سرانه مطالعه در ایران، روزی هشت دقیقه
۱۳۸۹ آذر ۱, دوشنبهبه گزارش خبرگزاری فرارو (یکشنبه ۳۰ آبان، ۲۱ نوامبر)، روزنامه لسآنجلس تایمز در بررسی وضعیت مطالعه در ایران با اشاره به سخنان مسئولان مبنی بر تاکید بر کتابخوانی، اعلام کرده است که با توجه به سرمایهگذاری برای سوادآموزی، معضل فرهنگسازی کتابخوانی در ایران همچنان نگران کننده است.
براساس این گزارش، فشارهای اقتصادی و هزینه بالای نشر کتاب در ایران مانع گسترش این فرهنگ شده و تنها رمانهای اسلامی و تاریخی از فروش خوبی برخوردار هستند.
گزارشگر لسآنجلس تایمز در خصوص کتابهای دانشگاهی نیز نوشته که برخی از کتابفروشیهای تهران، از طریق فتوکپی کردن کتابهای مرجع دانشگاهی و فروش ترجمه فارسی آنها دوامآوردهاند، در حالیکه «خالی کردن قفسه کتابفروشیها از کتابها داستانی رفتهرفته دشوارتر میشود».
یک دانشجوی مهندسی مواد در دانشگاه تهران، در مصاحبه با لسآنجلس تایمز، تاکید کرده که «رمانهای تخیلی به کسب درآمد نخواهد انجامید و مطالعه کتابهایی غیر از کتب مرجع دانشگاهی بیفایده است اما برای رسیدن از یک مهندس معمولی به مهندسی با فرهنگ، خواندن این رمانها تاثیر دارد».
فاصله ایران با استاندارد جهان
آمارهای منتشر شده از سوی نهاد کتابخانههای عمومی کشور نشاندهنده فاصله نجومی سطح کتابخانههای ایران با استانداردهای جهانی است. بنا به معیار جهانی، در کشورهای در حال توسعه به ازای هر نفر، باید حداقل یک و نیم جلد کتاب در کتابخانه وجود داشته باشد. اما تمام کتابخانههای ایران در حال حاضر ۱۶ میلیون کتاب دارند که با توجه به جمعیت تقریبا ۷۴ میلیونی کشور، بسیار ناچیز است.
مسئولان دولت در ایران ادعا کردهاند که تا سال ۱۴۰۴ ایران یکی از پانزده کشور برتر جهان در زمینه کتابخوانی و کتابداری خواهد شد، اما نگاهی به آمارها نشاندهنده کاهش سرانه کتابخوانی در ایران است.
به گزارش روزنامه مردمسالاری در تیرماه سال جاری، سرانه مطالعه کتاب در ایران به ۸ دقیقه در روز رسیده است که البته این رقم با محاسبه مطالعات درسی و روزنامه است. اما استاندارد این سرانه در کشورهای پیشرفته ۴۵ دقیقه در روز اعلام شده است.
بنا به این گزارش، با توجه به اظهارات وزیر فرهنگ و ارشاد در سال گذشته ۶۳ هزار عنوان کتاب توسط انتشاراتیهای فعال در کشور تولید و چاپ شده است که از میان آنها، رقم چشمگیری به کتابهای تعبیر خواب و طالعبینی اختصاص دارد.
دلایل کمی سرانه مطالعه در کشور
هزینه بالای تولید کتاب یکی از دلایلی کاهش علاقه به کتابخوانی است. با اینکه فاصله زیادی میان درآمد مردم و قیمت کتابها وجود دارد، مسئولان معتقدند نرخ کتابها نسبت با استانداردهای جهانی، همچنان پائین است.
فقر کتابخانهها و اصرار مسئولان بر انتشار و پخش آثار مذهبی مدتهاست که با اعتراض بسیاری روبرو شده است بهطوریکه در اکثر کتابخانههای عمومی کتابهای مورد توجه مانند داستانی کمتر به چشم میخورد.
جعفر همایی، مدیر نشر نی سال ۱۳۸۶ در نامهای به معاون فرهنگی وزارت ارشاد نوشت: «رویه خرید کتاب ناعادلانه و شبههناک است و سمتگیری هیات خرید، ترجیح کتابهای مذهبی به سایر کتابها و ترجیح ناشران مذهبی به سایر ناشران را به وضوح نشانمیدهد».
وی پس از ارسال این نامه، انصراف خود را از فروش کتابهایش به این وزارتخانه اعلام کرده بود.
برخی از تحلیلگران و مسئولان معتقدند دلیل دیگر پائین بودن سرانه مطالعه در کشور، نظارت مذهبی ـ سیاسی بر انتشار کتاب است، به طوریکه خیل زیادی از نویسندگان و ناشران در انتظار گرفتن مجوز مدتها پشت درهای وزارت ارشاد میمانند.
مجید غلامی ناشر هرمزگانی در مصاحبه با رسانههای داخلی اعلام کرده که یکسری از کتابها بهخصوص شعر و رمان به راحتی مجوز نمیگیرند و ممکن است بیش از ۱۰ ماه در انتظار مجوز وزارت ارشاد باقی بمانند. به گفته غلامی، گاهی نیز اصلاحات پیشنهادی وزارت ارشاد، ناشران را از چاپ کتاب منصرف میکند.
تلاش برای افزایش کتابخوانی
عبدالله پور مظاهری، رئیس کمیته فرهنگی شورای اسلامی کرج، در مصاحبهای با خبرنگار وبسایت فارس تاکید کرده که سرانهکتابخوانی در ایران به ویژه شهرهای کوچک و محروم به هیچ عنوان قابل قبول نیست.
وی گفته است: «در ایران آمار قابل استنادی از میزان مطالعه هر شهروند نداریم و از سوی دیگر آمارهایی که ارائه میشوند فاصله بسیار زیادی با آمار سرانه کتابخوانی در کشورهای پیشرفته دارند».
به گزارش روزنامه لسآنجلس تایمز، غلامعلی حداد عادل رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس ایران در سخنرانی خود در مراسم افتتاحیه هجدهمین دوره هفته کتاب در تهران اعلام کرده است: «برای ترویج فرهنگ کتابخوانی در ایران راه درازی در پیش است».
بهمن دری معاون وزیر فرهنگ و ارشاد نیز برای ترویج کتابخوانی از رسانههای ملی خواسته است تا برای این هدف تبلیغات بیشتری کنند.
از سوی دیگر محسن پرویز، رئیس هیات موسس انجمن قلم ایران آبانماه امسال در گفتوگو با باشگاه خبری فارس از طرح «بسته کتاب خانواده» خبر داده است. وی گفته که عرضه کتاب در سوپر مارکتها سبب ترویج فرهنگ کتابخوانی میان خانوادهها میشود.
کارشناسان و تحلیلگران معتقدند برای افزایش سرانه مطالعه در کشور، بهجای سرمایهگذاری مطلق در تبلیغهای رسانهای و سخنرانی در هر مناسبتی، مسئولان باید ابتدا مشکلات مردم و ناشران را در این زمینه حل کنند.
آیدا قجر
تحریریه: جواد طالعی