تلاش ترکیه برای میانجیگری میان اسراییل و سوریه

نخست وزیر ترکیه، رجب طیب اردوان، با رییس جمهور سوریه، بشار اسد، در دمشق دیدار و گفتگو کرد. اردوان به طور رسمی به مناسبت گشایش نمایشگاه اقتصادی مشترک سوریه و ترکیه به دمشق سفر کرد. اما دیدار وی از سوریه در پیوند با تلاشهای میانجیگرانه اخیر ترکیه برای برقراری صلح میان سوریه و اسراییل هم بود. به گفته مقامات سوری، اسراییل این پیشنهاد را اعلام کرده که از بلندیهای جولان عقب نشینی ‌کند. اسراییل این گفته را تکذیب نکرده است. اما طبیعی است که اسراییل پیشنهاد خود را به رایگان انجام نخواهد داد.

اسراییل و سوریه یک بار دیگر هم گفتگوهایی را برای صلح انجام داده بودند، البته حدود هفت سال پیش. اما آن گفتگوها بی‌نتیجه ماند‌، بخاطر آنکه دو طرف با هم بر سر مرز آینده به توافق نرسیدند. موضوع جدال برانگیز بلندیهای جولان است، منطقه‌ای تپه‌ای و با منابع آبی فراوان که متعلق به سوریه است، اما از زمان جنگ شش روزه سال ۱۹۶۷ در اشغال نیروهای اسراییلی است.

پیام اسراییل که اردوان حامل آن به دمشق بود، عبارت بود از اینکه “ما حاضریم بلندیهای جولان را کاملا تخلیه کنیم.“ و این درخواست اصلی سوریه نیز هست. جورج جابو، یکی از نمایندگان مجلس سوریه در این باره گفت: “سوریه حاضر نیست بر سر بلندیهای جولان چانه بزند. این سرزمین متعلق به ماست و ما حق مالکیت آن را داریم.“

در برابر اسراییل انتظار دارد که قرارداد صلحی را با سوریه ببندد، شبیه به قراردادهایی که با اردن و مصر بسته است. اما این معامله به ظاهر ساده، “زمین به ازای صلح“، اگر به دقت بنگریم، معامله‌ای است بس پیچیده. هنوز معلوم نیست که آیا چنین قراردادی بسته شود. اما به هر حال در اینجا موضوع بر سر آب است و مسائل نظامی و مرزی و نیز موضوع بر سر نقش سوریه است و نفوذ ایران. و اینها البته تنها چند نکته مهمی‌ هستند که در پیوند با عقد پیمان صلح قرار می‌گیرند.

برای نمونه روزنامه “معاریو“ در روز شنبه گفته‌ی رییس جمهور اسراییل، شیمون پرز را نقل کرده است که “اگر سوری‌ها روابط خود با حزب الله و ایران قطع نکنند، بلندیهای جولان را هم پس نخواهند گرفت.“ این یکی از دشوارترین نکات قضیه است. آنچه اسراییلی‌ها می‌خواهند به معنای تغییر اساسی سیاست سوریه است. خواست آنها این است که سوریه با ایران همکاری‌ای نداشته باشد، دست از حمایت گروههای فلسطینی افراطی بردارد و رابطه خود را با حزب الله لبنان قطع کند. چنین چیزی مناسبات قدرت در خاورمیانه را دگرگون خواهد ساخت.

تیمور گوکسل، فرمانده سابق نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل متحد در لبنان، در این باره گفت: “بیطرف کردن سوریه، پیروزی بزرگی برای دیپلماسی اسراییل خواهد بود. چون در این صورت ایران به یکباره تنها خواهد شد.“

اردوان، نخست وزیر ترکیه، تاکید کرده است که نباید از امروز به فردا انتظار موفقیت را داشت. اردوان گفت: “نخست باید نمایندگان دو طرف پای میز مذاکره بنشینند. سپس می‌توان سعی کرد تا رهبران سیاسی اسراییل و سوریه با هم دیدار کنند.“

بنابراین هنوز راهی دراز تا صلح باقی است.

رادیو دویچه‌وله