1. پرش به گزارش
  2. پرش به منوی اصلی
  3. پرش به دیگر صفحات دویچه وله

نگرانی از تشدید خشکسالی در ایران علیرغم بارش‌های سنگین

بهزاد کشمیری­پور ـ تهران۱۳۸۷ بهمن ۶, یکشنبه

از نیمه­ی دوم دی‌ماه بسیاری از شهرهای جنوب، شرق و غرب ایران شاهد بارش شدید بارانی بودند که در برخی از مناطق جنوبی همچنان ادامه دارد. به رغم این بارش‌های سنگین، نگرانی از شدت گرفتن خشکسالی سال گذشته کاهش نیافته است.

https://p.dw.com/p/Gfvx

میزان بارندگی در سراسر کشور تا کنون یک چهارم کمتر از میانگین بارش در چهل سال گذشته، و در جاهایی حتا چهل درصد کمتر از سال گذشته بوده. پیش‌بینی می­شود خشکسالی سال گذشته در سال ۱۳۸۸ شدیدتر و خسارت‌های آن سنگین­تر­ شود.

اداره کل هواشناسی استان فارس دوم بهمن ماه هشدار داد «وزش باد، بارندگی، رگبار و رعد و برق جنوب و جنوب شرقی استان را فرا می‌گیرد.» برای استان­های ساحلی و غرب کشور نیز پیش بینی­های مشابهی وجود داشت که اغلب درست از آب درآمد. بارش شدید در برخی از شهرستان‌های جنوب آب گرفتگی و قطع موقت برق را در پی داشت و خسارت‌هایی مالی قابل توجهی به بار آورد. با این همه کمتر کسی از شدت گرفتن بارش باران در این مناطق ناراضی است. استان­های بوشهر، هرمزگان، فارس، خوزستان، کرمان و اصفهان از کم­بارش­ترین مناطق کشور در دو سال اخیر به شمار می­روند.

رودخانه­ها و دریاچه­های خشک جنوب

میزان کاهش بارندگی در جنوب ایران از میانگین کاهش آن در کشور بسیار بیشتر است. به جز استان‌های شمالی در بقیه استان‌های ایران تقریبا تمام بارندگی­ها در سه فصل بهار، پاییز و زمستان اتفاق می­افتد.

شالیزارهای خشک شده در شمال
شالیزارهای خشک شده در شمال

در سه ماهه­ی بهار ۸۷ میزان بارش در جنوب ۴۰ درصد کمتر از سال پیش بود. میانگین این کاهش که در سراسر کشور حدود ۲۴ درصد است، در استانهایی مانند اصفهان تا پنجاه درصد نیز اعلام شد. این در حالی است که بعضی از مهمترین رودخانه­های ایران، مانند کارون، دز، کرخه، کٌر و زاینده رود در این مناطق جاری هستند و منبع اصلی تامین آب چند استان دیگر هم محسوب می­شوند. کاهش ورودی آب به ذخیره­گاه سد زاینده رود تامین آب مناطقی از یزد و کاشان را با مشکل روبرو می­کند.

پرویز فتاح، وزیرنیروی ایران در تاریخ ۲۶ دی ماه از کاهش چهل درصدی میزان آب سد زاینده‌رود نسبت به سال گذشته سخن گفته است. کاهش بارندگی به خشکیدن بعضی از مهم‌ترین دریاچه­های مناطق جنوب نیز انجامیده که تعدادی از آنها، مانند دریاچه بختگان از مهمترین منابع ذخیره آب شیرین و تغذیه­ی سفره‌های زیرزمینی هستند.

دهه­ی هشتاد، دهه­ی خشک

منابع رسمی دو سال آخر دهه­ی هفتاد خورشیدی را خشک­ترین سال‌های چهار دهه­ی گذشته اعلام کردند. با آغاز نیمه­ی دوم دهه­ی هشتاد، خشکسالی رکوردی جدید به جا گذاشت. از سال زراعی ۸۶ـ۸۵ بارندگی، حتا نسبت به سال‌های کم­آب آخر دهه­ی گذشته، سیری نزولی را آغاز کرد که همچنان ادامه دارد.

کوتاه شدن فاصله­ی دوران خشکسالی به پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی و خشک شدن بسیاری از قناتها و چاه­ها انجامیده. به این ترتیب کمبود منابع آبی سال گذشته نه تنها جبران نشد که شدیدتر نیز می­شود. دولت سیاست‌های مختلفی برای مقابله با کم­آبی اتخاذ کرده که در مورد کافی و موثر بودن آنها بحث و جد‌ل‌های فراوانی وجود دارد.

پیامدهای خشکسالی

دریاچه‌‌ی مهارلو در استان فارس در حال خشکیدن
دریاچه‌‌ی مهارلو در استان فارس در حال خشکیدنعکس: DW

ساکنان بسیاری از شهرهای ایران سال گذشته با پیامدهای مستقیم کمبود آب، مانند قطع موقت آب لوله کشی، یا برق مواجه شدند. برخی نیز همچون کشاورزان، خشکسالی را با از دست دادن بخشی از محصول و درآمد خود تجربه کردند. تاثیر کاهش بارندگی در تخریب محیط زیست نیز معضلی دیگر است. اما آنچه ادامه­ی این وضعیت را نگران کننده کرده، به خطر افتادن امنیت غذایی است.

خشکسالی برنامه­های پرهزینه­ی کشور را برای بی­نیازی از واردات مواد غذایی استراتژیکی چون گندم عملا به شکست کشانده است. برخی از ناظران معتقدند، سیاست‌های نادرست دولت نهم در این شکست نقشی مهم داشته است.

حسن روحانی رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام سوم آذر ماه گفته است، به رغم قولی که دولت هنگام گرفتن رای اعتماد از مجلس به نمایندگان داد، نه تنها در سال ۸۴ در تولید گندم به خودکفایی نرسیدیم که در شش ماهه­ی اول سال ۸۷ مجبور به وارد کردن ۶ میلیون تن گندم از خارج شدیم. به گزارش مهر روحانی می­افزاید، وضعیت در مورد تولید جو، ذرت، برنج و شکر نیز به همین شکل بوده است.

انتقاد به سیاست­های دولت

وزیران دولت نهم بارها خشکسالی را از عوامل مهم بسیاری از مشکلات، از جمله کاهش تولیدات کشاورزی، گرانی و کمبود برق عنوان کرده­اند. با این همه بسیاری از کارشناسان و نمایندگان مجلس، ضعف مدیریت و بی­برنامگی را در تشدید بحران موجود بی­اثر نمی­دانند.

تعدادی از نمایندگان اوایل دی ماه طرح استیضاح محمدرضا اسکندری وزیر جهاد کشاورزی را تقدیم هیات رئیسه مجلس کردند که یکی از محورهای آن «اهمال در ارائه و اجرای برنامه مبارزه با خشکسالی» بود. این طرح به دلیل آنچه شرایط ویژه منطقه و حساسیت کنار گذاشتن یک وزیر دولت نهم در آخرین ماه­های فعالیت عنوان شده از دستور کار مجلس خارج شد. دولت نهم که ماه­های پایتنی عمر خود را می­گذراند، قرار است نخستین نشست ستاد خشکسالی سال ۸۸ را هفته­ی دوم بهمن ماه برگزار کند.

پرش از قسمت در همین زمینه