رضا تقی‌زاده: روابط کنونی ایران با آژانس «نامتعادل» است

دویچه‌وله: آقای تقی‌زاده، بعد از بحران قفقاز به نظر می‌رسد که توجهات بین‌المللی به پرونده‌ی اتمی ایران قدری کمتر شده است. آیا این می‌تواند فرصتی برای ایران باشد که بدون توجه به قطعنامه‌های شورای امنیت به فعالیت‌های اتمی خودش ادامه بدهد؟

تقی‌زاده: این احتمال وجود دارد، ولی بهرحال آژانس هم از وظایف خودش غافل نیست، بخصوص که در ماه آینده قرار است اجلاس سالانه‌ی مجمع عمومی آژانس برقرار بشود و بعد از آن دو اجلاس شورای حکام هم برگزار خواهد شد و با توجه به این که روابط کنونی ایران با آژانس روابط نامتعادلی شده و آژانس نگرانی‌هایش نسبت به وضعیت فعلی برنامه‌ی اتمی ایران زیادتر شده است، بخصوص بی‌اعتنایی ایران برای اجرای مفاد معاهده‌ی الحاقی منع گسترش سلاحهای هسته‌ای، می‌خواهد که این روابط را به حال تعادل برگرداند و رفت‌وآمدهای آقای هاینونن معاون پروتکل‌های آژانس هم در این ارتباط است. بهرحال، فشارها می‌تواند علیه ایران کمتر بشود به دلیل توجه به نقاط بحران در سایر جاهای جهان. ولی به محض این که حالت بحرانی در آن نقطه کاهش پیدا بکند، رویکرد به برنامه‌ی اتمی ایران دوباره ممکن می‌شود و درشرایط فعلی این وضعیت شدید است و آمدن آقای هاینونن برای رسیدگی به همین امر است.

دویچه وله: شما اشاره کردید به این که روابط ایران و آژانس در حال حاضر یک روابط نامتعادل است. منظورتان از نامتعادل چیست، برای این که هربار هاینونن و یا کارشناسان آژانس از ایران بازدید می‌کنند، هر دو طرف اظهار می‌کنند که مذاکرات خوب و سازنده بوده!

تقی‌زاده: ببینید، این آقای هاینونن مسئولیت‌اش در آژانس امور پادمان‌ها یا پروتکل‌هاست. پروتکل‌ها را برای این تنظیم کرده‌اند که از اشاعه‌ی سلاحهای هسته‌ای جلوگیری بکنند، با افزایش ضریب اطمینان این فعالیت‌ها. و یکی از راهها این است که از تاسیسات اتمی کشورها بازدید کرده و مقررات را سخت‌تر بکنند و به کشورهای عضو سازمان ملل و کشورهایی که به معاهده‌ی عدم توسعه‌ی سلاحهای اتمی پیوسته‌اند، فشار بیاورند که این معاهدات را دقیقا به مورد اجرا بگذارند. ایران از دوسال گذشته از معاهده‌ی الحاقی منع گسترش سلاحهای هسته‌ای که اجازه‌ی بازبینی فوری و سرزده از تاسیسات اتمی را می‌داد، بیرون آمده است. و همین‌طور ایران تنها کشوری‌ از اعضای معاهده‌ی منع گسترش سلاحهای هسته‌ای است که مفاد ان.پی.تی یعنی معاهده‌ی الحاقی را اجرا نمی‌کند. و چون این معاهدات را اجرا نمی‌کند، ضرورتی وجود ندارد که مثلا در مورد سانتریفیوژهای تازه‌اش، در مورد تعدادشان، در مورد نحوه‌ی مونتاژ آنها، در مورد مکانی که آنها مونتاژ می‌شوند یا سرهم می‌شوند و یا تعداد آنها گزارشی به آژانس بدهد، مگر این که بخواهد به آنها گاز اورانیوم تزریق بکند. حال آن که ایجاد ظرفیت غنی‌سازی هم برای آژانس حساسیت ایجاد می‌کند. حالا آقای هاینونن و آژانس اصرارشان این است که ایران مفاد معاهده‌ی الحاقی را بپذیرد و آن موادی از این معاهده را که از پیش بدون پیوستن رسمی به اجرا می‌گذاشت، دوباره از سربگیرد اما ایران در این مورد کاملا بی‌اعتناست. بخصوص که آنها استدلال می‌کنند همکاری‌های سابق‌شان با آژانس در یکسال گذشته و پاسخ دادن به سوالات در شش بخش، آنقدر نتوانسته همکاری آژانس را جلب بکند که مانع از اعمال فشارهای بیشتر علیه ایران بشود. و نه تنها این هدف حاصل نشده، بلکه یک قطعنامه‌ی دیگر هم، یعنی قطعنامه‌ی (۱۸۰۳) بعد ازاین همکاریها علیه ایران در شورای امنیت به تصویب رسیده است. آقای هاینون سعی می‌کند که این روابط را به تعادل برساند، ولی به نظر نمی‌رسد ایران در شرایط فعلی بدون یک بده‌بستان بزرگتر آماده‌ی دادن امتیازهای تازه‌ای باشد.

دویچه وله: غیر از مواردی که شما اشاره کردید در اهدافی که آقای هاینونن و هیات همراه از سفر به ایران دارند، نکته‌ی دیگری را هم که خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری اعلام کرده‌اند، گزارشهای اطلاعاتی‌هست که منابع اطلاعاتی آمریکا چندی پیش منتشر کردند و حکایت از تلاش غیرقانونی ایران برای طراحی بمب هسته‌ای دارد. چقدر در این مورد فکر می‌کنید که این بار آژانس و ایران به توافق برسند و آژانس بتواند پاسخ‌هایش را از ایران بگیرد؟

تقی‌زاده: درسال گذشته یک جزوه‌ای منتشر شد حاوی ۹ صفحه سوالهای تازه که ابهامهای جدید در مورد برنامه‌ی اتمی ایران ایجاد کرده بود و آژانس با در اختیارگرفتن این اطلاعات رسما از ایران خواست که پاسخگوی آنها باشد. ولی ایران حتا به اصالت این سوالها و اصالت این سند تردید کرد. ولی بهرحال مجموعه‌ی این سوالها همچنان وجود دارد و ظاهرا شواهدی هم در اثباتش به دست آمده و آژانس می‌خواهد در اثبات یا رد این قضیه به نتیجه برسد. مثلا: فعالیت‌های موازی اتمی که ایران انجام می‌دهد یا فعالیت‌های موازی موشکی که ایران انجام می‌دهد باعث تردید آنها شده است. مثلا همین آزمایش موشکی شب گذشته در ایران از دید آژانس با سوالهایی روبه‌روست. زیرا آنها فکر می‌کنند همزمان با قابلیت تعبیه‌ی سفینه ‌یا قمر مصنوعی در دماغه‌ی موشک، می‌شود این طراحی برای نصب بمب اتمی هم صورت بگیرد و سیستم بازگشت به زمین و یا سیستم هدایت موشک بالستیک همه می‌تواند در یک سیستم پرتابی و استفاده از بمب اتمی مورد استفاده قرار بگیرد. و اینها فعالیت‌هایی‌ست که تمام کشورهای صاحب بمب اتمی قبلا انجام داده‌اند و از مسیرش گذشته‌اند. بهرحال آژانس می‌خواهد که ایران نسبت به این سوالها پاسخگو باشد و همچنان این ابهامها وجود دارد. ولی ایران حتا اگر بپذیرد که این ابهامها هست، این فعالیت‌ها را تا آن بخشی که بدون ارتباط با مسئولیت‌های آژانس است، طبیعتا در حیطه‌‌ی مسئولیت‌های او نمی‌بیند و نمی‌خواهد پاسخگوی آن باشد. بعضی از استنادها هم صورت می‌گیرد که کشورهای دیگر هم چنین کاری می‌کنند. مثلا هند که قرار است حالا به معاهده‌ی ان.پی.تی به طور غیررسمی بپیوندد، فقط به نمایندگان آژانس اجازه‌ی بازرسی از تاسیسات غیرنظامی را داده است. حال آن که آژانس خواسته‌هایش به علت تردیدهایی که نسبت به فعالیت‌های اتمی و موشکی ایران وجود دارد بالاتر از این است و در این مورد چون حساسیت ایران زیادتر شده و این فعالیت‌ها هم بهرحال جزو بخش پوشیده‌ی فعالیت‌های داخلی ایران است که بعضی‌هایش جنبه‌ی نظامی هم دارد، بسیار بی‌علاقه هستند که فعالیت‌های آژانس را و همکاری با آژانس را هم به این زمینه‌ها تسری بدهند.