متخصصان در پی «ضد سانسور» ساختن اینترنت

بحث بر سر سانسور اینترنت در آمریکا بالا گرفته است. با ارائه طرح موسوم به «توقف قاچاق آنلاین» (Stop Online Piracy Act) به کنگره آمریکا٬ این واقعیت آشکار شده که نهادهای قدرتمندی مانند کنگره اگر بخواهند٬ حتی در کشور آزادی مانند ایالات متحده هم می‌توانند اینترنت را سانسور کنند.

آمریکا بیشترین کنترل و البته تاثیر را بر «حاکمیت ‌اینترنت» دارد و نسبت به بسیاری از کشورهای جهان٬ سیاست‌های بازتری را در قبال فضای مجازی و اینترنت در پیش گرفته است. هرگونه اقدام کنترل‌گرانه و محدودکننده‌ای از سوی آمریکا٬ می‌تواند به سرکوب‌گران بزرگ دیجیتال در جهان٬ از جمله ایران٬ چین٬ روسیه و ... نیز بهانه‌های لازم برای گسترش فیلترینگ و سانسور را ‌دهد.

هدف نمایندگان کنگره و دولت آمریکا از اعمال محدودیت برای وب‌سایت‌هایی که بی‌توجه به کپی‌رایت٬ محتوا را در فرمت‌های گوناگون منتشر می‌کنند٬ هدفی خیرخواهانه است که به نفع حقوق مولفان و حق مالکیت معنوی تولیدکنندگان محتوا انجام می‌شود٬ اما مدافعان آزادی اینترنت و گردش آزاد اطلاعات٬ هیچ توجیهی را برای سانسور نمی‌پذیرند. به اعتقاد آنها وقتی سانسور آغاز شود٬ نمی‌توان دامنه و گستره آن را کنترل کرد و به‌سادگی می‌تواند به عرصه‌ها و حوزه‌های دیگر هم تسری یابد.

از زمان اعلام ارائه این طرح٬ اعتراضات بسیاری در آمریکا و سراسر جهان در واکنش به این اقدام صورت گرفته است. بسیاری از وب‌سایت‌ها رنگ لوگوهای خود را به سیاه تغییر داده‌اند و سرویس بلاگینگ اجتماعی تامبلر٬ از همه کاربرانش خواسته که با نمایندگان کنگره تماس بگیرند و به این طرح اعتراض کنند؛ نتیجه این‌که تا کنون از همین طریق ۸۷ هزار تماس تلفنی برای اعتراض به این طرح ضد آزادی اینترنت برقرار شده است.

گذشته از این اقدامات اکتیویستی و کمپین‌هایی که برای متوقف کردن این طرح فیلترینگ انجام شده٬ عده‌ای از متخصصان هم در تلاش‌اند تا راهی برای «ضد سانسور» کردن اینترنت بیابند. آنها می‌خواهند کاری کنند کارستان؛ کاری اساسی که امکان سانسور کردن در جهان مجازی را از بین ببرد. اما آیا این ایده می‌تواند پیاده‌سازی شود و مانعی باشد در برابر همه اقدامات سرکوب‌گرانه در جهان مجازی؟

گروهی از متخصصان در حال کار روی توسعه دامین‌های سطح‌بالای (Top Level Domains) سانسورگریزند. آنها می‌خواهند از تکنولوژی مبتنی بر پروتکل بیت‌کوین بهره بگیرند. بیت‌کوین٬ یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز است که به هر کاربری در هر نقطه از جهان امکان دریافت و ارسال بی‌واسطه اعتبار مادی را می‌دهد.

بخوانید: بیت‌کوین؛ نگاهی به پول دیجیتال

اتحاد کاربران جهان برای رهایی از شر سانسور و فیلترینگ

دولت‌ها برای اعمال فیلترینگ و سانسور آنلاین٬ عموما از سانسور سرورهای DNS شروع می‌کنند. این روشی است که در ایران٬ چین و بسیاری از کشورهای دیگر در پیش گرفته شده و حالا آمریکا هم برای مبارزه با قاچاق آنلاین٬ سایت‌ها را به همین روش فیلتر خواهد کرد. دولت‌ها برای اجرای این سیاست‌های سرکوب‌گرانه باید از طریق خدمات‌دهنده‌های اینترنت (ISPها) وارد عمل شوند.

اما اگر به جای سرورهای DNS رایج٬ از منابع کاربران برای مسیردهی استفاده شود و DNS به‌صورت Peer to Peer (نقطه به نقطه) عمل کند٬ آن‌گاه نقطه یا گیت‌وی مرکزی که دولت‌ها بتوانند از طریق کنترل و سانسور آن اینترنت را فیلتر یا حتی قطع کنند٬ وجود نخواهد داشت.

اگر با بیت‌تورنت (از محبوب‌ترین و پرکاربردترین راه‌های به اشتراک گذاری و دانلود اطلاعات) آشنا باشید٬ می‌دانید که حتی اگر ارسال و دریافت فایل‌ها از این طریق غیرقانونی اعلام شود٬ راهی برای مسدود کردن آن وجود نخواهد داشت٬ چون این کاربران هستند که با قرار گرفتن در کنار یکدیگر٬ یک شبکه Peer to Peer بزرگ و جهانی را شکل داده‌اند که اگرچه مبتنی بر سرورهای غیرمتمرکز است٬ اما از بزرگ‌ترین منابع و مجموعه‌های داده در جهان محسوب می‌شود. سیستم DNS سانسورگریز هم دقیقا مانند بیت‌تورنت عمل خواهد کرد و راه‌حل قطعی برای مقابله با آن هرگز وجود نخواهد داشت.

بسیاری از شیوه‌های اعمال فشار و کنترل دولت‌ها از طریق از بین بردن واسطه‌ها و غیرمتمرکزسازی قابل حل است. به ویکی‌لیکس و مسائل بغرنجی که پیش رویش قرار گرفته نگاه کنید. ماه گذشته جولین آسانژ اعلام کرد به‌خاطر اختلالی که سیستم‌هایی نظیر ویزا٬ مستر کارد و پی‌پل تحت فشار دولت‌ها در انتقال حمایت‌های مالی از این وب‌سایت به‌وجود آورده‌اند٬ قادر به ادامه فعالیت‌های افشاگرانه خود نیست. تصور کنید که واسطه‌هایی همچون ویزا و پی‌پل حذف می‌شدند و هر کاربری که مایل است می‌توانست مستقیما به ویکی‌لیکس کمک کند. در این صورت ایجاد اختلال در روند کمک‌رسانی غیرممکن می‌شد.

ویکی‌لیکس البته از ماه ژوئن دریافت کمک‌های مالی از طریق بیت‌کوین را آغاز کرد. در کنار این ارز دیجیتال و راه‌حل‌های متعدد «غیرمتمرکز» برای چالش‌های گردش آزاد اطلاعات٬ شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز نظیر Diaspora و Identi.ca هم فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. نتیجه البته غیرمتمرکزتر شدن اینترنت خواهد بود٬ اما بسیاری از چالش‌های رایج برای «اینترنت آزاد» را می‌توان از این راه برطرف کرد.

احسان نوروزی
تحریریه: یلدا کیانی