نمایشگاه امپراطوری مایا؛ رمز و راز قومی ناشناس
آنها معماران و ستارهشناسانی زبردست بودند. آثار پرشکوه امپراطوری مایا امروز گردشگران را از سراسر جهان به سوی خود جلب میکند. اما چرایی فروپاشی این امپراتوری هنوز یک معماست.
توسعه شهری در جنگل
مایا تنها مردمان دوران باستان بودند که در جنگلهای استوایی شهرهای عظیمی ساختند. شهرهایی که در آن زمان تا ۱۰۰ هزار نفر را در خود جای میدادند. دلیل این که چرا مایا در قرن نهم خانههای خود را رها کردند، هنوز به صورت یک معما باقی مانده است. آیا جنگ سبب این اقدام آنها شده یا حوادث طبیعی؟ امروز از این تمدن از دست رفته شاهد بقایای معابد و کاخهای بزرگی هستیم.
ویرانی شکوه و جلال
اسپانیاییها در قرن شانزدهم با دیدن معابد و کاخهای مایا شگفت زده شدند. آنها فکر نمیکردند که اجداد مایا موفق به ساخت چنین بناهایی شده باشند. آنها فکر میکردند که این آثار یا باقیمانده از مصریان هستند و یا احتمالا همان جزیره افسانهای آتلانتیس یونانیان. محققان از سال ۱۷۸۴ میلادی برای حل این معما کوشیدند. از جمله این محققان آلکساندر فون هومبولت آلمانی، بنیانگذار جغرافیای نوین بود.
منجمهای صلح؟
حتی در قرن بیستویکم هم بسیاری از مردم به پیشگویی تقویم مایا معتقد بودند که گفته بود جهان در سال ۲۰۱۲ نابود خواهد شد. جهان اما در این سال نابود نشد. بسیاری قوم مایا را منجمان صلحجوی پیشگو میدانستند. چهل سال پیش محققان توانستند به خط برجا مانده مایا پی برند و آن را بخوانند. مشخص شد که این اقوام هم به طور منظم با همسایههای خود جنگیدهاند.
جامعه خداشاهان
جامعه مایا جامعهای به شدت سلسله مراتبی بود. در راس جامعه خداشاهان قرار داشتند. افراد قوم مایا فکر میکردند که خداوندان با صدای خداشاهان سخن خود را به مردم میرسانند. معابد بزرگ برای همین خداشاهان ساخته میشد. اگر پادشاهی ولیعهد پسر نداشت دخترش ملکه میشد و قدرت را به دست میگرفت.
مراسم قربانی
در میان قوم مایا بردهداری رسم نبود. اما اسرای جنگی را به کارهای اجباری چون ساخت معابد و قصرها میگماردند. بعضی اوقات پس از پایان بنا چندنفر از این اسرا را برای خدایان قربانی میکردند. رسم قربانی کردن اما در میان قوم مایا بسیار نادر بود. بیشتر در چنین مراسمی مردان آلت تناسلی خود را میبریدند و زنان نیز زبانشان را سوراخ میکردند.
برای هر حالت مرگ، خدایی خاص
این تصویر خدای مرگِ یک فرد متمول است که درون قبرش یافته شده است. قوم مایا برای هر حالت مرگ یک خدای مخصوص داشته است. البته به نظر میرسد که این خدایان چندان هم جدی گرفته نمیشدند، زیرا تصویرهای بسیاری از آنها به صورت اسکلتهایی در حال رقص برجای ماندهاند. امروزه در مکزیک هنوز رقص این اسکلتها در روز مردگان رایج است. مایا به زندگی پس از مرگ اعتقاد داشتند مثلا ادامه زندگی در غلاتی چون ذرت.
خدای برتر ذرت
مایا حدود هشت هزار خدا داشتند و خدای ذرت یکی از مهمترین خدایان آنها بود. در اینجا خدای ذرت روی یک بشقاب دیده میشود. ذرت مهمترین ماده خوراکی قوم مایا بود. آنها بر این باور بودند که ذرت منبع کلیه موجودات زندگی است. آنها همچنین باور داشتند که خالق جهان هستی بشر را از انبوه ذرت خلق کرده است.
کاکائو برای اشراف
کاکائو نیز نزد مایا بسیار پرارزش، لوکس و مقدس بود و تنها در اختیار پادشاهان و نجبا قرار داشت. یک خدای زن نیز برای حفاظت از این فرآورده مصرفی وجود داشت. دانههای کاکائو برای تزئین این ظرف بخور اهمیت آن را نشان میدهد. بخور به طور منظم در مراسم مختلف مایا استفاده میشد.
کوله پشتی فروشندگان
حیوانات باربر چون قاطر، اسب و خر در قرنهای دوم تا نهم میلادی نزد قوم مایا یافت نمیشدند. این حیوانات باربر را اسپانیاییها به اعضای قوم مایا شناساندند. در آن زمان فروشندگان وسایل خود را در کوله پشتیهایی با خود حمل میکردند. این مجسمه یکی از فروشندگان مایا را با کوله پشتیاش نشان میدهد. هنوز مشخص نیست که چرا هنرمند مجسمهساز سر این فروشنده را به صورت سر خرس درآورده است.
آثار هنری بدون ابزار فلزی
مایا از کار با فلز آگاه نبودند. آنها اما ماسکهای جالب توجه و هنرمندانه با سنگ، آب، شن و ماسه میساختند. لب قرمز این مجسمه با مرجان رنگآمیزی شده است. محققان بر این باورند که در درجه نخست نجبای قوم مایا آثار متعدد هنری را تولید میکردند. بسیاری از مجسمهها و آثار پیدا شده از مایا امضای آنها را بر خود دارند.
مجسمههای پررمز و راز
این مجسمه سنگ آهک نزدیک به سه متر طول و یک متر عرض دارد. این مجسمه قرنها پیش، در نمای یک ساختمان به کار رفته است. این مرد با ماسک خدای پلنگ خالدار کیست؟ مشخص نیست که او چه مقامی داشته و آیا یک جنگجو بوده یا پادشاه. این سنگ تنها میتواند سندی باشد از فرهنگی که نابود شده و جزئیات آن مشخص نیست.
خدایان فراموش نمیشوند
هنوز حدود شش میلیون مایا در سرزمین اجدادی خود زندگی میکنند. بسیاری از سنتهای قوم مایا به دست فراموشی سپرده شدهاند. فرهنگ مایا با تسلط اسپانیا بر این سرزمین نمیتوانست ادامه یابد. اما امروز هم اعضای قوم مایا به خدایان خوداحترام میگذارند و آنها را پرستش میکنند. در شرایط کنونی نزد مایا مسیح با خدای ذرت درهم آمیخته و مردم همواره از خدای باران میخواهند با بارش محصولاتشان را بهتر کند.
کشف رمزهای قوم مایا
تئوریهای مختلف و نیز معماهای بسیاری در مورد قوم مایا وجود دارد. تا دهه ۱۹۶۰ محققان آمریکایی و اروپای شمالی حفاری در مناطق قوم مایا را ادامه میدادند. اکنون محققان مکزیکی و گواتمالایی رهبری تحقیقات را برای یافتن سرنخی در توضیح معمای قوم خود به عهده گرفتهاند. اکتشافات دیدنی قوم مایا تا ۲۳ آوریل سال ۲۰۱۷ در موزه تاریخی شهر فالتس، در ایالت راینلند فالتس آلمان نمایش داده میشود.