روز ازدواج"، روزگار طلاق و ازدواج موقت
۱۳۸۸ آبان ۲۹, جمعه
نامگذاری ۲۸ آبان‌ماه سال ۸۸ خورشیدی به نام "روز ازدواج" به خاطر تقارن آن با روز اول ماه قمری ذیحجه است که بنابر برخی روایت‌ها روز ازدواج امام اول شیعیان بوده. در جمهوری اسلامی این روز به منظور تشویق جوانان به ازدواج و تشکیل خانواده با مراسم مختلف و متفاوتی جشن گرفته می‌شود.
به رغم تاکیدی که در این مناسبت بر اهمیت ازدواج می‌شود در سال‌های اخیر طلاق و جدایی در خانواده‌ها رو به افزایش گذاشته. در همین دوران همچنین شاهد رواج صیغه یا ازدواج موقت هم بوده‌ایم.
"ازدواج آسان و به‌هنگام"
به مناسبت روز ازدواج، در تهران و در محل دائمی نمایشگاه‌ها "جشنواره ملی زوج خوشبخت ایرانی" برپا می‌شود که تا روز دوم آذر ماه ادامه خواهد داشت. گروه خانواده "رادیو ایران" نیز پخش ده ساعت برنامه از این مکان را تدارک دیده که شعار آن «ازدواج آسان، به‌هنگام و آگاهانه» انتخاب شده است. شعاری که شاید برایند و بازگو کننده مشکلات مهم جوانان ایرانی در راه ازدواج باشد.
سال‌هاست کارشناسان هشدار می‌دهند و گلایه می‌کنند که از جمله به دلیل اوج گرفتن هزینه‌های زندگی ازدواج برای بسیاری از جوانان "اسان" نیست و به همین علت نمی‌تواند "به‌هنگام" باشد. مرکز پژوهش‌های مجلس چندی پیش در گزارشی از افزایش سن ازدواج در میان جوانان سخن گفته بود که با واکنش برخی از نهادهای دولتی مواجه شد.
شاید برنامه‌هایی که به مناسبت‌های مختلف برای ازدواج‌های دست‌جمعی با مهریه‌های نمادین و جهیزیه‌های اهدایی برگزار می‌شود، گواهی بر آسان نبودن ازدواج برای بسیاری از اقشار جامعه باشد. برخی از منابع مخارج یک ازدواج در تهران را لااقل ۳۰ میلیون تومان برآورد کرده‌اند. به این‌ها باید هزینه‌ی سرسام‌آور اجاره مسکن را نیز افزود که برای یک آپارتمان ۵۰ متری از متوسط درآمد ماهانه بسیاری از کارمندان بیشتر است.
"بحران طلاق را قبول داریم"
از ابتدای دهه‌ی هشتاد خورشیدی آهنگ رشد جمعیت در ایران رو به کندی گذاشته است. بسیاری از کارشناسان بالارفتن سن ازدواج و افزایش طلاق را از علت‌های اصلی این روند ارزیابی می‌کنند. آماری را که هر سال از افزایش جدایی منتشر می‌شود، نمی‌توان نادیده گرفت.
سال ۸۶ مخبر کمیسیون زنان مجلس، فاطمه آجرلو در مورد آمار طلاق در استان تهران به ایسنا گفت، «بحرانی که در این زمینه امروزه وجود دارد دقیقا قبول داریم؛ اما بحث مورد نظر آن است که در وهله اول باید عوامل منتج به طلاق بررسی شود.»
این مشکل فقط به تهران محدود نمی‌شود. در همان زمان خبرگزاری فارس از قول رئیس شورای شهر ایلام گزارش داد «براساس آمار منتشره از سوی سازمان‌های مرتبط با موضوع، امسال واقعه طلاق در ایلام حدود ۳۰ درصد در مقایسه با سال گذشته افزایش یافته است.»
به نظر می‌رسد در سال یاد شده افزایش طلاق در این استان جهشی غیرمتعارف کرده باشد. استان ایلام از استان‌های محروم و کمتر توسعه یافته تلقی می‌شود که معمولا در رده‌های پایین جدول طلاق استان‌های کشور قرار می‌گیرند.
افزایش ۲۱ درصدی طلاق در تهران
نادقیق بودن آمار مربوط به ازدواج و طلاق یکی از معضلاتی است که آسیب‌شناسان اجتماعی آن را از موانع تحقیق موثر در علت‌یابی این معضل عنوان می‌کنند. آمار رسمی منتشر شده در سال‌های اخیر همچنین از روند رو به کاهش شمار ازدواج‌های ثبت شده خبر می‌دهد.
متوسط افزایش طلاق در سال‌های اخیر در سراسر ایران تا ۱۲ درصد اعلام شده است. تازه‌ترین آمار منتشر شده در این زمینه در نشست خبری ۲۵ آبان‌ماه ۸۸ محسن زنگنه، رئیس سازمان ملی جوانان استان تهران ارائه شده است. او می‌گوید در شش ماه نخست سال جاری آمار طلاق در تهران به نسبت مدت مشابه در سال ۸۷ رشدی ۲۱ درصدی را نشان می‌دهد.
در همین فاصله آمار ازدواج کاهشی سه و نیم درصدی داشته است. او در این نشست بالا رفتن سن ازدواج را تایید کرده و می‌گوید فاصله سن بلوغ تا ازدواج در ایران به ۱۵ سال رسیده. سازمان ملی جوانان از نهادهایی است که به مناسبت روز ازدواج برنامه‌هایی را برای تشویق جوانان به ازدواج در محل دائمی نمایشگاه بین المللی تهران تدارک دیده است. همچنین قرار است این سازمان یک سامانه اینترنتی ازدواج هم در اختیار کاربران قرار دهد.
اینترنت، جدایی و ازدواج موقت
در همان حال که نهادهای دولتی نیز خدمات خود برای ترویج ازدواج را از طریق اینترنت در اختیار جوانان قرار می‌دهند برخی معتقدند تغییر الگوهای سنتی انتخاب همسر، از جمله آشنایی از طریق اینترنت از دلایل از هم پاشیدن زودهنگام خانواده‌ها و افزایش طلاق است.
در سال‌های اخیر تعداد و فعالیت سایت‌های اینترنتی همسریابی رشدی چشمگیر داشته است. در این حوزه نیز نهادها و موسسه‌های مذهبی بسیار فعال هستند و پایگاه‌های متعددی برای ترویج "ازدواج موقت" یا "صیغه" راه انداخته‌اند. وزیر کشور دولت نهم، مصطفی پورمحمدی زمانی خواهان آن شده بود که "سنت صیغه با جسارت رواج" داده شود.
این سخنان با واکنش منفی برخی از تشکل‌های زنان و نهادهای مدنی روبرو شد. عده‌ای نیز ازدواج موقت را ناهمساز با فرهنگ ایرانی می‌دانند. اغلب سایت‌هایی که ازدواج موقت را تبلیغ می‌کنند، فهرستی طولانی از آیه‌های قرآن، احادیث، سخنان امامان، عالمان و مراجع تقلید مسلمانان، از دیرباز تاکنون را نیز در اختیار متقاضیان می‌گذارند تا آنها را از جایز بودن و حتا ثواب داشتن این کار مطمئن کنند.
از تعداد سایت‌های اینترنتی فعال در این حوزه اطلاع دقیقی در دست نیست. اما تنها با مراجعه به یکی از ماشین‌های جستجو، Google، می‌توان دید که برای دو عبارت "ازدواج موقت" و "صیغه" بیش از هفتصد و هفتاد هزار مدخل به کاربران ارائه می‌شود.
BK/SA