مرگ و میر بی‌سابقه‌ی دلفین‌ها در خلیج فارس
۱۳۸۶ آبان ۱۲, شنبه
خبر مرگ بیش از ۷۰ دلفین در کناره‌های نزدیک به بندر جاسک، در رسانه‌های داخلی انعکاسی وسیع داشت. عکس‌های بسیاری از دلفین‌های مرده و نیمه‌جان در مطبوعات منتشر شد و حتا خبرگزاری دانشجویان (ایسنا) فیلمی در سایت خود منتشر کرده که مرگ تدریجی برخی از این دلفین‌ها را نشان می‌دهد. در بخشی از این فیلم چند مرد که ظاهرا از ساکنان محلی هستند، بدون هیچ وسیله‌ای و بدون رعایت اصول امدادرسانی در این گونه موارد، دلفین نیمه‌جانی را کشان کشان به آبها بازمی‌گردانند که دقایقی بعد به ساحل باز می‌گردد و جان می‌سپارد.
به گفته‌ی محمد عزیززاده، مدیر کل دفتر بهداشت و مبارزه با بیماری‌های آبزیان سازمان دامپزشکی کشور، برای نجات دلفین‌های در ساحل مانده باید آنها را به جایی در دریا بازگرداند که عمق آب لااقل ۴ متر باشد و در این مدت بدن آنها مرتب خیس و خنک نگه‌داشته شود.
افزایش نگران‌کننده مرگ و میر دلفین‌ها
شمار دلفین‌های تلف شده در این منطقه در یک ماه و نیم گذشته از ۱۵۰ قطعه هم گذشت. ظاهرا علت دقیق این مرگ و میر هنوز مشخص نشده است. مسئولان سازمان حفاظت از محیط زیست و دیگر مسئولانی که به نوعی با این مسئله درگیر هستند اطلاعات متفاوتی در این باره ارائه می‌دهند.
اوایل مهرماه جسد ۶ نهنگ و ۷۹ دلفین در شرق بندر جاسک به ساحل رسید. چند روز بعد روابط عمومی حفاظت از محیط زیست هرمزگان از قول مدیرکل این سازمان، مهرداد کتال محسنی علت مرگ این آبزیان را آلودگی‌های نفتی آب دریا اعلام کرد اما احتمال دخالت کشتی‌های صید ماهی تن را نیز منتفی ندانست.
۲۴ تیرماه تخلیه‌ی لجن‌های نفتی مخازن نفت شرکت توانیر باعث آلودگی ۸۰ هکتار از آب‌های خلیج فارس شد که به اعتقاد مصطفی کهرم، کارشناس محیط زیست به دلیل نزدیکی با بندر جاسک می‌تواند از دلایل اصلی مرگ این آبزیان باشد.
آلودگی آب‌های این منطقه تنها به این مورد محدود نمی‌شود. معاون دریایی سازمان حفاظت از محیط زیست، محمدباقر نبوی از آلودگی‌های شدیدی در منطقه خبر می‌دهد که بر اثر سرازیر شدن فاضلاب کارخانه‌های نزدیک به ساحل و ریختن زباله و مواد شیمایی به آب دریا به وجود آمده است.
بازرسی کارشناسان محیط زیست وجود و منبع آلودگی‌ها را مشخص کرده اما هیچ کس مسئولیتی بر عهده نمی‌گیرد. مطابق اخبار رسیده، ابعاد این آلودگی‌ها چنان وسیع و آشکار است که مردم محلی از خوردن ماهی‌هایی که در این منطقه صید می‌شوند خودداری می‌کنند.
اظهارات مسئولان
با گذشت یک ماه و نیم از نخستین مرگ دسته‌جمعی دلفین‌ها هنوز نتایج بررسی و تحقیق کارشناسان در مورد علت این مرگ و میر رسما اعلام نشده است. با این همه پس از تکرار این واقعه، فاطمه واعظ جوادی، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست هشتم آبانماه گفته است، علت مرگ گروه دوم پس از بررسی و کالبد شکافی تا دو هفته‌ی دیگر اعلام می‌شود. ظاهرا کشتی‌های صید صنعتی لااقل در مرگ گروه اول دلفین‌ها که همه مرده به ساحل رسیده‌اند بی‌تقصیر نبوده‌اند. گفته می‌شود جای چنگگ و تور ماهیگیری بر بدن بعضی از آنها دیده شده اما رئیس سازمان شیلات در گفت‌وگو با ایسنا این احتمال را رد می‌کند.
شعبانعلی نظامی می‌گوید، از ۹ کشتی صید تن ماهی ۸ تای آنها کار خود را بیست و ششم مهرماه خاتمه داده‌اند که به این ترتیب احتمالا در مرگ گروه دوم دلفین‌ها که اکثرا زنده و نیمه‌جان به ساحل آمدند نقشی نداشته‌اند.
در حالی که نتایج نمونه‌برداری و تحقیقات آزمایشگاهی هنوز روشن نیست احتمال‌های گوناگونی در مورد مرگ دلفین‌ها ابراز شده است. نماینده‌ی میناب در مجلس، روز ششم مهرماه آلودگی‌های نفتی و شیمیایی را در کنار صید صنعتی یکی از دلایل احتمالی این مرگ و میر عنوان کرد. به گفته‌ی وی، وجود فرستنده‌های رادیویی خارجی و امواجی که می‌تواند سیستم ردیابی دلفین‌ها را مختل کند نیز می‌تواند در این واقعه نقش داشته باشد. خودکشی دسته‌جمعی و تاثیر امواج کشتی‌ها و زیردریایی‌های جنگی از دیگر احتمالات مرگ دلفین‌ها ذکر شده است.
رئیس سازمان شیلات کشور، روز نهم آبان با اشاره به غیربومی بودن گونه‌های گروه دوم به ایسنا می‌گوید: «احتمال دارد آمریکایی‌ها برای ردیابی از این دلفین‌ها استفاده کرده و آنها را به نیت انجام کارهای آزمایشگاهی به خلیج‌فارس آورده باشند.»
علت مرگ دسته جمعی دلفین‌ها هر چه باشد افزایش این مرگ و میر در خلیج فارس بی‌سابقه است.
اظهارات ضد و نقیض و بعضا غیرمسئولانه درباره‌ی این مرگ و میر بار دیگر نشان داد که در جمهوری اسلامی کسی مسئولیت فاجعه‌های زیست محیطی را بر گردن نمی‌گیرد و پاسخ‌گویی اغلب تلاشی است برای متهم کردن دیگران و سلب مسئولیت از خود.
مرگ دسته‌جمعی دلفین‌ها در نزدیکی بندر جاسک بار دیگر معضل آلودگی آب‌های خلیج فارس را مطرح می‌کند که به گفته‌ی کارشناسان، میزان آن ۴۷ برابر استاندارد جهانی است.
روز جمعه، ۱۱ آبان نیز خبر مرگ تعدادی دلفین در آب‌های ساحلی کویت منتشر شده است.
بهزاد کشمیری‌پور / رادیو دویچه وله