سهمیه‌بندی بنزین در ایران و پیامدهای احتمالی آن
۱۳۸۶ اردیبهشت ۲۵, سه‌شنبه
در کشور نفت خیز ایران دور نیست که دارندگان اتومبیل با کمبود سوخت روبرو شوند. طبق برنامه تازه دولت در دومین کشور صادرکننده نفت جهان بنزین سهمیه بندی می شود. هرچند ایران روزانه ۴ و ۲ دهم میلیون نفت خام تولید می کند، اما به خاطر بالا بودن مصرف داخلی دولت سالانه حدود ۵ میلیون یورو برای واردات بنزین صرف می کند.
جلوگیری از رشد مصرف بنزین در داخل و فروش بنزین وارداتی با استفاده از یارانه دولتی در سال های گذشته همواره مطرح بوده اما دولت های قبلی برای کاهش مصرف از طریق سهمیه بندی یا افزایش بهای آن اقدام موثری انجام ندادند.
مصرف کننده ایرانی به سوخت ارزان خو گرفته و بسیاری از فعالیت های اقتصادی به بهای سوخت وابسته است، ظاهرا دولت ها نگران واکنش منفی مردم نسبت به افزایش قابل توجه در بهای بنزین یا سهمیه بندی آن بوده اند. اکنون دولت محمود احمدی نژاد تصمیم گرفته این برنامه را عملی کند. دارندگان ۸ میلیون خودرو از هفته آینده تنها با ارائه "کارت هوشمند" می توانند بنزین گیری کنند.
دولت از اول خردادماه با استفاده از کارت هوشمند، بنزین را به صورت سهمیه بندی و با قیمت هر لیتر ۱۰۰ تومان در اختیار مشتریان می گذارد. گفته می شود که سهمیه خودروهای شخصی سه تا چهار لیتر و سهمیه خوروهای عمومی مثل تاکسی ۱۵ تا ۲۰ لیتر در روز تعیین شده است. کسانی که بخواهند بیش از این مصرف کنند باید برای هر لیتر ۳۰۰ تا ۴۰۰ تومان بپردازند.
جمهوری اسلامی تا امروز بهای بنزین را به کمک یارانه پایین نگاه داشته است. مصرف بنزین در ایران سالانه ده در سد رشد دارد. مصرف بنزین در ایران حدود ۷۳ میلیون لیتر در روز است که ۳۰ میلیون لیتر یعنی بیش از ۴۰ درصد آن از طریق واردات تامین می شود. ارزان بودن بنزین، افزایش یک میلیون دستگاه خودرو در سال و وجود حدود سه میلیون خودروی فرسوده از عوامل رشد مصرف بنزین به حساب می آید.
در شرایطی که بیش از چند روز به اجرای طرح سهمیه بندی بنزین باقی نمانده است رسانه های عمومی از مشکلاتی گزارش داده اند که اجرای طرح را با دشواری روبرو می کند.
نزدیک به یک میلیون کارت هوشمند بنزین هنوز به دست صاحبان خودروها نرسیده است و برنامه نصب و راه اندازی دستگاه های "کارت خوان" در حدود ۲۳۰۰ جایگاه فروش سوخت هنوز کامل نیست. بسیاری از مشکلات فنی اجرای طرح همچنان مبهم است و درباره آن به مردم توضیح کافی داده نشده است. به علاوه گفته می شود که حتی قبل از اجرای طرح، کارت های تقلبی در بازار سیاه رواج یافته است.
اعلام طرح سهمیه بندی بنزین نگرانی هایی در میان مردم به دنبال داشته و انتقاد برخی از دولتمردان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی را برانگیخته است. برخی از اقتصاد دانان عقیده دارند که دولت به جای اعلام طرحی که امکان اجرای آن ضعیف است بهتر بود بهای بنزین را بالا می برد.
نگرانی دیگر آن است که تورم داخلی که به میزان ۲۰ درصد رسیده با طرح تازه سوخت باز هم شدیدتر برود. این می تواند به نارضایتی مردم دامن بزند و دولت آقای احمدی نژاد را در تنگنا قرار دهد. باید به یاد داشت که تا انتخابات مجلس شورای اسلامی تنها ۸ ماه و تا انتخابات آینده ریاست جمهوری دو سال باقی مانده است.