«دزدان دریایی»، نمایندگان انقلاب دیجیتال در سیاست آلمان

نتایج انتخابات مجلس نمایندگان برلین خیلی‌ها را شگفت‌زده کرده است. دلیل این بهت ناظران سیاسی، نه باخت دموکرات‌های آزاد است و نه پیروزی دوباره‌ی سوسیال دموکرات‌ها در این شهر. علت، جواز ورود ۱۵ نماینده‌ی جوان به مجلس نمایندگان، از حزبی است که تا پیش از این به تمسخر گرفته می‌شد یا از ضرورت تقویت «جامعه‌پذیری» اعضایش سخن می‌رفت.

حزب نوپای «دزدان دریایی» آلمان توانست ۹ / ۸ درصد از آرا را به خود اختصاص دهد. دزدان دریایی می‌توانند از این پس در کنار ۱۲۵ نماینده‌ی دیگر از احزاب «قدیمی» و «تثبیت‌شده در ساختار سیاسی آلمان» بنشینند. ۵ سال از تاسیس «حزب دزدان دریایی» می‌گذرد و امروز این حزب با ۱۲ هزار عضو در سراسر کشور، یکی از احزاب آلمانی است که در تمامی انتخابات حاضر است.

سال ۲۰۰۶ این حزب تاسیس شد، حزبی که خود را بخشی از یک جنبش بین‌المللی و عضو Pirate Parties International می‌داند. اولین شوک به سیاستمداران «سنتی» هنگامی وارد شد که دزدان دریایی سوئد به پارلمان اتحادیه‌ی اروپا راه یافتند. شوک دوم حالا پیروزی ۹ درصدی دزدان دریایی آلمان در انتخابات برلین است. نتیجه‌ای شگفت‌آور برای حزبی که نه یک عضو استخدامی داشت و نه برنامه‌ای مدون.

از تاسیس «دزدان دریایی» آلمان تاکنون ۵ سال گذشته است. ۵ سال برای کار بر روی برنامه‌‌ی مدون حزبی. موسسان این حزب از «حزبی برای موضوعات نرم» سخن گفتند، حزبی که «نمی‌خواهد برنامه و پاسخی برای تمامی پرسش‌ها، در همه‌ی زمینه‌های سیاسی» داشته باشد.

ریک فالک‌وینگه، موسس حزب «دزدان دریایی» در سوئد روزی گفته بود: «ما پرسش‌هایی را مطرح می‌کنیم که دیگران اصلا نمی‌دانند که چنین پرسش‌هایی وجود خارجی هم دارند.»

چه پرسش‌هایی؟ بر شناسه‌ی توییتر «دزدان دریایی» آلمان این جمله نقش بسته است: « ما برای آزادی‌ها، حقوق مدنی شهروندان در جامعه‌ی اطلاعاتی، علیه کنترل، نظارت و سانسور و برای شفافیت و حق مؤلف منصفانه می‌جنگیم».

فقط همین؟ یکی از اعضای این حزب می‌گوید: «ما به موضوع‌های دیگر هم خواهیم پرداخت، ما نمی‌گوییم که نظری مشخصی نسبت به موضوعاتی که در مبارزه‌ی انتخاباتی‌مان درباره‌شان صحبت نکردیم، نداریم. ما یک نظر گروهی با اعضای حزبمان خواهیم ساخت.»

اما با گذشت ۵ سال همچنان موضوع مرکزی این حزب اینترنت است. هر چند که این حزب تلاش کرد تا در انتخابات برلین، دامنه‌ی موضوعی خود را گسترش دهد و در کنار تم‌های محوری‌اش مانند قوانین آزادی اطلاعات و حذف حق انحصاری اختراع به سراغ موضوع قوانین لیبرال در مورد مواد مخدر و وضع حداقل دستمزدها هم رفت اما جای موضوع‌هایی پایه‌ای چون سیاست‌های مالی و اقتصادی یا چگونگی کاهش بیکاری همچنان خالی بود.

اعضای این حزب که به مجلس راه یافته‌اند، می‌گویند یکی از اهداف‌شان ایجاد شفافیت بیشتر در مجلس است که به اعتقاد آنها تنها با مشارکت بیشتر شهروندان در تصمیم گیری‌ها، عمومی کردن هر چه بیشتر جلسات سیاسی و دسترسی آزاد شهروندان به«مواد خام» مباحث مورد گفت‌وگو و نه تنها نتیجه‌ی مذاکرات، امکان‌پذیر است.

پیروزی سیاستمداران دیجیتال بر آنالوگ

برخی از تحلیلگران سیاسی در آلمان معتقدند، «دزدان دریایی» موفق شدند چون توانستند حامیانی از تمامی جبهه‌های سیاسی به دست آوردند. بیشترین حامیان آنها شهروندانی بودند که با صندوق‌های رای قهر کرده‌بودند، یا طرفداران پیشین احزاب کوچک که تا کنون موفق به ورود با پارلمان نشده نبودند یا حتی برخی هم از سبزها، سوسیال دموکرات‌ها یا چپ‌های پیشین.

گروه اصلی طرفداران این حزب را اما جوانان تشکیل می‌دهند. جوانانی تا ۳۴ سال. یک رأی از هر ۵ رأی مردان جوان این گروه سنی در برلین، به «دزدان دریایی» تعلق گرفته است. این‌که سیاستمداران آلمان از نتایج انتخاباتی غافلگیر شده‌اند، غیر قابل انکار است. کریستین اشتوکر نویسنده‌ی کتاب«داستان دنیای دیجیتال از C64 تا توییتر و فیس بوک»، می‌نویسد: «موفقیت آنها در برلین حالا سیلی محکمی بر گوش احزاب قدیمی و جاافتاده است. بخشی از جوانان آلمانی دیگر امیدی به سیاست‌های "پیر" ندارند چرا که این سیاستمداران انقلاب دیجیتال را اصلا درک نکردند.»

این نویسنده معتقد است، با وجود نشست‌های مشورتی متعددی که بخش سیاست با نمایندگان هکرها و جامعه‌ی دیجیتال آلمان برپا کرده و می‌کند، بین دو دسته یعنی بین کسانی که اینترنت و تکنولوژی امروزه نقشی غیرقابل انکار در زندگی‌شان دارد و بخش بزرگی از سیاستمداران آلمان، شکاف عمیقی وجود دارد.

اشتوکر، سیاستمداران آلمانی را که در انقلاب دیجیتال به خواب رفته‌اند «سیاستمداران آنالوگ» می‌نامد. سیاستمدرانی که در محصولات دیجیتال خطر «زوال فرهنگ مکتوب» را می‌بینند. البته مکتوب از نظر آنها «هر آن چیزی است که چاپ شده و نه آنچه در اینترنت یافت می‌شود». به اعتقاد بسیاری از منتقدان، سیاست به جای به کارگیری وب برای مقاصد مشخص سیاسی، این امکان جدید را نادیده گرفت و وقتی دیگر نتوانست اینترنت را نادیده بگیرد، به فکر چاره افتاد. چاره‌ای که اندیشیده شد اما نه شناخت نسلی بود که منبع اصلی اطلاعاتی برای او اینترنت است و نیازهایش با «نسل آنالوگ» متفاوت است و نه تلاش برای سخن گفتن با همان زبان دیجیتال با این گروه بود. به اعتقاد نویسند‌ه‌ی کتاب، سیاست، سال‌ها انقلاب دیجیتال را نادیده گرفت و وقتی که دید باید با این واقعیت دیر یا زود کنار بیاید، اولین چیزی که به ذهنش رسید، استفاده از این انقلاب برای کنترل و نظارت بیشتر شهروندان بود.

گناه دلزدگی از سیاست بر گردن کیست؟

اینترنت برای جوانان زیر ۲۰ سال منبع اطلاعات شماره یک به شمار می‌رود. از «بدی‌های» این نسل متکی به اینترنت و تاثیرات سوء آن بر آموزش، سخن‌ها رفته است. و حالا «سیاست اینترنتی» را هم که «دزدان دریایی» نمایندگی‌اش می‌کنند باید به این «بدی‌ها» اضافه کرد. در آلمان هر سال یک واژه به عنوان ناواژه‌ی سال انتخاب می‌شود. سال ۱۹۹۲ واژه‌ی «دلزدگی از سیاست» به عنوان ناواژه سال برگزیده شد، یعنی زمانی که بخش بزرگی از جمعیت جوانان زیر بیست سال امروز، هنوز به دنیا نیامده بود، یعنی یک سال پیش از ظهور اولین مرورگر جهان.

پس گناه «رنجیده خاطر بودن از سیاست» را نباید به گردن اینترنت انداخت. شاید باید تقصیر این دلزدگی را به حساب سیاستمداران و کم توجهی آنان به نیازهای این نسل دیگر نوشت. به اعتقاد برخی کارشناسان، برای ۱۳۰ هزار شهروند برلینی که نه به احزاب سنتی که به « دزدان دریایی» رای دادند، حرف‌های این «سیاست پیر» دیگر خریداری ندارد. سیاستی که نه انقلاب دیجیتال را درک کرده است و نه علت دلزدگی نسل جوان از سیاست را. 

نتیجه این که سرزمینی که «سرزمین مهندسان» نامیده می‌شود، امروزه رابطه‌ی شایسته‌ای با دنیای دیجیتال ندارد. تلاش‌اش را بیشتر معطوف به «ذخیره‌ی داده‌ها در وب» و قوانین مربوط به آن کرده تا فهم اینترنت و تاثیرات آن. کمی تلخ است که در میان ۱۰۰ وب سایت برتر جهان حتی یک وب سایت آلمانی هم به چشم نخورد. شاید حالا دیگر در برلین سیاستمداران فهمیده باشند آنجا که صحبت از حضور و اهمیت این حضور در شبکه‌است، آلمان یک کشور در حال توسعه است.

نسلی که همه‌چیز را نمی‌داند اما یاد می‌گیرد

بسیاری از احزاب آلمانی فرصت تبدیل شدن به حزبی که در اینترنت و برای نسل اینترنت هم جذاب باشد را از دست داده‌اند. یکی از دلایل آن هم به اعتقاد نویسنده‌ی کتاب «داستان دنیای دیجیتال از C64 تا توییتر و فیس بوک» سن سیاستمداران است: «در زندگی سیاستمداران بالای ۵۰ سال، اینترنت هیچ گاه نقش کلیدی بازی نکرد آن گونه که در زندگی ۲۰ تا ۳۰ ساله‌ها مهم بود. بخش بزرگی از نسل بالای ۵۰، یاد نگرفت که شبکه را دوست بدارد و در آن زندگی کند. به جای آن «آموخت که بدبینانه با این بختک دیجیتال رفتار کند»، در لباس ریش‌سفیدی که جوانان «نادان» را از این دریای اطلاعات برحذر می‌داشت.

ادامه‌ی نگاه از بالا به پایین به خواست‌های جوانان، امروزه تکبر در برابر نسلی است که شبکه را می‌شناسند، و از این امکان متنفذ، نظم‌ناپذیر و غیر قابل کنترل،  به گونه‌ای بدیهی استفاده می‌کند. نتیجه‌‌ای که کریستین اشتوکر در کتابش گرفته است این است که احزاب بزرگ آلمانی با ادامه‌ی این رویه‌ی تکبرآمیز ِ «من بهتر می‌دانم» و نادیده گرفتن شبکه و ساکنانش، «نسل C64» را از دست می‌دهد، جوانانی را که قرار است آلمان را در قرن ۲۱به پیش برند.

ژرو نوی‌گه باوئر، یکی از کارشناس سیاسی، معتقد است که جوانان برلینی با انتخاب ۱۵ دزد دریایی در انتخابات خواستند به سیاستمداران و ساختار احزاب«قدیمی» بفهمانند که دوران تازه‌ای در فضای سیاسی آلمان آغاز شده است که در آن دیگر نمی‌توان سیاستی را که در اینترنت زاده می‌شود نادیده گرفت. این کارشناس هرچند پیش‌بینی می‌کند که نمایندگان این حزب نوپا به دلیل تمرکز روی موضوع‌های خاص، در صحنه‌ی عملی سیاسی با مشکل مواجه خواهند شد، اما ظهورشان را در عرصه‌ی سیاست زنگ بیداری برای رقبای سیاسی از احزاب «قدیمی» می‌داند.

دزدان دریایی هم هرچند که برنامه‌ی مشخصی برای «پاسخ به همه‌ی پرسش‌ها» ندارند، اما نشان داده‌اند همانگونه که سیمون کوالفسکی یکی از اعضایشان می‌گوید، برای همه چیز آماده‌اند، آماده‌اند تا قانون را از اول تا آخر بخوانند، آماده‌اند تا در کلاس درس «بزرگ‌ترها» بنشینند و چیزهای تازه یاد بگیرند. اما به هیچ عنوان با کت و شلوار به پارلمان نخواهند رفت: « من هم یکی دارم. آخرین بار در مراسم خاکسپاری عمویم پوشیدمش. شلوار مخمل پر جیب را دوست دارم. مردم با همین ریخت و قیافه ما را دیدند و به ما رای دادند. برای همین دلیلی نمی بینم که با یک شکل دیگر به پارلمان بروم.»

«دزدان دریایی» می‌گویند برای «شفافیت سیاسی» به میدان آمده‌اند. آنچه که باید تغییر کند نه ظاهر «دزدان دریایی» است که نوع نگاه سیاستمداران جاافتاده به جوان‌ترها و واقعیت شبکه است.

یلدا کیانی
تحریریه: عباس کوشک جلالی