صلح میان اسراییل و سوریه در گرو حل بحران آب

اسراییل هنگامی که بلندی‌های جولان را به سوریه پس دهد، چگونه می‌خواهد نیازمندی‌های آب خود را تامین کند؟ آیا کشیدن لوله‌ای از ترکیه کمک خواهد کرد یا اسراییل باید ذخایر خود را بهتر تقسیم‌بندی کند؟ تنها، راه حلی برای این مشکل می‌تواند میان اسراییل و سوریه صلح برقرار کند.

«بوآز واختل» معتقد است که صلح با سوریه توهم نیست. این کارفرمای اسراییلی ـ که در عرصه‌ی مسايل ایمنی در برابر زمین‌لرزه فعالیت دارد ـ هنوز جزو اقلیتی است که در اسراییل به این امر باور دارند. ولی واختل از این بابت محضوریتی احساس نمی‌کند و توضیح می‌دهد که چگونه می‌توان پیمانی پایدار منعقد ساخت. ایده‌ی او چنین است: صلح وقتی می‌تواند در خاورمیانه برقرار گردد که آب بیشتری به این منطقه برسد.

واختل می‌گوید: «بدون صدور آب از ترکیه، هر پیمانی میان سوریه و اسراییل شکست می‌خورد. زیرا اگر مزارع کشاورزان خشک شود و درآمدها سقوط کند، آنان مانند دارفور و سایر نقاط جهان، شروع به منشعب کردن آب می‌کنند. پس از آن هیچ پیمان سیاسی و اقتصادی پایدار نخواهد ماند».

واختل برای جلوگیری از این پیشامد طرحی برای ساختن یک لوله‌ی ۷۰۰ کیلومتری ارائه می‌دهد که باید سوریه، اسراییل، اردن و مناطق فلسطینی را با آب بیشتری از ترکیه تامین کند. وی از اوایل دهه‌ی ۹۰ برای ایده‌ی خود تبلیغ می‌کند و اکنون توجه بیشتری را به پیشنهاد خود جلب کرده است.

هسته‌ی مرکزی ایده‌ی واختل درست است. گیدئون بلومبرگ رییس «دوستان زمین»، دفتر حفاظت از محیط زیست در خاورمیانه معتقد است که یکی از موضوعات کانونی اسراییل در مذاکرات با سوریه تامین آب است. بلندی‌های جولان در سوریه در جریان جنگ شش روزه میان اسراییل و اعراب در سال ۱۹۶۷ به تصرف اسراییل درآمد. در این منطقه یکی از بزرگ‌ترین ذخایر آب خاورمیانه قرار دارد. به گفته‌ی بلومبرگ، یک سوم آب شیرین اسراییل از بلندی‌های جولان تامین می‌شود که جزو سرزمین سوریه است.

در تل‌آویو طرحی همراه با پیشنهادها برای گفت‌وگوی غیرمستقیم با سوریه وجود دارد. در این طرح آمده که اسراییل خواهان تضمین آن است که این کشور همان اندازه آب از منابع بلندی‌های جولان دریافت کند که در زمان عقد قرارداد دریافت می‌کرده است.

به گفته‌ی بلومبرگ این خواسته واقع‌بینانه نیست. وی می‌گوید: «من تردید دارم که سوری‌ها با این خواسته موافقت کنند. ولی سوریه راه آب به سوی اسراییل را کاملا هم منشعب نخواهد کرد زیرا اسراییلی‌ها به این آب نیازمندند. اینکه دو کشور به چه نسبتی از آب استفاده خواهند کرد، موضوع مذاکرات خواهد بود. من تصور می‌کنم یک زمان گذار درنظر گرفته خواهد شد».

اسراییل باید بیاموزد که با آب کمتری سر کند. این کشور تا کنون اصل زمین در برابر صلح را پذیرفته ولی از آب در برابر صلح سخن نگفته بود. آیا کشیدن لوله‌ی آب از ترکیه به منطقه، راه صلح را هموار می‌کند یا تجدید تقسیم ذخایر کنونی؟ همه‌ی گزینه‌ها روی میز هستند. باید منتظر شد و دید که آیا نمایندگان اسراییل و سوریه پشت میز مذاکره می‌نشینند یا نه.

Fariborz Arian / رادیو دویچه وله