ماساژ به سبک افغانی در گرمابه‌های عمومی

مشتری که وارد حمام می شود، خدمه حمام با لنگ‌های رنگارنگ و کاسه و صابون به استقبال او می‌آیند. این لنگ‌ها اکثرا به خوبی شسته نمی‌شوند. از این رو، وزارت بهداشت افغانستان به منظور جلوگیری از شیوع بیماری‌های مسری، استفاده از لنگ‌های همگانی را در گرمابه‌ها ممنوع کرده است؛ اما کو گوش شنوا!

قبلا در افغانستان بیشتر خانه‌ها حمام نداشتند و به همین خاطر مشتریان حمام‌های عمومی زیاد بودند. هجوم مشتری چنان بود، که برخی از حمام‌ها ظرفیت پذیرش همه را نداشتند. حالا تقریبا در همه خانه‌ها حمام وجود دارد. اما هنوز هم شمار مشتریان حمام‌های عمومی زیاد است. یکی از دلایلش هم خدمات دلاک‌ها و "مشت و مالی" است که در حمام‌های عمومی کماکان عرضه می‌شود.

ماساژ در دیگر کشورهای جهان سبک‌های مختلف و مخصوص به خود را دارد و طبق اصول و قواعد خاصی انجام می شود. اما ماساژ در افغانستان سبک خاصی ندارد و هر دلاکی سبک خود را دارد و بر اساس تجربه شخصی این "فن" را می‌آموزد و به کار می‌گیرد.

رسم بر این است که در حمام‌های عمومی افغانستان پس از کیسه کشیدن و شست‌وشوی بدن مرحله ماساژ آغاز می‌شود. گاهی هم مشتری در اثر این ماساژ ویژه آسیب می‌بیند، عضله‌ای در می‌رود یا گوشه‌ای از بدن‌اش رگ به رگ می‌شود.

اما خطرات ناشی از "مشت و مال" از جذابیت آن نکاسته است. بهای مشخصی برای کیسه‌کش‌ها در حمام‌های عمومی افغانستان وجود ندارد و نرخ آن از این حمام تا آن دیگری فرق می‌کند. ولی در مجموع درآمد این دسته‌ از شاغلین از خدمه‌ دیگر حمام‌های عمومی بیش‌تر است.

خطر انتقال بیماری‌های پوستی در حمام‌های عمومی افغانستان بسیار جدی است. اما مردم افغانستان عموما توجهی به این خطر ندارند. ولی هستند کسانی که برای جلوگیری از انتقال بیماری‌ها وسایل شخصی خود را به حمام می‌برند و از دلاک‌ها می‌خواهند تا از آن‌ها استفاده کنند.

بخشی از درآمد دلاک‌ها از محل دریافت انعام تامین می‌شود. به خصوص از عروس و دامادها انتظار می‌رود که انعام خوبی پرداخت کنند. گاهی هم پیش می‌آید که دلاک‌ها پس دادن لباس عروس و داماد را مشروط به دریافت انعام بکنند.

اگرچه حرفه دلاکی در افغانستان هنوز هم به شکل قدیمی‌اش رواج دارد و ذهنیت منفی نسبت به آن نیز با گذشت زمان پررنگ‌تر می‌شود، ولی عملا این حرفه بدیلی است برای ماساژ در کشورهای دیگر. با این تفاوت که این حرفه در سایه رشد علم و دانش بشر تغییری جدی نکرده و کماکان به شکل سنتی انجام می‌شود.

ماساژ در کشورهای پیشرفته در شمار خدمات بهداشتی و درمانی است و دوره‌های تخصصی خود را دارد. اما در افغانستان دلاک این وظیفه را برعهده دارد و هیچ دوره تخصصی هم برای روی آوردن به این حرفه وجود ندارد.

حرفه دلاکی در افغانستان تاریخ کهن دارد. خانواده‌های سلطنتی دلاک‌های مخصوص داشتند. دلاک‌ها معمولا در میان مردم افراد شناخته شده‌ای هستند. موسیقی، شعر و طنز هم در مورد دلاک‌ها در فرهنگ این کشور فراوان یافت می‌شود. مثل این شعر هارون یوسفی: نه فکر چوکی و نه منصب و مقام/ آسوده از متاع جهان کیسه می‌کنم/ از تار تار کیسه من چرک می‌چکد/ آزاده‌ام ز چرک زمان، کیسه می‌کنم.