رفراندوم برای زمامداری نامحدود هوگو چاوز

طبق مقررات فعلی، هوگو چاوز در پایان دوره‌‌ی دوم ریاست جمهوری‌اش که در سال ۲۰۱۲ به پایان می‌رسد حق نامزدشدن برای این مقام را ندارد. اما در صورتی که در رفراندوم روز یکشنبه، اکثریت رأی‌‌دهندگان به تغییر بندهایی از قانون اساسی رأی دهند، این محدودیت برای چاوز لغو می‌شود.

در یکی از کارزارهای انتخاباتی برای جلب نظر مردم به تغییرات در قانون اساسی، چاوز گفته است که «اگر خدا بخواهد و سلامتی به من بدهد، آماده‌ام تا سال ۲۰۲۱ با شما باشم». او که ۵۴ سال دارد، معتقد است که برای انجام رفرم‌های اجتماعی‌اش و رسیدن به "سوسیالیسم قرن بیست و یکم" هنوز به وقت نیاز دارد.

روز اول دسامبر سال ۲۰۰۸ اکثریت نمایندگان مجلس ملی ونزوئلا به تغییرات در قانون اساسی رأی مثبت دادند و راه را برای رفراندوم پیرامون این تغییرات گشودند. در آن زمان نظرسنجی‌ها حکایت از آن داشتند که نیروهای مخالف با این تغییرات با اختلاف اندکی پیروز رفراندوم خواهند شد. اینک اما، یک موسسه‌ی نظرسنجی داخلی می‌گوید که ورق به سود هواداران چاوز برگشته است و کارزار تبلیغاتی آنها در جامعه، شمار بیشتری از مردم را به سوی رأی مثبت به تغییر در قانون اساسی متمایل کرده است. پیش‌بینی می‌شود که به ویژه اقشار فرودست جامعه‌ی ونزوئلا که وضعیت زندگی‌شان در نتیجه‌ی سیاست‌های چاوز بهبود پیدا کرده، رأی مثبت خود را به سود تغییر قانون اساسی به صندوق‌ها بریزند.

تظاهرات گسترده مخالفان

از چند هفته پیش به ویژه دانشجویان دانشگاه‌های پایتخت برای مخالفت با تغییرات در قانون اساسی مشغول تظاهرات بوده‌اند. این تظاهرات گاه و بی‌گاه به درگیری پلیس با هواداران چاوز انجامیده است. بزرگترین تظاهرات مخالفان روز ۷ فوریه برگزار شد که بنا به برخی گزارش‌ها بیش از نیم میلیون نفر در آن شرکت داشتند. شعار تظاهرات‌کنندگان «نه یعنی نه» بود. چاوز در اواخر سال ۲۰۰۷ نیز کوشید که با انجام رفراندوم تغییرات مورد نظر خود را در قانون اساسی مشروعیت بخشد، اما مخالفان با کسب ۷ / ۵۰ درصد آرا نتیجه‌ی این رفراندوم را به سود خود رقم زدند. این اولین شکست برای چاوز در دوره‌ی ۹ ساله‌ی زمامداری‌اش بود. اپوزیسیون اما در نتیجه‌ی این رفراندوم توانست دوباره اعتماد به نفس خود را بازیابد.

هواداران چاوز این امکان که رئیس جمهور، استانداران و شهرداران در آینده محدودیت زمانی برای نامزدشدن نداشته باشند را گام دیگری در راستای دمکراتیزه کردن ونزوئلا توصیف می‌کنند. آنها دراین رابطه به نمونه‌های اروپایی مانند فرانسه و آلمان استناد می‌کنند. رفراندوم اما از این جهت نیز حائز اهمیت است که به غیر از چاوز، هیچ نامزد دیگری در میان نیروهای حاکم شانش پیروزشدن در انتخابات آتی ریاست جمهوری را ندارد. اپوزیسیون نیز به این واقعیت آگاه است و با همه‌ی امکانات می‌کوشد که او را از امکان نامزدی مجدد دور نگه دارد.

بهبود وضعیت اپوزیسیون

در انتخابات محلی سال ۲۰۰۸ نتایج آرا همچنان از نفوذ و پایگاه نسبتاَ گسترده‌ی چاوز در جامعه حکایت داشتند. نمایندگان وابسته به حزب چاوز، یعنی حزب متحده‌ی سوسیالیست در این انتخابات ۵۵ درصد آرا را کسب کردند. با این همه، پیروزی اپوزیسیون در ۵ استان پرجمعیت کشور نشان داد که اقشار میانی ونزوئلا بیش از پیش در حال فاصله‌گرفتن از چاوز هستند.

اپوزیسیون چاوز را به رویکرد مستبدانه در رهبری کشور و نیز به ناتوانی در مبارزه با تورم متهم می‌کند. بنا به داده‌های بانک مرکزی ونزوئلا، تورم در سال ۲۰۰۸ به ۵ / ۳۰ درصد رسید که در آمریکای لاتین بی‌مانند است. اتهام دیگر اپوزیسیون به چاوز، بی‌برنامگی و عدم برخورد با خشونت‌ها و جرم و جنایات‌های فزاینده است. کاراکاس، پایتخت ونزوئلا اینک بالاترین آمار قتل و جنایت در ‌آمریکای لاتین را دارد.

در صورتی که چاوز بازنده‌ی رفراندوم روز ۱۵ فوریه شود، این شاید بدان معنا خواهد بود که دوران او در حال به پایان رسیدن است. رعایت احتیاط در قطعی‌پنداشتن این نتیجه‌گیری بدان خاطر است که چاوز با اظهارات و رویکردهایش می‌تواند برخورد متفاوتی با شکست خود داشته باشد. در نوامبر ۲۰۰۸ که او در اولین رفراندوم برای تغییر قانون اساسی بازنده شد، قول داد که به دنبال رفراندوم دیگری در این زمینه نباشد. از این رو اصلاَ بعید نیست که در صورت شکست در رفراندوم تازه، او برای بار سوم نیز به چنین اقدامی دست زند. ولی اگر وضعیت اقتصادی همین گونه ادامه یابد، در رفراندوم سوم نیز چاوز وضعیت باز هم نامساعدتری خواهد داشت. هنوز هم از بحران ناشی از سقوط قیمت نفت، آثار و نشانه‌ی چندانی در ونزوئلا محسوس نیست. ۹۰ درصد اقتصاد ونزوئلا و نیز نیمی از درآمدهای دولت به فروش نفت وابسته‌اند. قیمت این ماده از ۱۴۰ دلار در هر بشکه در تابستان گذشته به ۴۰ دلار در هفته‌های اخیر سقوط کرده است. اگر تغییری در این روند ایجاد نشود، دیر یا زود خزانه‌ی دولت ونزوئلا نیز از اثرات آن مصون نخواهد ماند و چاوز نیز در پیشبرد برنامه‌های اجتماعی‌ خود با مشکلات شدیدی مواجه خواهد شد.