خودسوزی پناهجوی ایرانی، مرگ مغزی، ایست قلبی و تمام

امید، پناهجوی ۲۳ ساله‌ی ایرانی، که چهارشنبه صبح خود را در مقابل مسئولان آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد آتش زده بود روز جمعه (۲۹ آوریل/ ۱۰ اردیبهشت) در بیمارستانی در بریزبن استرالیا جان باخت. او که در جستجوی پناهندگی در استرالیا بود در اردوگاه نیبوک جزیره نائورو نگه داشته می‌شد. در ویدیویی که از او موجود است او در مقابل مسئولان سازمان ملل در اقدامی که ظاهرا برای افرادی که کنار او ایستاده بودند غیرمنتظره بود خود را به آتش کشید. او پیش از آتش زدن خود فریاد زد که خسته شده است و دیگر نمی‌تواند تحمل کند.

همسر امید در گفت‌وگو با نشریه گاردین چاپ استرالیا از همگان درخواست کرده است تا بازنشر ویدیوی خودسوزی امید در اینترنت به علت اثراتی که می‌تواند بر خانواده‌اش بگذارد متوقف شود. دولت نائورو خودسوزی امید، پناهجوی ایرانی را که نام خانوادگی او منتشر نشده است "اعتراض سیاسی" نامیده است.

همسر امید نیز که در جزیره نائورو است نسبت به آنچه تعلل در انتقال امید از نائورو به استرالیا می‌خواند اعتراض دارد. به گفته او، امید را "تقریبا یک روز دیرتر" و زمانی از بیمارستان نائورو ـ که تجهیزات کافی نداشته است ـ به بیمارستان سلطنتی بریزبن استرالیا منتقل کردند که "دیر شده بود". او می‌گوید پزشکان گفته‌اند، امید وقتی به بیمارستان بریزبن رسید که پیشاپیش دچار مرگ مغزی شده بود. امید در نهایت بر اثر ایست قلبی جان داد. خبر فوت این پناهجوی ایرانی از سوی مقامات استرالیا تایید شده است.

پیتر داتون، وزیر مهاجرت استرالیا، درباره تاخیر در انتقال امید به بیمارستان بریزبن می‌گوید که بر اساس اطلاعاتی که دریافت کرده "هیچ تاخیری صورت نگرفته است". او با اشاره به فاصله چهار هزار و ۵۰۰ کیلومتری بریزبن از جزیره نائورا گفت: «فاصله زیادی برای رفتن تا نائورا و سپس برگشت همین مسیر وجود دارد و همچنین مسایل پزشکی نیز در این مورد مطرح بود.» به گفته او این مسایل تصمیم‌گیری درباره زمان جابه‌جایی بیمار را مشکل کرده بود. با این‌همه داتون تاکید کرد که تصمیم برای جابه‌جایی او "سریعا" گرفته شده است.

الن پیرسون، مدیر دیدبان حقوق بشر استرالیا، مرگ امید را "یک مرگ تراژیک و بی‌مورد دیگر" خواند که "نتیجه سیاست‌های غیرانسانی استرالیا در زمینه پناهندگی است."

یک خودکشی، پنج تلاش برای خودکشی، در ۴۸ ساعت

استرالیا پناهجویانی که خود را در سال‌های اخیر با قایق به مرزهای این کشور رسانده‌اند عموما در دو جزیره نائورو و مانوس جای داده است. مانوس در کشور پاپوآ گینه نو قرار دارد. یک روز پیش از خودسوزی امید، دادگاه پاپوآ گینه نو در حکمی از دولت این کشور و همچنین دولت استرالیا خواست تا سریعا بازداشتگاه پناهجویان در مانوس را تعطیل کند. این حکم به علت "نقض آزادی فردی" در اردوگاه مانوس گرفته شده است.

با این‌همه داتون، وزیر مهاجرت استرالیا، بعد از اعلام حکم دادگاه فورا در بیانیه‌ای گفت: «کسی که به طورغیرقانونی و با استفاده از قایق خود را به استرالیا رسانده است در استرالیا جایی نخواهد داشت.» البته یکی از احتمالات این است که این پناهجویان به طور موقت به جزیره کریسمس که در خاک استرالیا است منتقل شوند. سارا هانسون یونگ، سخنگوی حزب سبز، در این‌باره گفته است که "دولت هیچ گزینه‌ی دیگری جز آوردن پناهجویان به استرالیا ندارد."

گزینه‌ی انتقال به نائورو نیز ظاهرا یکی از گزینه‌های مطرح است. بهروز بوچانی، پناهجوی ۳۲ ساله ایرانی از جزیره مانوس، در گفتگو با دویچه وله فارسی می‌گوید: «چیزی که مشخص است این است که دولت استرالیا نمی‌خواهد ما را به استرالیا ببرد.»

احتمال انتقال پناهجویان از مانوس به نائورو یکی از دلایل اعتراضاتی است که هم‌اکنون در کنار اعتراض به مرگ امید در نائورو وجود دارد. همایون خیری، روزنامه‌نگار ساکن استرالیا، به دویچه وله فارسی، می‌گوید: «اعتراضات در نائورو هم‌اکنون به دو موضوع در جریان است. یکی اعتراض به شرایطی که امید در آن جان باخته است و همچنین احتمال انتقال پناهجویان از مانوس به نائورو». به گفته او "این اردوگاه ظرفیت کافی نخواهد داشت و نه تنها اوضاع رو به بهبود نخواهد رفت که رو به وخامت هم خواهد گذاشت."

فعالان حقوق بشر خواستار بسته شدن هر دو اردوگاه و اعزام پناهجویان به خاک استرالیا هستند. در اردوگاه جزیره مانوس مردان پناهجو نگه‌داری می‌شوند. هم‌اکنون ۸۵۰ مرد در اردوگاه مانوس نگهداری می‌شوند. اردوگاه نائورو مخصوص خانواده‌ها و زنان است.

به گزارش گاردین، در ۴۸ ساعت گذشته دست کم پنج نفر دیگر به جز امید در نائورو تلاش کرده‌اند خودکشی کنند. دو زن نیز از روز یکشنبه در جزیره نائورو مفقود شده‌اند که از سرنوشت آن‌ها خبری نیست.

"کابوسی" که تمامی ندارد

بوچانی روزنامه‌نگار ایلامی می‌گوید که بعد از اعلام حکم عالی برای بستن مانوس، جشن و شادی در اردوگاه برقرار بوده است چرا که افراد در این اردوگاه باور داشته‌اند که کابوس سه ساله در حال تمام شدن است و به زودی جزیره را ترک می‌کنند. او می‌گوید: «اما بعد از خودسوزی امید فضای شادی به فضای غم و اندوه تبدیل شد. من به آدم‌ها اینجا نگاه می‌کنم چهره همه ناراحت است.»

فعالان حقوق بشر شرایط نگهداری افراد در اردوگاه‌های مانوس و نائورو را "بحران انسانی" می‌نامند. با این‌ همه به گفته همایون خیری دولت استرالیا سیاست‌های خودش را در مبارزه با قاچاقچیان انسان موفق می‌داند. او می‌گوید دولت استرالیا انعطاف نشان دادن در برابر انتقادات را امتیاز دادن به قاچاقچیان می‌داند.

او می‌گوید تا پیش از این حزب کارگر به طور عمومی موافق اعطای پناهجویی به کسانی بود که با قایق می‌آیند و حزب لیبرال به طور اصولی مخالف بود، اما در حال حاضر پناهجویان بر خلاف گذشته از حمایت هیچ حزب بزرگی در استرالیا برخوردار نیستند.

او از واکنش جامعه استرالیا به اتفاقات مانوس و نائورو می‌گوید: «اگر مبنا بر انتخابات باشد جامعه استرالیا با رای خود کسانی را برگزیده است که یکی از برنامه‌های اصلی‌شان بستن راه پناهجویان با قایق است.» خیری وضعیت اقتصادی "رو به وخامت" استرالیا در سال‌های اخیر را در این مورد بی‌اثر نمی‌داند. او اما جامعه استرالیا را "عمیق‌تر" از صرف انتخابات بررسی می‌کند. او می‌گوید بخشی از جامعه استرالیا سیاست‌های دولت استرالیا در قبال پناهجویان را لکه‌ای بر وجهه‌ی استرالیا در جهان می‌داند.