رقابت ایران و ترکیه برای نفوذ در منطقه کرکوک

شورشیان کرد از منطقه خودمختار کردستان در عراق همچون پشت‌جبهه‌ای برای مبارزات خود بهره می‌گیرند. گروه پیکارجوی پ‌.ک.ک. و شاخه ایرانی آن، موسوم به پژاک، از این مناطق تاکنون بارها برای حمله ‌به ایران و ترکیه استفاده کرده‌اند. گرچه ایران و ترکیه در مبارزه علیه شورشیان افراطی کرد، متحد یکدیگر به حساب می‌آیند، اما رقابت این دوکشور برای نفوذ بیشتر در منطقه نفت‌خیز کرکوک به تنش‌های موجود ابعاد گسترده‌تری بخشیده است. روزنامه "زود دویچه تسایتونگ" در گزارشی به قلم "رودلف کیملی" مفسر معروف مسایل خاورمیانه، به تلاش‌های ایران و ترکیه برای کنترل بیشتر منطقه نفت‌خیز در شمال عراق اختصاص دارد.

مخالفت ایران و ترکیه با ایجاد دولت مستقل کرد

در این هفته ایران با حملات توپخانه و هلی‌کوپترهای خود به مناطق کردنشین عراق، تلاش کرد قرارگاه‌های احتمالی پژاک را منهدم سازد. شورشیان کرد خواهان جدایی مناطق کردنشین از ایران و ترکیه بوده وبرای ایجاد کشور مستقل کردها در منطقه تلاش می‌ورزند. وضعیت در کردستان ایران تاکنون به مراتب آرام‌تر از مناطق کردنشین، در عراق و ترکیه بوده است.

زود دویچه تسایتونگ می‌نویسد، در زمان ریاست‌جمهوری بوش، آمریکا با همکاری اسراییل از گروه تجزیه‌طلب پژاک پشتیبانی لجستیکی و تسلیحاتی می‌کرد.

بنا به نوشته‌ی خبرگزاری‌های ایرانی‌، پژاک در حمله به پاسگاه روانسر در استان کرمانشاه، ۱۸ مامور انتظامی ایرانی را کشت و بیش از ۱۰ تن را مجروح ساخت. ایران نیز به تلافی دست به بمباران مناطق آنان در کردستان عراق زد.

در پی حمله ایران به کردها‌، وزارت امورخارجه عراق سفیر ایران در بغداد را احضار کرد واعتراض دولت خود نسبت به حملات ایران به خاک عراق را اعلام کرد. اعتراض بغداد به ایران نسبتاً شدید بود و در آن سخن از به خطر افتادن مناسبات ایران و عراق رفته بود.

به نظر"رودلف کمیلی"، گزارشگر زود دویچه تسایتونگ، جمهوری اسلامی با حمله به کردستان عراق، نارضایتی خود از رفتار و سیاست کردان عراقی در قبال منطقه نفت‌خیز کرکوک را نیز به نمایش گذاشت. کردهای عراقی، کرکوک و نواحی نفت‌خیز پیرامون آن را بخشی از کردستان به حساب می‌آورند. در این منطقه اقلیت‌های عرب و ترکمن نیز زندگی می‌کنند. این اقلیت‌ها مخالف ادغام در کردستان عراق هستند.

جلال طالبانی، رییس جمهور کرد عراق، به همراه مسعود بارزانی، رییس دولت خودگردان کردستان، در یک کنفرانس مطبوعاتی به تازگی بیان داشتند که کردها به «هیچ‌وجه از کرکوک چشم‌پوشی نخواهند کرد.» ترکیه برغم رقابت با ایران، همانند تهران، مخالف سیادت کرد‌ها در منطقه کرکوک است. ترکیه در این میان خود را حامی اقلیت ترکمن‌ در این منطقه می‌داند. به گفته زود دویچه تسایتونگ، ۳۵ درصد ساکنان این منطقه عرب، حدود ۱۲ درصد ترکمن و ۵۲ درصد آنان کرد هستند. اما به لحاظ تعلق مذهبی، در هر سه قوم یادشده شیعیان دارای اکثریت هستند.

کرکوک، یکی از کانون‌های پرتنش آینده

در منطقه کرکوک چهار درصد از کل ذخیره نفت جهان قرار دارد. تهران و آنکار خواهان جلوگیری از ایجاد یک کشور مستقل کرد در منطقه هستند. در همین راستا، در هفته گذشته مقامات بلندپایه دولت ترکیه میزبان مقتدا صدر، رهبر تندروی شیعیان عراق بودند. پس از دوسال غیبت، برای نخستین‌بار مقتدا صدر به‌طورعلنی در مجامع سیاسی ظاهر شد و با عبدالله گل، رییس‌جمهور و رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه دیدار و گفت‌وگو داشت.

به گفته زود دویچه تسایتونگ، ایران با اتخاذ تدابیر شدید امنیتی، سفر صدر به آنکارا را با هواپیمایی خصوصی ترتیب داده بود. در نشستی در استانبول، ۷۰ تن از رهبر شیعه عراق، از جمله برخی از نمایندگان مجلس و فرمانده گروه نظامی "جیش المهدی"، همانند ترکیه و ایران خواستار آن شدند که کنترل منطقه کرکوک همچنان در اختیار دولت عراق باقی بماند و دولت مرکزی بر نحوه تقسیم درآمدهای نفتی نظارت داشته باشد. میان دولت مرکزی عراق و کردان این کشور، با میانجیگری آمریکا، مذاکراتی بر سر حل مناقشات کرکوک صورت گرفته، ‌اما تاکنون تمامی این مذاکرات بی‌‌نتیجه بوده است. به نظر کارشناسان، منطقه کرکوک، با حدود ۳/ ۱ میلیون نفر ساکن، یکی از کانون‌های پرتنش در آینده خواهد بود. سازمان ملل متحد خواهان تقسیم قدرت بر حسب گروه‌های قومی و ایجاد نظارتی ویژه در کرکوک است، اما گروه‌های کرد عراقی مخالف پیشنهاد سازمان ملل هستند.