قرقیزستان پس از انتخابات، آشتی ملی یا تنش‌های قومی؟
۱۳۹۰ آبان ۹, دوشنبه
آلمازبک آتامبایف، رئیس حزب سوسیال دمکرات قرقیزستان، به عنوان پیروز انتخابات ریاست جمهوری وعده داده است که این کشور را به‌سوی ثبات و بهبود اقتصادی سوق دهد. قرقیزستان نخستین کشور پارلمانی آسیای مرکزی است و قدرت اصلی کشور را پارلمان در دست دارد.
به باور کارشناسان، موفقیت این سیستم می‌تواند نظام‌های خودکامه منطقه را نیز به چالش بکشاند، زیرا برای نخستین بار حکومت یک کشور آسیای میانه در دست یک گروه خاص نخواهد بود.
آیا در انتخابات تلقب شده است؟
قامچی بیک تاشیاف، نماینده پارلمان و رئیس فراکسیون حزب "آتا ژورت" قرقیزستان، و آدوخان مادوماروف، رئیس سابق پارلمان این کشور، دو رقیب اصلی آتامبایف هر کدام حدود ۱۵ درصد آرا را به دست آورده‌اند. این دو نامزد مدعی شده‌اند که در انتخابات تقلب شده است.
تاشیاف تهدید کرده که میلیون‌ها نفر به خیابان‌ها خواهند آمد و مادوماروف نیز خواستار تعیین کمیسیونی ویژه برای بررسی نحوه‌ی برگزاری انتخابات شده است. ناظران خارجی که تعدادشان به ۷۲۰ نفر می‌رسد، درباره‌ی نحوه برگزاری انتخابات اظهارهای نظر متفاوتی کرده‌اند.
رئیس هیئت ناظران سازمان امنیت و همکاری اروپا نتایج انتخابات را "خوشبینانه" ارزیابی کرده است، اما گزارشگران محلی در گفت‌وگو با دویچه وله از بروز تقلب در برخی حوزه های رأی‌گیری خبر می‌دهند.
مخالفین نتایج انتخابات را قبول ندارند
ایل مراد ، روزنامه‌نگار مقیم بیشکک که گزارش‌های مربوط به انتخابات را پوشش می‌دهد، در تماس با دویچه وله از آغاز تظاهرات مخالفان در استان جلال آباد خبر می‌دهد. به‌گفته ایل‌مراد: «تظاهرکنندگان شاهراه جلال آباد به بیشکک را اشغال کرده‌اند. برخی دیگر از تظاهرکنندگان نیز در مقابل اداره مرکزی شهر جلال آباد جمع شده‌اند. آن‌ها خواستار بازنگری در نتایج انتخابات هستند.»
طرفداران مادوماراف نامزد دیگر انتخابات هنوز به مخالفین نپیوسته‌اند. خود مادومارف گفته است که وی مخالف این گونه اعتراضها نیست اما در این گونه "تحرکات" شرکت نخواهد کرد.
نمایندگان دولت نیز در واکنش به اعتراضها تاکید می‌کنند که اوضاع را «تحت کنترل» دارند. اما برخی از کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر دولت تظاهرات اعتراضی را کنترل نکند، امکان تبدیل شدن آن به یک انقلاب دیگر نیز ممکن است. آن‌ها دلیل می‌آورند که اعتراض های پیشین در قرقیزستان همواره با تعداد کمی شروع شده و وقتی که کنترل نشده به شورش همگانی تبدیل شده است.
کارشناسان سیاسی قرقیز در بیشکک معتقدند که انتخابات بطور کلی قانونی بوده و اعتراض‌های جدی و عمومی که در سال‌های پیش قرقیزستان شاهد آن بود، دیگر تکرار نخواهد شد.
آتامبایف: مهمترین هدف صلح با ازبک تبارهای کشور
گرچه انتخابات ریاست جمهوری قرقیزستان روز یکشنبه (۳۰ اکتبر، ۸ آبان) در آرامش کامل به پایان رسید، اما هنوز احتمال بروز درگیری در مناطق ازبک نشین کشور از بین نرفته است.
یک روزنامه نگار مقیم بیشکک که خود ازبک تبار است می‌گوید: «در شهرهای جنوبی که ازبک‌ها اکثریت ساکنان آن‌ها را تشکیل می‌دهند، بیش از ۹۰ درصد مردم به آتامبایف رای داده‌اند، در شهرهایی که قرقیزها زندگی می‌کنند، اکثریت حزب ملی گرای آتاژورت را انتخاب کرده‌اند و در شمال کشور حدود ۸۰ درصد به آتامبایف رای داده‌اند».
روزنامه‌نگار مقیم بیشکک نتیجه می‌گیرد که نتایج انتخابات اختلاف شمال و جنوب را آشکار می‌کند و رئیس جمهور جدید باید آشتی و صلح با ازبک‌تبارها را در اولویت کار خود قرار دهد.
پایگاه آمریکایی ماناس و موضوع حمله به ایران
آمریکا و روسیه در قرقیزیستان پایگاه نظامی دارند. این کشور با افغانستان مرز زمینی ندارد، با این‌همه در سال‌های اخیر بخشی از گروه‌های رادیکال افغانستان توانسته‌اند به این کشور نفوذ کنند و اقدامات تروریستی انجام دهند. قرقیزستان ارتشی بسیار ضعیف دارد و تامین امنیت داخلی و ثبات کشور مهمترین مسئله رئیس جمهور جدید به حساب می‌آید.
در برخی از تظاهراتی که با خواست تعطیل پایگاه آمریکایی ماناس در بیشکک برگزار شده بود، تظاهرکنندگان شعارهایی در مخالفت با احتمال استفاده از این پایگاه علیه جمهوری اسلامی داده بودند. گفته می‌شود که آمریکا و ناتو از این پایگاه برای کنترل فعالیت و آزمایش‌های موشکی چین نیز استفاده می‌کنند. سیاستمداران ازبکستان بارها اعلام کرده‌اند که مخالف استفاده از این پایگاه علیه ایران هستند.
قرقیزستان و سیاست دوستی با ایران
آتامبایف طرفدار رشد تجارت با کشورهای همسایه از جمله ایران و ترکیه است. در بیشکک تعداد زیادی از بانک‌ها وسوپرمارکت‌های ترکیه افتاح شده‌اند.
مقام‌های ایران قول داده‌اند که در قرقیزستان سرمایه‌گذاری کنند. فعالیت تجاری ایران به‌تازگی در سطح بازارهای محلی ارتقاء یافته است. ایل مراد که به موضوع ایران و کشورهای آسیای میانه هم آگاهی دارد می‌گوید: «در بازارهای قرقیزستان بیش از ۴۰ درصد کالاهای ایرانی به فروش می‌رسند، بقیه کالاهای ساخت ترکیه و چین هستند. توسعه مناسبات ایران و قرقیزستان، نقش و نفوذ ایران را در این کشور بیشتر می‌کند».
بیم قرقیزها علیرغم انتخابات آزاد
پس از سرنگونی حکومت آقایف تاکنون دو انتخابات آزاد در قرقیزستان برگزار شده است. در نخستین انتخابات پارلمانی، نمایندگان ۲۹ حزب سیاسی برای احراز ۱۲۰ کرسی پارلمان در رقابت‌های آزاد انتخاباتی شرکت کرده بودند. ناظران بین‌المللی در آن‌زمان نیز تائید کردند که نخستین بار انتخابات پارلمانی در این کشور "بدون تقلب" برگزار شده است.
اکنون انتخابات ریاست جمهوری نیز به پایان رسیده و انتظار می‌رود ناظران بین‌المللی علیرغم برخی اعتراضها آن را تائید کنند. اما آیا پیروزی آتامبایف ممکن است قرقیزستان را به یک تنش داخلی دیگر بکشاند؟
یک کارشناس ساکن بیشکک معتقد است که این مسئله به فرهنگ سیاسی دیگر نامزدهای انتخاباتی بستگی خواهد داشت. این کارشناس به این امکان هم اشاره می‌کند که معترضان شاید نتوانند به‌صورت قانونی و مسالمت‌آمیز مشکلات خود را حل کنند. در این‌صورت، بروز تنش‌ها قابل پیش‌بینی است.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: جواد طالعی