مقاطع تحصیلی در مراکز آموزش عالی آلمان

در سیستم آموزشی سنّتی در مراکز آموزش عالی آلمان، تفاوتی بین مدرک لیسانس Bachelor و فوق‌لیسانس Master وجود ندارد. دانشجویان پس از ۲ سال تحصیل، با گذراندن امتحانات میان‌دوره‌ای که Zwischenprüfung نامیده می‌شوند، مرحله‌ی مقدّماتی تحصیل را به پایان می‌رسانند و وارد مرحله‌ی اصلی تحصیل می‌شوند. مرحله‌ی دوّم معمولاً بین دو تا سه سال طول می‌کشد. با گذراندن این مرحله و موفّقیّت در آزمون‌های نهایی، به دانشجو مدرک Diplom در رشته‌های مهندسی و علوم طبیعی، و یا مدرک مَگیستِر Magister در رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی، داده می‌شود. مدرک دیپلم برابر با کارشناسی ارشد در رشته‌های علوم طبیعی و مهندسی (M.Sc) و مدرک مَگیستِر Magister برابر با کارشناسی ارشد در رشته‌های علوم‌انسانی و اجتماعی (M.A.) ست. مقاطع تحصیلی معمول در دانشگاههای آلمان دیپلم Diplomو در رشته‌های علوم انسانی مَگیستِر Magister است. در سال‌های اخیر در آلمان هم برابر با سیستم‌های آموزش عالی بین‌المللی، رشته‌های تحصیلی در مقاطع لیسانس Bachelor و فوق‌لیسانس Master ارائه می‌شوند.

دیپلم

عنوان مدرک تحصیلی است که معمولاَ در رشته‌های علوم ریاضی ، علوم طبیعی و برخی از رشته‌های علوم اجتماعی پس از پایان دوره‌ای مشخّص به دانشجویان اعطا می‌شود. دانشجویان مراکز آموزش عالی حرفه‌ای FH معمولاً پس از ۶ نیمسال تحصیلی موفّق به کسب این مدرک می‌شوند.

مَگیستِر

معمول‌ترین مدرک تحصیلی در رشته‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی است. برای تحصیل در مقطع مَگیستِر، دانشجو باید همزمان در بیش از یک رشته دانشگاهی به تحصیل بپردازد: یا دو رشته‌ی اصلی به همراه یک رشته‌ی فرعی ویا یک رشته‌ی اصلی به همراه دو رشته‌ی فرعی.

لیسانس (Bachelor) و

فوق لیسانس (Master)

در سال‌های اخیر دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی آلمان برابر با سیستم‌های آموزش عالی به رسمیّت‌شناخته‌شده در سطح بین‌المللی، اقدام به ارائه‌ی برخی رشته‌ها در مقاطع تحصیلی لیسانس (Bachelor)وفوق لیسانس (Master) نموده‌اند. زبان آموزشی در این رشته‌ها معمولاً انگلیسی است. متقاضیان تحصیل در این رشته‌ها می‌توانند زبان آلمانی را به موازات تحصیل بیاموزند. مدرک کارشناسی در رشته‌های علوم طبیعی و مهندسی B.Sc. و در رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی B.A. است. مدرک دریافت شده اعتبار بین المللی داشته و ادامه تحصیل در مقطع دکترا را میسر می سازد.

از ویژگی‌های این مقاطع تحصیلی:

- همخوانی با مدارک سیستم‌های آموزش عالی در سطح بین‌المللی

- امکان مهمان شدن در دانشگاه‌های دیگر اروپایی برای یک یا دو نیم‌سال تحصیلی

- همکاری‌های علمی بین دانشگاه‌های گوناگون که در این مقاطع دانشجو می‌پذیرند

- ارزشیابی راندمان تحصیلی دانشجو بر اساس اعطای نمره، مطابق با استانداردهای بین‌المللی

دکترا (Promotion)

برای دریافت مدرک دکترا، معمولاً دانشجو در رشته و موضوعی خاص به تحقیق می‌پردازد و نتایج علمی به دست‌آمده‌ی جدید را تنظیم و به شکل رساله‌ی دکترا ارائه می‌دهد. پس از آن دانشجوی مقطع دکترا، به دفاع از رساله‌ی خود پرداخته و پس از گذراندن موفّقیّت‌آمیزآزمون‌های شفاهی، مدرک دکترا را در رشته‌ی مورد نظر دریافت می‌‌‌‌کند. گذراندن دوره‌ی دکترا و گرفتن مدرک دکترا تنها در دانشگاه امکان‌پذیر است. شرط اساسی برای آغاز تحصیل در مقطع دکترا معمولاً داشتن میانگین نمرات بالا در مقطع تحصیلی پیشین است. به پایان رساندن رساله‌ی دکترا معمولاً سال‌ها به‌طول می‌انجامد. یک پرفسور نقش استاد راهنمای دانشجوی را برعهده می‌گیرد و مسئول راهنمایی دانشجوی دکترا در طول تحصیل است. ‌

کالج‌های تحقیقاتی و تحصیلات تکمیلی (Graduiertenkolleg)

این کالج‌ها نهادهایی وابسته به مراکز آموزش عالی هستند که در چهارچوب زمانیِ مشخّص امکان پژوهش و یا گذراندن دوره‌های دکترا را برای دانش‌پژوهان فراهم می‌کنند . کالج‌های تحقیقاتی و تحصیلات تکمیلی از سوی جامعه‌ی پژوهشی آلمان (DFG) پشتیبانی می‌شوند. دانشجویان دکترا می‌توانند در چهارچوب این برنامه‌ها زیر نظر چندین استاد دانشگاه در موضوعی مشخّص تحقیق کرده و یا تحصیلات خود را در مقطع دکترا به‌پایان برسانند. هدف ازبرگزاری این کالج‌ها ازیک سو دسته‌بندی‌کردن پژوهش‌های‌ علمی از نظر محتوایی و از سوی دیگر سازمان‌دهی کردن کار دانشجویان مقطع دکتراست. بر خلاف روش سنّتی که در آن رساله‌ی دکترا فقط زیر نظر یک استاد راهنما نوشته می‌شود، دانشجویان مقطع دکترا می‌توانند در این‌ کالج‌ها رساله‌ی دکترای خود را در جمع گروهی از دانشمندان رشته‌ی مربوطه بنویسند. این کالج‌ها به طور مستقل اقدام به توزیع بورسیه‌ی خود بین دانشجویان متقاضی شرکت در دوره‌ی دکترا می‌کنند.

مدارس تحصیلات تکمیلی Graduate School

برخی از دانشگاه‌ها تعدادی از رشته‌ها را انتخاب کرده و به ارائه‌ی دوره‌های دکترا در این رشته‌ها می‌پردازند. به این طرح Graduate School گفته می‌شود. در چهارچوب این طرح، دانشجویان جوان خواستار تحصیل در دوره‌های دکترا، پس از سه‌سال دوره‌ی دکترا را به پایان می‌رسانند. برخلاف کالج‌های تحقیقاتی و تحصیلات تکمیلی Graduiertenkolleg که فقط برای یک دوره‌ی مشخّص به فعالیّت می‌پردازند، مدارس تحصیلات تکمیلی Graduate School مؤسّسه‌هایی همیشگی در برخی دانشگاه‌ها هستند. بخش زیادی از برنامه‌های درسی این مدارس به زبان انگلیسی ارائه می‌شود و تقریباً یک سوّم بورسیه‌ی تمام وقت این نهادها به دانش‌پژوهان خارجی تعلّق می‌گیرد. هدف از برپایی این مدارس، به پایان رساندن سریع دوره‌ی دکترا و همزمان ایجاد ارتباط و تبادل علمی با دانشجویان دکترا در شهرها و کشورهای دیگر و از سوی دیگرفراهم آوردن امکان ارتباط با بخش صنعت است.