لحظاتی حساس‌تر در پس لحظه‌ای حساس
۱۳۸۶ خرداد ۲, چهارشنبه
مفهوم "لحظه حساس" در شمار مفاهیم محبوب جهان سیاست است. بازار استفاده از این مفهوم هم نزد سیاستمداران و هم نزد سیاست پژوهان رونقی فراوان دارد. موارد استفاده نابجا و تبلیغی نیز از این مفهوم کم شمار نیست. اما براستی کدام لحظه را می‌توان حساس نامید و تفاوت این لحظه با لحظات پیش و پس از آن در چیست؟ حساس بودن یک لحظه وابسته به مضمون آن لحظه است. همراهی چند رویداد مهم می‌تواند از یک لحظه، یک لحظه حساس سیاسی بسازد. هرگاه چنین تعریفی درست باشد، آنگاه می‌توان گفت که ایران هم اینک در چنین لحظه‌ای قرار دارد.
اولتیماتوم تعیین شده در قطعنامه ۱۷۴۷ شورای امنیت سازمان ملل تا چند ساعت دیگر به پایان می‌رسد. از جانب دیگر امروز ناوگان دریایی آمریکا دست به یک رزمایش نظامی بزرگ در آبهای خلیج فارس زد. همان‌هنگام آمریکا پیشنهاد و تلقی محمد البرادعی، رییس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را مردود دانسته و خواستار تعلیق کامل غنی سازی اورانیوم از سوی دولتمردان ایران شد. سارکوزی، رییس جمهور جدید فرانسه نیز با اشاره به گسترش برنامه اتمی ایران اعلام کرد که این کشور از سیاست تشدید مجازاتها علیه جمهوری اسلامی پشتیبانی می‌کند. و این همه در حالی است که در آستانه نخستین دیدار رسمی دو کشور آمریکا و جمهوری اسلامی ایران پس از ۲۸ سال قرار داریم. همراهی این رویدادها به این لحظه حساسیت ویژه‌ای بخشیده است.
از رزمایش امروز ناوگان دریایی آمریکا شروع کنیم. ۹ کشتی جنگی در این مانور نظامی حضور دارند و از آن بین دو ناو هواپیمابر بزرگ. طبق خبر منتشر شده از سوی خبرگزاریها، ۱۷ هزار سرباز در این رزمایش شرکت دارند و از این حیث می‌توان گفت که این رزمایش در آبهای خلیج فارس از زمان شروع جنگ عراق تا کنون بیسابقه بوده است. گذر این کشتی‌ها از تنگه هرمز پیام روشنی دارد. پیامی که آمریکا نیز از بیان آن ابایی نداشته است: تضمین امنیت کشتیرانی در آبهای خلیج فارس.
مضمون پیام روشن است. جمهوری اسلامی ایران چندین بار تهدید کرده است که در صورت لزوم اقدام به مسدود کردن تنگه هرمز خواهد نمود. نزدیک به ۱۷ میلیون بشکه نفت، روزانه از این طریق وارد بازارهای جهانی می‌شود. که این دو پنجم کل نفتی است که در سطح جهان روزانه مورد معامله قرار می‌گیرد. ۹۰ درصد صادرات نفت کشورهای منطقه از طریق آبهای خلیج فارس صورت می‌گیرد و ۷۵ درصد نفت مورد نیاز ژاپن مستقیما وابسته به همین مسیر کشتیرانی است. این چنین است که ایجاد اختلال در انتقال نفت از طریق تنگه هرمز می‌تواند تاثیری جدی بر اقتصاد کشورهای منطقه و جهان داشته باشد. آمریکا با برگزاری این رزمایش خواستار نشان دادن آمادگی خود برای حراست از امنیت کشتیرانی در آبهای خلیج فارس است.
نخستین تاثیر این رزمایش افزایش یکباره بهای نفت خام در بازارهای جهانی بود. جمهوری اسلامی ایران در نخستین واکنش خود اعلام کرد که این کشور هیچ تهدیدی را بی‌پاسخ نخواهد نهاد. اما حساسیت لحظه تنها محدود به این رزمایش نمی‌شود. اولتیماتوم تعیین شده در قطعنامه ۱۷۴۷ فردا به پایان می‌رسد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌بایست گزارش دیگری را به شورای حکام تحویل دهد. گزارشی که مبنای تصمیم آتی اعضای دایمی شورای امنیت و آلمان قرار خواهد گرفت. برای دانستن مضمون این گزارش نیاز به تخیل ویژه‌ای نیست. جمهوری اسلامی ایران نه تنها غنی سازی اورانیوم را متوقف نساخته، بلکه حتی با نصب سانتریفوژهای جدید بر کارآمدی اتمی خود افزوده است. تردیدی نیست که ایران در لحظه‌ای حساس قرار دارد. پرسش این است که آیا این لحظه حساس، آبستن لحظات حساس‌تری نیست؟
تفسیری از جمشید فاروقی، رییس بخش فارسی دویچه وله