دانشجوی ایرانی و غولی به اسم شهریه

یک خط در میان سر کلاس درس حاضرشدن، شب‌زنده‌داری و می‌خواری با ’بروبکس‘ و چشم‌های خواب‌آلوده‌ی صبح روز بعد. دیر رسیدن‌ها و زیر نگاه سنگین استاد، آن پشت- مشت‌ها درون یک صندلی خزیدن. تلنبار کردن درس‌ها برای یک هفته مانده به تاریخ امتحان. واحدها را یکی در میان پاس کردن و بی‌خیالی و بی‌مسئولیتی و در یک کلام عشق و حال و حول، زندگی دانشجویی. اما عجله نکنید. زندگی دانشجویی برای همه به این راحتی نیست.

« دوبار در هفته کار می‌کنم. روی هم رفته، ۲۰ ساعت. آخر هفته‌ها هم توی نمایشگاه کامپیوتر مشغولم. تعطیلات تابستانه را هم به عنوان مددکار با معلولین کار می‌کنم.»

پیام یکی از هزاران دانشجویی‌ست که مجبورند برای گذران زندگی و خرج تحصیل در آلمان، در کنار درس و دانشگاه، کار کنند. سر ماه، فهرست خرج‌های ثابتی که گاهی با موجودی هم‌خوانی ندارند، نمی‌گذارد، امثال پیام، خیلی به بی‌خیالی طی کنند؛ کرایه خانه، حق بیمه، حق اشتراک تلفن، هزینه‌ی خورد و خوراک که روز به روز افزایش می‌یابد، خرج ایاب و ذهاب. پیام برای همین خرج‌های ثابت به "۶۰۰" یورو در ماه احتیاج دارد.

اما داستان به همین جا ختم نمی‌شود. سال ۲۰۰۶ برای خیلی از دانشجویانی که در آلمان مشغول تحصیل هستند، سال بدی بود. در این سال برخی از ایالت‌های آلمان، قانون اخذ شهریه از دانشجو را به تصویب رساندند. از این پس دانشجو در کنار خرج‌های ثابت باید با غول شهریه هم دست و پنجه نرم می‌کرد. خلاصه این‌ که دانشجویی که برای گذران تحصیل و زندگی کار می‌کرد، باید کمتر درس می‌خواند تا از عهده‌ی پرداخت شهریه که برای مثال در دانشگاه گیسن در ایالت هسن، "۷۰۰ یورو"ست، بربیاید. بسیاری از دانشجویان تا مدت‌ها پس از اجرای این قانون، نمی‌دانستند آینده‌ی تحصیل‌شان چه می‌شود. پیام می‌گوید، وقتی پرداخت شهریه از ترم تابستانه‌ی پیش در دانشگاه ما اجباری شد، "واقعاً به این فکر کردم که ترک تحصیل کنم."

تعداد دانشجویان ایرانی پیش و پس از شهریه

تنها پیام نیست که دچاراین سردرگمی شده است. بسیاری از دانشجویان خارجی و حتی خود دانشجویان آلمانی هم پس از "پولی شدن" دانشگاه، برای تأمین شهریه دچار مشکل شده‌اند. گواه این مدعا، کاهش درخواست‌نامه‌های اخذ پذیرش است که به دست مؤسسه‌ی "اسیست" می‌رسد. "اسیست" مؤسسه‌ای است که به دانشجویان خارجی در راه گرفتن پذیرش از دانشگاه مورد نظر کمک می‌کند. توماس لیلیه‌برگ (Thomas Liljeberg) یکی از مسؤولان این مؤسسه در گفت‌وگو با دویچه وله می‌گوید، تعداد متقاضیان تحصیل در دانشگاه‌های آلمان در دو سال گذشته نسبت به سال‌های پیشین، ۵ / ۱۷ درصد کاهش نشان می‌دهد. او اما معتقد است که این درصد را نمی‌توان الزاماً با کاهش دانشجوی خارجی در آلمان پیوند داد، چرا که "همه‌ی متقاضیان تحصیل از راه مؤسسه‌ی "اسیست" برای گرفتن پذیرش اقدام نمی‌کنند." از سوی دیگر به اعتقاد او شهریه تنها عامل کاهش دانشجوی خارجی در آلمان نیست. دلیل او برای این گفته، "تفاوت ناچیز شمار دانشجویان خارجی در ایالت‌های بدون شهریه با ایالت‌هایی است که از دانشجو شهریه می‌گیرند." لیلیه‌برگ می‌گوید، شمار دانشجویان ایرانی که در سال ۲۰۰۸ موفق به گرفتن پذیرش از دانشگاه‌‌های آلمان، از طریق "اسیست" شده‌اند، ۳۴۷ تن بوده است. این رقم در سال ۲۰۰۷ ،۳۹۶ و در سال پیش از آن، ۳۵۵ نفر بوده‌.

درس و کلاس؟ شاید وقتی دیگر

گیریم که به اعتقاد لیلیه‌برگ، شهریه، عامل رماندن دانشجوی ایرانی از تحصیل در آلمان نباشد، اما برای دانشجویی که در آلمان مشغول تحصیل است و دستش در جیب خودش، مسئله حیاتی است.

"چه اتفاقی می‌‌افتد، اگر همه شهریه ندهیم؟"، "با پول شهریه ما چه کار می‌کنید؟"، "‘نه‘ به شهریه"، "همه با هم، شهریه نمی‌دهیم".

چند روز مانده به پایان فرصت پرداخت شهریه، در و دیوار دانشگاه و سلف سرویس دانشگاه توبینگن، یکی از شهرهای آلمان که در آن تحصیل دیگر رایگان نیست، پر است از این شعارها. دانشجویان به هر شکلی که توانسته‌اند با پرداخت شهریه و تصویب این قانون مخالفت کرده‌اند. نتیجه‌ی اعتراض‌ها در برخی ایالت‌ها، به دادگاه کشاندن موضوع بود. و در بیشتر موارد، دانشگاه، پیروز میدان. دانشجو باید بیشتر کار می‌کرد. دانشجوی خارجی هم که با تضمین مالی به آلمان آمده، صدایش در نمی‌آید. پیام "هر ماه ۱۰۰ یورو" کنار می‌گذارد تا برای شروع ترم بعد دچار مشکل نشود، ۱۰۰ یورویی که برای درآوردنش باید بیشتر کار کرد. نتیجه، "وقت کم داشتن برای درس خواند است و حاضر نشدن سر کلاس‌ها" و "خستگی پس از کار" که دیگر توانی برای درس خواندن در دانشجو نمی‌گذارد.

ایالت هسن موضوع حذف شهریه دانشجویی را بررسی می‌کند

اما صدای اعتراض دانشجویان، کم کم به گوش سیاستمداران آلمانی هم رسیده است. سوسیال- دموکرات‌ها و حزب سبز ایالت هسن آلمان، در مجلس ایالتی خواستار حذف قانون پرداخت شهریه شده‌اند. این قانون باید تا آغاز ترم تابستانی سال ۲۰۰۸ به تصویب برسد. خبر خوش برای پیام. "اگر شهریه‌ای در کار نباشد، کمتر کار می‌کنم و بیشتر درس می‌خوانم و زودتر دانشگاه را تمام می‌کنم."

بسیاری از کارشناسان با پیام هم‌عقیده‌اند.