رفسنجانی: روابط ایران و روسیه از استحکام برخوردار نیست

هاشمی رفسنجانی، رئيس مجمع تشخیص مصلحت جمهوری اسلامی، در این گفت‌وگو که بخش نخست آن در سایت «شرق» منتشر شده، اعلام کرده که از مناسبات جمهوری اسلامی با روسیه به‌طور نسبی رضایت دارد. وی به سفر خود در زمان گورباچف به شوروی اشاره کرده و یادآور شده که در آن زمان تفاهم‌نامه‌هایی امضا شد که بعضی مانند نیروگاه بوشهر هم اکنون در حال اجراست.

به گفته‌ی رفسنجانی، طرح موسوم به «طرح گام به گام» روسیه نشان می‌دهد که این کشور می‌خواهد «از موضع ابتکار و با نگاهی مثبت» وارد موضوع هسته‌ای ایران شود. وی همزمان یادآور شده که البته روسیه نیز مانند غرب «نگران قدرت یافتن ایران در جهت دسترسی به سلاح هسته‌ای در صورت ضرورت» است.

تاثیر مناسبات آمریکا و روسیه بر روابط تهران ـ مسکو

رفسنجانی در انتقاد از جنبه‌هایی از دیپلماسی روسیه در رابطه با ایران یادآور شده است که روس‌ها در برخی مواقع به تعهدات خود عمل نکرده ‌و مشکلاتی برای ایران ایجاد و اعتماد را ضعیف کرده‌اند. وی همزمان خاطر نشان ساخته که امروزه موضوعات جدیدی برای رایزنی میان دو کشور وجود دارد که «سوریه و فشارهای داخلی و خارجی بر این کشور» یکی از آن‌‌هاست.

وی از تاثیر مناسبات روسیه و آمریکا بر روابط مسکو با تهران به عنوان واقعیتی یاد کرده که باید آن را پذیرفت. به گفته‌ی رفسنجانی، در شرایط فعلی باید پذیرفت که روسیه نمی‌تواند بازی مستقلی در موضوع پرونده‌ی هسته‌ای ایران داشته باشد، چرا که این موضوع یک «پکیج» است.

رئيس مجمع تشخیص مصلحت همزمان تصریح کرده که البته این موضوع به این معنا نیست که این کشور توان ابتکار عمل در این موضوع را نداشته باشد و به این معنا هم نیست که روسیه دنباله‌روی بازی غربی‌هاست.

تغییر ساختار سیاسی در روسیه

رفسنجانی نتیجه گرفته که «رویدادهای اخیر نشان داد که روابط ایران و روسیه آن‌‌گونه که تصور می‌شد از استحکام کافی برخوردار نیست و در شرایط شکننده‌ای قرار دارد». وی هم «ماهیت دوگانه‌ی سیاست خارجی روسیه» و هم «برداشت‌های نادرست و غیرواقع‌بینانه» جمهوری اسلامی از سیاست جهانی در دوره‌ی پس از جنگ سرد را در شکل‌گیری این وضعیت شکننده موثر می‌داند.

رفسنجانی معتقد است که از دو سال پیش تا کنون روابط ایران و روسیه به سردی گراییده و «این رفتار نشانه‌ی آن است که نگرش جدیدی در سیاست خارجی روسیه در حال شکل‌گیری است». به باور رفسنجانی، باید علت این نگرش جدید را در «تغییر ساختار سیاسی دولت فعلی روسیه جستجو کرد».

رفسنجانی در تحلیل این تغییر ساختار سیاسی به جناح‌بندی در درون نهادهای قدرت در روسیه پرداخته، پوتین و نخبگان طرفدار او را «طیف سنتی و سوسیالیسم» نامیده که با توجه به منافع مشترک و نیازهای امنیتی بین ایران و روسیه، خواهان روابطی نزدیک و دوستانه بین دو کشور هستند.

وی همچنین تصریح کرده که ولی با تغییر ساختار سیاسی دولت روسیه، سیاست خارجی این کشور نیز در رابطه با ایران تغییر کرد و «به سمت همکاری با غرب» چرخید. به گفته‌ی رفسنجانی، تفکر سیاست خارجی روسیه بر این پایه است که این کشور به منظور توسعه اقتصادی و منافع ملی خود نیازمند ایجاد روابط بهتر با «دنیای کاپیتالیسم، آمریکا و اتحادیه‌ی اروپا» است.

رضا سجادی: پول موشک‌ها را از روسیه پس گرفتیم

به موازات این گفت‌وگو، سایت شرق، گفت‌وگویی نیز با رضا سجادی، سفیر ایران در روسیه منتشر کرده است. وی در این گفت‌وگو دو عامل را برای «رکود دو سال اخیر» در مناسبات میان دو کشور موثر دانسته است: «روابط روسیه و آمریکا» و «موضوع بحث هسته‌ای».

سجادی خاطر نشان ساخته که جمهوری اسلامی همواره روسیه را به عنوان یک متحد فرض نکرده است. وی اختلاف نظر دو کشور در مورد اشغال افغانستان توسط شوروی را نمونه‌ای از موضع مستقل ایران در قبال این کشور معرفی کرده است.

سجادی یادآور شده که در شرایط فعلی نمی‌توان از روس‌ها انتظار داشت که در موضوعات مختلف بر اساس منافع ایران و خلاف منافع خودشان عمل کنند. وی تاخیر طولانی در راه‌اندازی نیروگاه بوشهر را عاملی خوانده که «نه به نفع اقتصادی روس‌ها بود و نه به نفع حیثیت فنی روس‌ها».

وی در برابر این پرسش که با توجه به تاخیر در راه‌اندازی نیروگاه بوشهر چگونه می‌شود به روس‌ها اعتماد کرد، یادآور شده که از تاخیر در راه‌اندازی نیروگاه بوشهر نمی‌توان این نتیجه‌گیری غیرواقع‌بینانه را کرد که روسیه شریک مطمئنی نیست.

به گفته‌ی سجادی، «می‌توان با روس‌ها کار کرد و کارهای بزرگ اقتصادی با وزن سیاسی» انجام داد. وی همزمان تصریح کرده که «نمی‌گویم اعتماد دایمی و بی‌قید و شرط کنیم». سفیر ایران در مسکو تاکید کرده که ایران در همکاری‌های هسته‌ای و تسلیحاتی با روسیه «علاوه بر منفعت اقتصادی، منفعت سیاسی و امنیتی هم کسب کرده است».

جلوگیری روسیه از «نظامی‌شدن قطعنامه‌ها»

سجادی در رابطه با پرسش مربوط به قطعنامه‌ها علیه ایران خاطر نشان ساخته که مخالفت روس‌ها با «تندروی غربی‌ها در محتوای قطعنامه بوده، نه خود قطعنامه»، به دیگر سخن، «روسیه در قطعنامه سوم و چهارم تلاش کرد که زهر قطعنامه‌ها را بگیرد و آن رویکردی را که غرب داشت تعدیل کند و مانع از نظامی شدن قطعنامه شد».

به گفته‌ی سجادی، روس‌ها همیشه به صراحت گفته‌اند که از هسته‌ای شدن ایران و دستیابی به تکنولوژی غنی‌سازی توسط جمهوری اسلامی نگران‌اند و مسلح شدن ایران به سلاح هسته‌ای را یک خطر امنیتی می‌دانند.

سفیر ایران در مسکو در مقابل انتقاد روزنامه‌نگار شرق به ماجرای ندادن موشک‌های اس ۳۰۰ به ایران توسط روسیه خاطر نشان ساخته است که «ما قراردادی داشتیم که طرف مقابل به هر دلیلی حاضر به انجام آن نشد». وی تاکید کرده که ایران در این رابطه حقوقی دارد که پای آن ایستاده و آن را دنبال خواهد کرد. به نظر سجادی، ولی نباید این موضوع را «زیاده از حد بزرگ‌نمایی» کرد.

وی در مورد شکایت جمهوری اسلامی از روسیه در این زمینه یادآور شده که پرونده همچنان مفتوح است ولی فرآیند رسیدگی در پیگیری‌های حقوقی بین‌المللی آنقدر طولانی می‌شود که بهتر است طرفین به دنبال مصالحه و توافق باشند. سجادی همچنین گفته است که پول خرید سامانه‌ی موشکی اس ۳۰۰ و سود بانکی‌اش از روسیه پس‌گرفته شده است.

هدف «طرح گام به گام روسیه»

سجادی درباره‌ی هدف روسیه از طرح موسوم به گام به گام معتقد است که «روسیه به این نتیجه رسیده که غرب دنبال ایجاد بحران در ایران است. لذا با طرح این موضوع می‌خواهد این بهانه را از دست غربی‌ها بگیرد».

به گفته‌ی سجادی، ایجاد بحران در ایران یعنی ایجاد بحران در روسیه و به پشتوانه‌ی ایران است که جنوب روسیه امن است و اگر اتفاقی در ایران بیفتد قطعا «در روسیه و منطقه‌ی قفقاز روسیه مسایل حادی به وجود خواهد آمد».

سجادی در برابر این پرسش که آیا خبر کمک ایران به روسیه در مسائل انتخابات صحت داشته و در چه سطحی بوده گفته است این خبر «یا شوخی بوده یا خواسته‌اند هم چهره ایران را مخدوش کنند و هم چهره‌ی روسیه را». به گفته‌ی سجادی نه ایران قصد دخالت در امور سایر کشورها را دارد و نه روس‌ها آنقدر ضعیف هستند که موضوعی به این کم‌ارزشی را بخواهند با کمک کشور دیگری حل کنند».

BM/FW