مهمان‌نوازی ایرانیان و وضعیت‌اسفبار مهاجران • مصاحبه
۱۳۸۸ آذر ۲۶, پنجشنبه
در سی سال گذشته با توجه به تحولات منطقه، میزان مهاجرت به ایران هم بیشتر شده است . آقای دکتر مولایی باتوجه به تغییر شرایط اجتماعی جدید آیا قوانین تابعیت و مهاجرت به در ایران هم تغییر کرده است؟
یوسف مولایی:«بحث مهاجرت و تابعیت از هم جداست. قوانین تابعیت تغییر نکرده است. شخص مهاجر باید مانند سابق تقاضا بدهد و با تشریفات وزارت کشور مواجه است. در مورد مهاجرت هم باید گفت که مهاجرت اغلب به دلایل اقتصادی و برای کار صورت می‌گیرد. اینجا باید گفت چون ایران یک کشور جوان است و حتی نمی‌تواند فرصت‌های شغلی لازم برای نیروی کار خودش فراهم کند در نتیجه قوانین حمایتی برای مهاجری که دنبال کار هست را هم تنظیم نکرده و برعکس خیلی هم سخت‌گیر است.»
خانم دکتر اعزاری شما دکترای جامعه شناسی دارید و در زمینه مهاجرت هم تحقیق و پژوهش کردید. برخورد ایرانی‌ها با خارجی‌ها بخصوصو خارجی‌هایی که از شرق یا کشورهای کمتر توسعه یافته به ایران مهاجرت می‌کنند چطور است؟
شهلا اعزازی:«برخوردها بسیار بد هست. ببینید من خودم وقتی با افغان‌های تحصیلکرده در سطح بالا برخورد کردم جاخوردم. در جامعه ما به دلیل تبلیغات منفی، یک نگرش منفی هم حاکم است طوری که فرد اصلأ گمان نمی‌برد که کسی از این کشور در مقام‌های بالای یک سازمان بین‌المللی کار کند. افغان‌ها هم از گروه‌های مختلف به ایران آمدند. اما در مجموع نگرشی که وجود دارد فقط هم از جانب مردم نیست، چون مهاجران از طرف دولت هم مشکلات خیلی زیادی دارند. بسیاری غیرقانونی وارد شدند اجازه اقامت ندارند، اجازه کار ندارند. بنابراین تصو ایرانی‌ها این است که این‌ها آدم‌های خشن و متفاوت از ایرانی‌ها هستند.»
با این حساب جمع کثیری از مهاجران به ایران پناهنده هستند. دکتر مولایی این پناهندگان از چه حقوقی برخوردارند؟ دولت ایران چه امتیازاتی برای آنها قايل شده؟
یوسف مولایی:«ببینید بسیاری از این افراد به عنوان مثال افغانی‌ها حتی موقعیت پناهندگی ندارند یعنی آنهایی که کارت پناهندگی دارند تعدادشان خیلی کم است. ایران به افراد مقداری کمک کرده است اما الزامات بین‌المللی ندارد که به عنوان پناهنده با این افراد برخورد کند. آنها وضعیت بسیار سختی پیش دارند. مثلأ اکثرأ برای گرفتن شناسنامه بچه‌هایشان مشکل دارند برای ثبت‌نام در مدرسه.»
برخی از مهاجرانی که به ایران آمدند چندین دهه است که ساکن ایران هستند، ازدواج کردند، بچه دار شدند و بچه‌هایشان به سن مدرسه رسیدند. اما اجازه مدرسه رفتن ندارند. خانم اعزازی شما از جمله افرادی بودید که سال گذشته باامضای یک بیانیه به نبود امکانات تحصیلی برای افرادی که ساکن ایران هستند اما اجازه تحصیل ندارند اعتراض کردید. تکلیف بچه‌هایی که اجازه ثبت‌نام در مدرسه ندارند چه می‌شود؟
شهلا اعزازی:«خود افغان‌ها با کمک دانشجویان تعدادی مدارس برای افغان‌ها ساختند. همانطور که می‌د‌انید حتی بچه‌های که مادرشان ایرانی است اجازه ورد به مدارس را ندارند. بنابراین مدارس مخصوص خودشان را ساختند. آموزش پرورش تا جایی که من خبر دارم حتی کتابهای درسی به این بچه‌ها نمی‌داد در نتیجه از مدارس کتابهای دست دوم می‌گرفتند. ولی مدارس افغانی‌ها مخروبه بودند خیلی‌ها تعطیل شدند.»
آقای دکتر مولایی فکر می‌کنید از نظر حقوقی قوانین داخلی ایران این اجازه را می‌دهد که این چهارچوب تغییر کند؟
یوسف مولایی:«ایران موظف است کنواسیون ۱۹۵۱ ژنو را عابت کند، چون این کنوانسیون را امضا کرده است. اما این کنوانسیون در مورد مسايل کلی، کشور امضا کننده را موظف می‌کند، در نتیجه در مورد مسايل جزیی‌تر مثل فراهم کردن زمینه‌های آموزشی یا کار چنین مشکلاتی وجود دارد. در حال حاضر اولویتی برای تغییرات حقوقی در این زمینه، دردست بررسی نیست.»
خانم دکتر اعزازی به عنوان سوال آخر، شما به عنوان جامعه‌شناس فکر می‌کنید برای تغییر نگرش منفی جامعه به مهاجران خارجی چه باید کرد؟
شهلا اعزازی:«ببینید، اصولأ ایرانی‌ها آدم‌های مهمان‌نوازی هستند. البته در مورد مهمان‌های که از کشورهای غربی به ایران وارد می‌شوند. من نمی‌توانم با قطعیت بگویم که علت این نگاه منفی به مهاجران از کشورهای همسایه، از طریق رسانه‌ها ایجاد شده اما وقتی در رسانه‌ها جرائم افغان‌ها بزرگ‌نمایی می‌شود و شاید هم واقعأ به علت شرایط بسیار بدی که دارند مجبور به ارتکاب جرم شدند، من نمی‌خواهم پیش‌داوری کنم. به هر حال اگر بخواهیم نگرش را تغییر دهیم، مثلأ در مورد افغان‌ها، باید دست به یک سلسله تبلیغاتی زد که چهره هم‌کیشان ما و هم‌زبانان و کسانی که خیلی به ما نزدیک هستند را از ابعاد دیگری به تصویر کشد.»
شبنم نوریان
تحریریه: فرید وحیدی