شکست طرح بیمه روستاییان و عشایر

مطابق آخرین سرشماری نفوس و مسکن، تعداد روستاییان و عشایر بالای ۱۸ سال در ایران نزدیک به ۱۳ میلیون نفر است که در بیش از ۵ میلیون خانوار پراکنده شده‌اند. پیشینه طرح بیمه‌ی این قشر به زمان تصویب قانون تامین اجتماعی باز می‌گردد. پس از ادغام دو سازمان بیمه کارگران و بیمه روستاییان در سال ۱۳۵۴، قرار شد که کشاورزان و دامداران نیز زیر پوشش سازمان تامین اجتماعی قرار گیرند. اما این طرح تا زمان پیروزی انقلاب جز در موارد درمانی اندک، اجرایی نشد.

بعد از انقلاب، بحث‌های مفصلی در سازمان تامین اجتماعی و وزارت جهاد و کشاورزی صورت گرفت تا وعده‌های زمان پهلوی در حمایت از روستاییان عملیاتی شوند. محمدعلی رجایی کوشید با ارائه طرح پرداخت ماهانه ۳۰۰ تومان به روستاییان بالای ۶۰ سال جای خالی بیمه آنان را پر کند. اما این تلاش یا حمایت‌های پراکنده "کمیته امداد امام خمینی" نیازها و حقوق مدنی روستاییان را تامین نمی‌کرد.

دولت خاتمی در سال ۱۳۸۳ با تصویب قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی، موظف به تشکیل وزارت رفاه و صندوق‌های حمایت از قشرهای مختلف جامعه شد. در راستای این قانون بود که صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر از تابستان سال ۸۴ رسما آغاز به کار کرد. یکی از شروط نمایندگان مجلس برای رای اعتماد به وزیر رفاه وقت، تشکیل این صندوق بود.

این صندوق متعهد به ارائه خدمات درمانی، کارافتادگی، پیری، فوت و برخورداری از بیمه بیکاری به روستاییان و عشایر است. طبق آیین‌نامه، روستاییان مکلف به پرداخت ۵ درصد دستمزد حق بیمه هستند و دولت برای تشویق آنها، دو برابر این مبلغ را به صندوق خواهد پرداخت. دولت هم‌چنین متعهد شده که در زمان خشکسالی، آفت زدگی، مرگ و میر دام یا هر حادثه غیرمترقبه دیگری، فرد را از پرداخت حق بیمه معاف کند. روستاییان بنا بر سقف درآمد خود، ماهیانه ۴۵۰۰ تا ۹۰۰۰ تومان به این صندوق پرداخت می‌کنند.

محسن ایزدخواه یکی از اعضای موسس صندوق بیمه روستاییان و عشایر به خبرگزاری مهر گفته که از میان بیش از ۵ میلیون خانوار روستایی و پس از گذشت ۵ سال از پذیرش آنها به صندوق، تنها ۸۰۰ هزار نفر تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند. به گفته آقای ایزدخواه این درحالی است که حدود یک‌سوم این افراد بر اساس قرارداد "کمیته امداد امام خمینی" به صورت درجا به این مجموعه افزوده شده‌اند.

دلایل ناکامی بیمه روستاییان

محسن ایزدخواه در گفتگو با خبرگزاری مهر یادآوری کرده که به‌خلاف انتظار، بودجه یا مسائل مالی دلیل عدم استقبال روستاییان از بیمه نبوده‌اند. وی نهادینه نشدن فرهنگ بیمه نزد روستاییان، بی‌اعتمادی این قشر به وعده‌های مقامات شهری و پیچیدگی‌های اداری قانون بیمه را از جمله دلایل شکست طرح تامین اجتماعی آنان خوانده است.

بنا بر بخشنامه مدیر عامل صندوق بیمه روستایبان و عشایر، بازماندگان روستاییانی که ۹۰ روز سابقه کار در یک سال را ندارند، امکان برخورداری از بیمه آنها را ندارند. محسن ایزدخواه تاکید کرده که این بخشنامه از دلایل مهم بی‌انگیزگی روستاییان در جذب به صندوق بیمه بوده است. وی در گفتگو با "مهر" افزوده که روستاییان با وجود پرداخت ده درصد هزینه‌های درمان به‌عنوان حق سرانه به سازمان تامین اجتماعی، هیچگاه خدمات درمانی هم‌‌سطح شهرنشینان را نیز از سازمان تامین اجتماعی دریافت نکرده‌اند.