سرنوشت خط لوله گاز ايران، پاكستان و هند
۱۳۸۴ اسفند ۱۰, چهارشنبه
اين پرسش، اكنون به ويژه از آن جهت اهميت مى‌يابد كه بحث بر سر رابطه با ايران در دستور كار سفر جورج بوش رئيس جمهور آمريكا قرار گرفته است. بوش، اين هفته در جريان سفر خود به دهلى نو و اسلام‌آباد، با رهبران سياسى هند و پاكستان به گفت و گو خواهد نشست.
دولت‌هاى ايران، هند و پاكستان، در هفته هاى اخير بارها تاكيد كرده‌اند كه به رغم مقاومت آمريكا، مصمم به اجراى اين طرح عظيم هستند. واشنگتن، ضمن درك مشكل انرژى منطقه، همچنان بر اتخاذ يك سياست مشترك در برابر ايران پاى مى فشارد و توافق بر سر چنين طرحى را، به خاطر سياست اتمى ايران، مردود مى داند. فشار، در دهلى نو محسوس است. با اين همه نخست وزير هند اواسط فوريه امسال تاكيد كرد:
”ما، به ايرانى‌ها به ديده احترام و تحسين مى‌نگريم. ما مى‌خواهيم اطمينان حاصل كنيم كه هيچ چيز بر اين رابطه سايه نمى افكند. ما به اين مناسبات احترام مى گذاريم و از آن پشتيبانى مى‌كنيم و همچنان متعهد به اجراى خط لوله ايران، پاكستان و هند هستيم”.
اين در حالى است كه هند در مناقشه اتمى به مخالفت با ايران پرداخته است. اما مساله هند، در برخورد با خط لوله گاز، تنها به تامين انرژى و حفظ مناسبات خوبش با ايران محدود نمى‌شود. اين طرح، از آنجا كه هند را به پاكستان وابسته‌تر مى‌كند، در روند صلح دو كشور نيز، از برنامه‌هاى سازنده اعتماد محسوب مى‌شود.
مانى شانكار كه تا چندى پيش مسئوليت وزارت گاز هند را به عهده داشت، در اين مورد مى‌گويد:
”پاكستان همواره تاكيد كرده است كه خط لوله گاز را امكانى براى رفع تنش‌هاى موجود ميان هند و پاكستان مى‌داند. من هم فكر مى‌كنم كه چنين خط لوله‌اى، واقعا سهم مهمى در كاهش تنش‌ها خواهد داشت”.
چنين است كه ايران، پاكستان و هند به رغم فشار آمريكا همچنان به مذاكرات خود ادامه مى‌دهند و اين مذاكرات ممكن است به زودى به ثمر بنشيند. مختار احمد مشاور امور انرژى نخست وزير پاكستان تاكيد مى‌ورزد كه دخالت آمريكا در سياست انرژى منطقه مطلوب نيست:
”ما به كار روى اين پروژه در سطح تخصصى ادامه مى دهيم. اميدواريم همه فوايد اين طرح را درك كنند. روشن است كه هرچه نوسان در اين زمينه كمتر باشد بهتر است. خط لوله‌اى كه مشاركت پاكستان و هند را جلب مى‌كند، اهميت زيادى دارد. نه فقط به خاطر تامين انرژى، بلكه همچنين با توجه به همكارى‌هائى كه در اين زمينه ايجاد مى‌شود”.
اما، هند همه امكانات را بررسى مى‌كند. اگر راه دسترسى به گاز ايران سنگلاخى شود، مى‌توان به سراغ خط لوله تركمنستان رفت. در عين حال، خط لوله تركمنستان مى‌بايست از افغانستان بى‌ثبات بگذرد و اين عوارضى را به همراه خواهد داشت. تامين انرژى، نه تنها براى هند، كه براى چين و ژاپن نيز، به مساله‌اى حياتى تبديل شده است. به موازات تلاش‌هاى هند و پاكستان براى دريافت گاز ايران، ژاپن نيز، دو سال پيش به رغم مخالفت‌هاى شديد متحد خود آمريكا، بر سر بهره بردارى از ميدان نفتى آزادگان با جمهورى اسلامى ايران به توافق رسيد. چين نيز، در دو سال اخير قراردادهاى نفتى بزرگى با ايران بسته است.