دوره‌ی دکترا در آلمان؛ شرایط و هزینه‌ها

علاقه‌مندان به تحصیل در مقطع دکترا، پس از پایان دوران تحصیل در مقطع کارشناسی‌ارشد، اقدام به نوشتن رساله‌ی دکترا می‌کنند. هدف از تحصیل در مقطع دکترا، گشودن مباحث جدید علمی در رشته مورد علاقه‌ی داوطلب است، این دوره در قالب امتحانی نهایی به پایان می‌رسد.

شاید شرایط کمی ساده به نظر برسد، اما برای دریافت مدرک دکترا، راه سخت و پر فراز و نشیبی پیش روی علاقه‌مندان است. سالانه در حدود ۲۴ هزار نفر، در دوره‌ی دکترا از دانشگاه‌های آلمان فارغ‌التحصیل می‌شوند. اما آمار دقیقی از دانشجویان این دوره و همچنین افرادی که به دلایل مختلف از ادامه راه باز می‌مانند، در آلمان در دست نیست.

انگیزه بسیاری از افراد برای تحصیل در دوره دکترا، افزایش درآمد و استفاده از امکانات بیشتر در زمینه‌های شغلی در آینده است. درآمد سالانه‌ی افرادی که در رشته‌های علوم پزشکی و مدیریت با مدرک دکترا مشغول به کار می‌شوند، در مقایسه با سایر همکاران خود بدون مدرک دکترا، در آلمان تا حدود ده‌ها هزار یورو متفاوت خواهد بود.

قدم اول برای پذیرش در دوره‌ی دکترا

اما اولین قدم برای ورود به دوره‌ی دکترا چیست؟ زیلکه روسلر که دانش‌آموخته‌ی رشته فیلم و تئاتر است، پیدا کردن موضوع رساله را سخت‌ترین مرحله‌ی کار می‌داند: «در واقع سخت‌ترین کار در ابتدا این بود که ببینی، اصلا در مورد چه موضوعی می‌خواهی تحقیق کنی؟ ما دانشجوهای رشته‌های علوم انسانی موضوعی مشخص از استاد راهنما دریافت نمی‌کنیم، بلکه باید شخصا باید به فکر موضوع و موافقت استاد راهنما با آن باشیم. مهم این است که باید موضوعی را انتخاب کنی که قبلا روی آن کار علمی نشده باشد. نه اینکه چند تا کتاب را خلاصه نویسی کنی، این اسمش کار علمی نیست. فکرکردن روی همین موضوع چند ماه از من وقت گرفت.»

در دانشگاه‌های آلمان در فرم کلاسیک دوره‌ی دکترا در رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی، کلاس درس به شکلی که در سایر مقاطع تحصیلی مرسوم است، وجود ندارد. بنابراین انتخاب موضوع و پیدا کردن استادی که علاقه‌مند به سرپرستی پروژه باشد، مهم‌ترین اقدام است.

تامین هزینه‌های زندگی

یکی از مسائل پیش روی دانشجوهای دوره‌ی دکترا، تامین مالی هزینه‌های زندگی است. گفتنی است که تحصیل در دوره‌ی دکترا در دانشگاه‌های آلمان، رایگان است. اما دانشجویان هزینه‌های دیگری نیز دارند که برای رفع آن بایستی کار کنند. اجازه کارکردن برای دانشجویان بیش از ۲۰ ساعت در هفته نیست، بنابراین عده‌ای به درخواست بورس تحصیلی روی می‌آورند.

برخی از دانشجویان دوره‌ی دکترا نیز در دانشگاه مشغول به کار می‌شوند. این افراد در زمینه تحقیقاتی مرتبط با موضوع پایان‌نامه‌شان، زیر نظر استاد راهنما تحقیق می‌کنند. یعنی با یک تیر دو نشان. نوشتن پایان ‌نامه، در کنار کار در دانشگاه و تامین زندگی دانشجویی. آنکه گرهارد، دانشجوی رشته جامعه‌شناسی است و تحقیقاتی در زمینه مشکلات مالی دانشجویان دکترا در آلمان انجام داده است. از او پرسیدیم، کار دانشجویی در دانشگاه برای دانشجویان دکترا در کدام رشته‌ها پردرآمد تر است؟ «به نسبت نوع رشته متفاوت است. رشته‌هایی وجود دارند که در آن‌ها هزینه‌ها مناسب‌تر است. به طور مثال در رشته‌های اقتصاد و فنی و مهندسی معمولا دانشجوهای دکترا در دانشگاه کار پیدا می‌کنند و می‌توان گفت که به نسبت دانشجویان رشته‌های علوم انسانی و طبیعی حقوق بیشتری هم دریافت می‌کنند.»

KB/YK

برای شنیدن این مطلب بر روی لینک پایین صفحه کلیک کنید