، نمایش فیلم، اجرای تئاتر و موسیقی و برنامه‌های فرهنگی دیگر به نمایش می‌گذارد.
ایران، کانون اصلی
امسال وضعیت زنان ایران با اجرای بیش از ۴۰ برنامه‌ی هنری، ادبی و فرهنگی در کانون این جشنواره قرار دارد. در این برنامه‌ها هنرمندان ایرانی درون و برون‌مرزی و کارشناسان و نویسندگان آلمانی که با مسائل ایران آشنایی دارند، شرکت می‌کنند. در برپایی این جشنواره‌ی گسترده، نهادها و سازمان‌‌های مختلف فرهنگی ـ اجتماعی شهری و منطقه‌ای، از جمله اداره‌ی فرهنگ شهر و قدیمی‌ترین خانه‌ی مد آلمان به نام "کارل شوپف" همکاری کرده‌اند.
نمایشی کم نظیر
یکی از برنامه‌های کم نظیر جشنواره‌ی "هزار و یک ایران"، نمایش مد از کارهای سه طراح زن ایرانی بود که روز چهارشنبه (۲۵ مارس) در خانه‌ی مد "کارل شوپف" برگزار شد. این سه طراح که در مراسم گشایش نمایش مد نیز حضور داشتند، دو نسل از طراحان مد ایران را نمایندگی می‌کنند: شادی پرند، نغمه کیومرثی و نازنین سیدین. در سخنرانی کوتاهی که مدیر جشنواره، الیزابت شراوت، هنگام گشایش این نمایش مد ایراد کرد، چگونگی گزینش این طراحان را نیز توضیح داد: مبتکر اجرای این نمایش مد، در واقع ناتالی دورست، یک روزنامه‌نگار ایرانی ـ آلمانی است که در حال حاضر به عنوان خبرنگار برنامه‌ی اول تلویزیون آلمان از ایران گزارش می‌دهد. الیزابت شراوت می‌گوید: «وقتی ناتالی دورست به من پیشنهاد برگزاری نمایش مدی از طرح‌های طراحان ایرانی را کرد، خیلی خوشحال شدم. نه به‌خاطر این که اصولاً نمایش مد، چیز جالب و زیبایی است، بلکه به این دلیل که به‌طور زنده تصویر دیگری از ایران ارائه می‌کند و دیدگاه‌های کلیشه‌ای نسبت به این کشور را تغییر می‌دهد.»
چادر سیاه نه!
هدف برگزاری این جشنواره نیز، "تغییر دید غربی‌ها" درباره‌ی ایران است. بر همین مبنا هم، عنوان جشنواره انتخاب شده است: هزار و یک ایران. مدیر فستیوال در این باره می‌گوید: «در مورد اسم این جشنواره خیلی فکر کردیم و بالاخره این عنوان را برگزیدم. چون از یک طرف، شهرزاد را با داستان‌های هزار و یک شبش تداعی می‌کند و از سوی دیگر این که ایرانی‌ها در هزار گوشه‌ی جهان حضور دارند و فرهنگ ایرانی متنوع است و در جاهای متفاوتی پیاده می‌شود.»
برای نمایش این فرهنگ، گرافیست‌هایی که پوستر این جشنواره را طرح ریختند، می‌بایست از پیش، یک شرط را بپذیرند: زن چادر سیاه به‌سر در این پوستر جایی ندارد. چرا؟ برای این که برگزارکنندگان فستیوال قصد توزیع و تقویت تصاویر کلیشه‌ای درباره‌ی ایران را ندارند.
دیدگاه‌های کلیشه‌ای
چنین تصویرهای قالبی تنها در ذهن مردم عادی نقش نگرفته‌است. برخی از "تحصیل‌کرده‌ها" نیز گاهی در دام این تبلیغات بی‌پایان می‌افتند. خانم دکتر بورشرت ـ شوپف، مدیر یکی از قدیمی‌ترین خانه‌‌های نمایش مد آلمان به نام "شوپف"، از این نظر استثناء نیست. او در گفت‌وگویی با خبرنگار دویچه وله می‌گوید: «ابتدا که از من خواستند در این برنامه شرکت کنم، کمی تردید کردم: مد و ایران در تصور من با هم تضاد داشتند. در درجه‌ی اول به چادر سیاه فکر کردم. ولی پس از آن که کارها را دیدم، نظرم تغییر کرد. رنگ‌های رویایی و جادویی و ترکیب این‌ها با هم، مسحور کننده است. ما با چنین ترکیب‌هایی بیگانه‌ایم و همین هم کارها را جالب‌تر می‌کند. کیفیت پارچه‌ها که اغلب از ابریشم و کتان نرم است، هم فوق‌العاده است.» به همین خاطر خانم بورشرت شوپف موافقت می‌کند که کارهای سه طراح زن ایرانی در "خانه‌ی مد شوپف" به نمایش گذاشته شوند.
این خانه، سالن بزرگی دارد که حدود ۳۶۰ نفر در آن به‌راحتی جای می‌گیرند. ولی بیش از ۴۳۰ نفر، از هفته‌ها پیش برای شرکت در این نمایش نام‌نویسی کرده بودند. آن‌ها می‌خواستند کارهای شادی پرند، نغمه کیومرثی و نازنین سیدین را که۱۰ مدل آلمانی و ایرانی به نمایش می‌گذاشتند، از نزدیک ببینند.
"زن، بهار، ایران"
نغمه کیومرثی، در این نمایش مد که عنوان "زن، بهار، ایران" را دارد، ۲۲ کار ارائه کرد. او در پاسخ این که "چرا این عنوان را برگزیده" به خبرنگار دویچه وله می‌گوید: «می‌خواستم به دیگران نشان بدهم که ایران به زیبایی رنگ‌هایی است که من از آن‌ها استفاده کرده‌ام، یعنی به زیبایی بهار!»
نغمه کیومرثی برای هنر و سنت ایرانی اهمیت بسیاری قائل است و می‌کوشد آن را در کارهایش نیز بازبتاباند. از این‌رو درباره‌ی هنرهای دستی مناطق مختلف ایران مثل جاجیم بافی، پارچه‌های دستباف و سوزن‌دوزی تحقیق و مطالعه کرده است و آن‌ها را در طرح‌هایش هم به‌کار می‌برد. کیومرثی به جنس پارچه‌ها هم اهمیت می‌دهد: «ترجیح می‌دهم پارچه‌هایی که به‌کار می‌برم طبیعی باشند، نخ، کتان، ابریشم خام دستباف، کشمیر (در زمستان). پارچه‌ها نباید الیاف مصنوعی داشته باشند.»
مانتوهای متفاوت
کیومرثی که به گفته‌ی خود از سن ۱۳ ـ ۱۴ سالگی کار طراحی و نقاشی کرده، سالی سه بار در تهران نمایشگاه بر پا می‌کند: «بسته به فصل. لباس‌های روزمره‌ای که خانم‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنند را، مثل مانتو و روسری به نمایش می‌گذارم. کار آماده هم دارم که به فروش می‌رسانم.» او در پاسخ به این‌که "برای نمایشگاه‌های فصلی نیازی به اجازه‌ی خاصی ندارد"، می‌گوید: «نه، چون کارهایم، پوشیده است و به نوعی اسلامی است. مشتری مرد هم ندارم.»
مشتری‌های کیومرثی که طراحی نقوش اسلیمی را نزد استاد بختیار کریمیان در اصفهان آموخته، به کارهای خاص و متفاوت علاقه دارند. «به چیزی، بیشتر از مانتوها و روسری‌هایی که در فروشگاه‌ها و بوتیک‌ها به فروش می‌رسند.»
یکی از ویژگی‌های کارهای کیومرثی که طراحی را ۵ سال است که به پیشه‌ی خود تبدیل کرده، استفاده از رنگ است. آیا به‌کارگیری افراطی از رنگ در کارها، در تضاد با "رعایت موازین اسلامی" نیست؟: «نه. چون من مثلاً از رنگ قرمز یک دست در کارهایم استفاده نمی‌کنم، بلکه رنگ‌های شاد کمرنگ را در تلفیق با یکدیگر به‌کار می‌گیرم.»
آمیزش طرح و موسیقی
رنگ، برعکس در کارهای نازنین سیدین، نقشی بازی نمی‌کند. چون طرح‌هایش را با متقال، چرم و چوب به صورت لباس در می‌آورد. نازنین جوان‌ترین طراح زن ایرانی‌است و ۲۷ سال دارد. او در اصل تحصیلاتش را در رشته‌ی موسیقی به پایان برده و ۲۲ سال است که پیانو می‌نوازد. او می‌کوشد شناخت ژرف خود از جهان موسیقی را در طرح‌هایش نیز بازبتاباند: «مثلاً دکمه‌هایی که از جنس چوب هستند و به شکل بعضی از سازهای قدیمی ایرانی ساخته شده‌اند. چرم را هم در کارهایم از این جهت به‌کار می‌برم که پنج خط حامل موسیقی است.»
نازنین سیدین که دوره‌ی ۲ ساله‌ی کارآموزی طراحی را نزد خانم پرند گذرانده، برای این نمایش مد در کارلزروهه ۱۵ طرح به همراه آورده که یکی از آن‌ها نقشه‌ی ایران است. او متقال را برای کارهای خود انتخاب کرده، چون «بکر بودن این پارچه که تنها از نخ درست شده است، به من امکان می‌دهد، نشانه‌های موسیقی و طراحی را درهم بیآمیزم و از این طریق خودم را بیان کنم. هر کدام از این طرح‌ها، یک‌جوری خود من را تعریف می‌کنند.»
"صنعت نساجی سنتی را نجات دهید"
کلکسیون طرح‌های شادی پرند، «نشانی از فرهنگ ایرانی دارد که وحدت را در تنوع باز می‌نمایاند. مگر نه این که ایران مجموعه‌ای از فرهنگ‌ها، انسان‌ها و آب و هوا و چشم‌اندازهای طبیعی گوناگون است؟»
همه‌ی ۲۱ کاری که از پرند در خانه‌ی مد کارل شوپف به نمایش گذاشته شد، از آخرین طرح‌های او بودند که برای جشنواره‌ی کارلزروهه تهیه دیده است. شادی به گفته‌ی خود در این مجموعه قصد تأکید بر این شعر معروف سعدی را هم داشته است: بنی آدم از اعضای یکدیگرند: «همه‌ی ما یک‌جوری به هم ربط داریم، می‌خواهد در ایران زندگی کنیم یا در آمریکا... همه‌ی ما جزو جامعه‌ی بشری هستیم.»
زیبایی‌شناسی ریاضی
پرند هم‌چنین در طرح‌های خود از منطق زیبایی‌شناسانه‌ی ریاضی نیز سود برده است: «... به ویژه عدد ۱/۶۱۸ که خیام آن را کشف کرده است. این عدد ضریب زیبایی دنیاست. معادله‌ای که مولانا به آن اشاره کرده: شعور به علاوه‌ی زیبایی برابر با عشق است.»
او برای "جان بخشیدن به این عشق" از پارچه‌های قدیمی ایرانی که کمتر به‌کار برده می‌شوند، استفاده کرده است: شعر (نوعی ابریشم در کاشان)، زری، مخمل. او این پارچه‌ها را به مرکز "میراث فرهنگی ایران" سفارش داده است «که مثلاً بر اساس طرح‌های ایرانی مثل گلابتون (نخ طلایی ایرانی)» آن‌ها را ببافند.
پرند که طراحی لباس را در پاریس و نیویورک آموخته و ۱۵ سال است در ایران به این کار مشغول است، یک وظیفه‌ی دیگر هم برای خود قائل است؛ نجات صنعت سنتی نساجی در ایران: «اقتصاد ما در زمان صفویه، پیش از نفت، از صنعت نساجی تأمین می‌شد. حالا همه چیز دارد از بین می‌رود. باید به این چند نفرکه هنوز شعر و زری می‌بافند و از رنگرزی گیاهی (در کاشان) استفاده می‌کنند، کمک کرد که این سنت را به نسل بعدی یاد بدهند تا اساسش از بین نرود.»
برای دیدن کلکسیون طرح‌های نغمه کیومرثی روی لینک زیر کلیک کنید: