شهر و شهرنشینی، چالش بزرگ قرن ۲۱

قرن ۲۱ به موازات مشکلاتی نظیر تغییرات آب و هوایی، رشد جمعیت، تخریب محیط زیست و کمبود آب، مشکل بزرگ دیگری نیز دارد. این مشکل همان رشد بی‌‌رویه‌ی شهرها است.

۸۰ درصد از گاز دی اکسید کربن جهان که مشکل جهان‌گرمایی را به وجود آورده در مناطق تجاری شهرها منتشر می‌شود. رود شوت‌هوف (Ruud Schuthof) کارشناس زیست‌محیطی می‌گوید: «ما امروز در جهانی زندگی می‌کنیم که بیش از نیمی از مردم آن در شهرها زندگی می‌کنند. ۷۰ درصد از انرژی جهان در شهرها مصرف می‌شود و ۸۰ درصد از گاز دی اکسید کربن جهان در همین شهرها منتشر می‌شود. شهرها واقعا به عامل بسیار مهمی تبدیل شده‌اند».

شوت‌هوف مشاور سیاسی دبیر کل شورای بین‌المللی ابتکارات زیست‌محیطی منطقه‌ای (ICLEI) است. این شورا تشکلی بین‌المللی با هدف رسیدن به توسعه‌ی پایدار در شهرها‌، بخش‌ها و مناطق است. شورای یادشده که در سال ۱۹۹۰ تأسیس گشته در تمام قاره‌ها نمایندگی دارد. نمایندگان این شورا در بیش از ۱۱۰۰ شهر، بخش و منطقه فعالیت می‌کنند. هدف این شورا کمک به توسعه‌ی پایدار در سطح جهان است به نحوی که با هدف‌های زیست‌محیطی سازگاری داشته باشد.

«از خود شهرها استفاده کنید»

رود شوت‌هوف معتقد است که برای از بین بردن مشکلات باید از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های خود شهرها استفاده کرد. به باور او، شهرها مراکز اقتصادی جهان هستند، بنابراین می‌توانند به مراکزی برای رواج «اقتصاد سبز» نیز تبدیل شوند. «اقتصاد سبز» اقتصادی است که در آن در استفاده‌ از منابع طبیعی صرفه‌جویی می‌شود و ملاحظات اجتماعی و زیست‌محیطی در نظر گرفته می‌شوند.

رود شوت‌هوف بر این گمان است که این هدف دست‌‌یافتنی است، مانند آنچه که در استکهلم، پایتخت سوئد، رخ داده است. در منطقه‌ای از این شهر به بنام هامارابی شوستاد سرانه‌ی انتشار گاز دی اکسید کربن ۲ و نیم تا ۳ تن در سال است. در حالیکه همین سرانه در آلمان ۱۰ تن در سال و در آمریکا و استرالیا نزدیک به ۲۰ تن است.

در هامارابی شوستاد توانسته‌اند از فناوری‌های جدید بهره گرفته، به کمک بازیافت زباله و تصفیه‌‌ی فاضلاب انرژی تولید کرده و انتشار گاز دی اکسید کربن را کاهش دهند.

ساختمان‌های این منطقه از مصالحی ساخته شده‌اند که با محیط زیست سازگاری دارند. گرم کردن و سرد کردن ساختمان‌ها توسط یک سیستم مرکزی محلی تعیین می‌شود. در این سیستم از زباله‌های قابل اشتعال، سوخت زیستی (بیوفیول) و گرمای حاصل از تصفیه‌ی فاضلاب استفاده شده و انرژی مورد نیاز تأمین می‌شود.

ینز بیورن (Jens Bjöörn)، سخنگوی شرکت انرژی فورتوم در سوئد، می‌گوید: «ما در هوگ‌دالن از زباله‌های استکهلم و مناطق اطراف استفاده می‌کنیم. ما ۵۰۰ هزار تن زباله‌های خانگی را سوزانده و از آن برای گرمایش و همچنین تأمین برق در نیروگاه‌های گرمایی خود استفاده می‌کنیم. برای همین است که استکهلم در سال ۲۰۱۰ به عنوان پایتخت سبز اروپا انتخاب شد».

اگر استکهلم با تاریخی چندصد ساله می‌تواند به پایتخت سبز و الگویی برای دیگر شهرها تبدیل شود، پس در شهرهای دیگر هم چنین امکانی وجود دارد. در تمامی شهرها می‌توان با استفاده‌ی درست از زیرساخت‌ها به توسعه‌‌ی پایدار رسید، بی‌آنکه زندگی ساکنان شهر با خطر مواجه شود.

این موضوعی است که باید به آن توجه کرد. چون در حال حاضر بیش از یک میلیارد از مردم جهان در زاغه‌ها و محلات فقیرنشینی زندگی می‌کنند که از کمترین استانداردهای زندگی شهری برخوردار نیستند. خانه‌های این مناطق اغلب بسیار کوچک بوده و خودسرانه ساخته‌شده‌اند و ساکنان آن از سیستم فاضلاب یا آب آشامیدنی برخوردار نیستند.

رود شوت‌هوف از شورای بین‌المللی ابتکارات زیست‌محیطی می‌گوید، شهرها باید تجدید ساختار شده و لازم است که کیفیت زندگی ساکنان آنها تغییر یابد. او زاغه‌ها و مناطق فقیرنشین اغلب کشورهای در حال توسعه را بهترین کانون ‌‌‌برای پیدایش و گسترش بیماری‌های همه‌گیر می‌داند و می‌گوید، باید به این مناطق توجهی خاص نشان داد.

شوت‌هوف مشکل شهرنشینی و شهرها را چالشی بزرگ می‌داند که توجه نه تنها پدران و مادران شهر بلکه طراحان شهرها را می‌طلبد.

FV/MM