نمایشگاه عکس؛ پناهجویان در کشاکش واقعیت و توهم
۱۳۹۴ آذر ۱۸, چهارشنبه
"ایلوشن" در میتولوژی یونان جزیره‌ی است در منتهی‌الیه غربی زمین که در آن تنها قهرمانانی که به افتخار نامیرایی نایل آمده بودند، زندگی می‌کردند. این جزیره‌ی خیالی که در جوی‌های آن شیر و عسل روان است، در ادیان دیگر معادلِ تصویری بهشت است. در برخی از آثار ادبی، "جزایر قناری" در اسپانیا، نماد زمینی این عدن آسمانی عنوان شده است.
در نگاه عکاس ایرانی، مرجان گرکانی "ایلوشن"، ناکجاآبادی است که پناهجویان گریخته از جنگ و کانون‌های بحرانی جهان اکنون برای دستیابی به این شهر آرمانی و خیالی در غرب، جان خود و فرزندان خود را به خطر می‌اندازند. یازده تابلو از کارهای کولاژ این عکاس که از ۸ دسامبر در مرکز پناهجویان شهر کلن به نمایش گذاشته شده، شرح تصویری این "توهم مرگ‌بار" است.
مرجان گرکانی خود در این رابطه می‌گوید: «رسیدن به "پردیس جاودانه‌ی ایلوشن" بسیار دشوار بوده و تنها تعداد کمی از قهرمانان به فرمان خدایان به‌آن‌جا راه پیدا می‌کردند و به جاودانگی می‌رسیدند. اروپا برای پناهندگانی که من با آن‌ها در ارتباط بوده و هستم، معادل بهشتی جاودانه است که تصور می‌کنند در آن می‌توان زندگی آرام و بی دغدغه‌ای را گذراند.»
هنر در خدمت پناهجویان
مرجان گرکانی که از میانه‌ی سال‌های دهه‌ی ۱۹۸۰ ایران را ترک کرده و مدتی در فرانسه و اکنون در آلمان زندگی می‌کند، در کنار اشتغال به عکاسی به فعالیت‌های اجتماعی دیگری نیز پرداخته است.
او سال‌ها است که به ویژه در رابطه با کمک به پناهجویان با نهادهای خیریه‌‌ی این کشور همکاری دارد: «پناهجویانی که من با آن‌ها در تماسم اکثرا از افغانستان و ایران و آفریقا (مراکش، تونس و گینه) می‌آیند.» تابلوهای گرکانی، داستان مصور زندگی‌ها و تجربیات تلخ این پناهجویان است که پس از پشت سر گذاشتن دشواری‌های بسیار به آلمان رسیده‌اند و اغلب از رویارویی با واقعیت که با مدینه‌ی فاضله رویایی آن‌ها فاصله دارد، ناخشنودند.
گرکانی برای بازتصویری این تجربه‌ها و رویدادها از شیوه‌ی هنری کولاژ بهره برده است. او با استفاده از امکانات فنی نرم‌افزار فتو‌شاپ، طرح‌های گوناگونی از قالب‌ها، تصاویر پس زمینه، لایه‌ها، سایه‌ها و موقعیت‌ها را کنار یکدیگر قرار داده و با ویرایشی هنرمندانه، ترکیبی گویا و آشنا برای بازسازی مفاهیم خود با نگاره‌های متفاوت یافته است.
نمادها و اشکال شرقی (مثل درهای قدیمی) و طبیعت بکر و بی‌انتها، در کارهای او جایگاه ویژه‌ای دارند. گرکانی در این رابطه می‌گوید: «خب من خودم ایرانی هستم، طبیعتا در نگاهم اثری از شرق وجود دارد.»
مرجان گرکانی علاوه بر عکاسی، در کار ترجمه هم دست دارد، او رمان تاریخی دونا کراس، نویسنده‌‌ی آمریکایی به نام "پپستین" را با عنوان "در جامه مردان" به فارسی برگردانده است. این اثر به نام "یوحنا، پاپ مونث" به ترجمه‌ی جواد سیداشرف نیز چندی پیش روانه‌ی بازار کتاب ایران شد.
نمایشگاه "ایلوشن" که چهارمین نمایشگاه کارهای گرکانی است، تا ۱۸ دسامبر برپاست. تا کنون مراکز فرهنگی‌ـ اجتماعی شهرهای اسن، کلن و تهران عکس‌های او را به نمایش گذاشته‌‌اند.