"تعامل" با بخش خصوصی، با کدام انگیزه؟

قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء دو دهه پیش به دستور رهبر جمهوری اسلامی آیت‌الله علی خامنه‌ای و به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های سپاه پاسداران تاسیس شد. این قرارگاه اکنون بیش از ۸۰۰ شرکت در داخل و خارج از ایران را در اختیاردارد و بزرگترین پیمانکار پروژه‌های دولتی محسوب می‌شود. یکی از هدف‌های تفاهم‌نامه‌ای که روز گذشته، چهارشنبه ۱۷ شهریور ماه ۸۹، میان این مجموعه و انجمن شرکت‌های ساختمانی و پیمانکاران داخلی به امضا رسید، ایجاد یک پل ارتباطی میان بخش خصوصی و دولت عنوان شده است.

رویکرد سپاه به پروژه‌های کلان

در ماه‌های گذشته و در چارچوب سیاستی که "خصوصی‌سازی" خوانده می‌شود، روند واگذاری شرکت‌ها و پروژه‌های دولتی به نهادهای وابسته به سپاه شتابی چشمگیر داشته است. این روند، با نارضایتی شدید بخش واقعا خصوصی روبروست. سردار رستم قاسمی فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیاء آذر ماه ۸۸ استراتژی جدید این مجموعه را "رها کردن پروژه‌های کوچک و متوسط"، روی آوردن به پروژه‌های کلان و رقابت با شرکت‌های خارجی از جمله در صنایع نفت و گاز اعلام کرد.

به رغم ادعای سردار قاسمی، از زمان روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد، موسسه‌های وابسته به سپاه، با کنار گذاشتن رقیبان بخش خصوصی، سهام بزرگترین شرکت‌های دولتی از جمله مخابرات را در اختیار گرفته‌اند. قاسمی مدعی است شرکت‌هایی که بدون مناقصه به سپاه واگذار شده «حتما به دلایل خاص و ویژه از جمله مسایل امنیتی» بوده است.

تحریم دلیل انصراف از پارس جنوبی

خرداد ماه امسال، وزارت نفت بدون رعایت تشریفات قانونی، در ارتباط با چند پروژه‌ی نفت و گاز، مذاکراتی را با قرارگاه خاتم‌الانبیاء آغاز کرد که ارزش قرارداهای آن‌ها بیش از۱۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود. موسسه وابسته به سپاه، پیش‌تر نیز قرارداد گسترش فازهای ۱۵ و ۱۶ پارس جنوبی را به ارزش بیش از دو میلیارد دلار، با وزارت نفت امضا کرده بود.

قرارگاه خاتم‌الانبیا اخیرا از حضور در توسعه‌ی فازهای ۱۵ و ۱۶ پارس جنوبی انصراف داده است. مدیر این پروژه، ابوالقاسم نوبختی به خبر آنلاین گفته است، علت اصلی این انصراف، قرار داشتن نام قرارگاه خاتم‌الانبیا در لیست شرکت‌های تحریمی ایران بوده است. او می‌گوید شرکت وابسته به سپاه خود را از این پروژه کنار کشیده تا ادامه‌ی کار آن با مشکل مواجه نشود.

سپاه به دنبال بخش خصوصی

چهارمین قطعنامه تحریمی شورای امنیت سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی، بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی و تجاری کشور را با مشکلات جدی روبرو کرده است. تحریم‌های یک جانبه آمریکا و اتحادیه اروپا نیز، بر شدت تاثیر این تدابیر به ویژه در صنایع نفت و گاز و سرمایه‌گذاری‌های خارجی افزوده است.

برخی از ناظران معتقدند تلاش اخیر قرارگاه خاتم‌الانبیا با هدف جذب منابع مالی بخش خصوصی انجام شده است. سردار قاسمی در مراسم امضای تنفاهم‌نامه با نمایندگان بخش خصوصی گفت «با فعال شدن و كارآفرینی تدریجی شركت‌های داخلی، می‌توان آنها را جایگزین شركت‌های بزرگ خارجی در پروژه‌های عمرانی كشور كرد.» به گزارش ایرنا، قاسمی می‌گوید «قرارگاه خاتم با امضای تفاهمنامه و تشكیل كارگروه‌های ویژه آماده برقراری ارتباط، مساعدت و هرگونه همكاری با شركت‌ها و پیمانكاران داخلی است.»

انتقاد از مدیریت دولت و توصیه‌های خامنه‌ای

دیدار روز چهارشنبه ۱۷ شهریور صدها‌تن از مدیران بخش خصوصی با آیت‌الله خامنه‌ای نیز، نشانه ‌آن است که حکومت ایران، توسل به بخش خصوصی را به عنوان راه گریزی از تحریم‌ها در دستور کار قرار داده است. در این دیدار، برخی از نمایندگان بخش خصوصی گله کردند که دولت در اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی برخلاف مفاد این اصل بخش خصوصی را نادیده گرفته است. آیت‌الله خامنه‌ای در پاسخ این انتقادها «اجرای کامل، دقیق، همه‌جانبه و مستمر سیاست‌های اصل ۴۴ » را حلال بسیاری از مشکلات کشور دانست و دولت را به مدیریت دقیق و عالمانه منابع مالی و رونق فضای کسب و کار موظف کرد.

رهبر جمهوری اسلامی، در شرایطی وظایف دولت را گوشزد می‌کند که کارشناسان اقتصادی ظرف ۵ سال گذشته بارها سیاست‌های احمدی‌نژاد، را بربادده منابع مالی و سبب رکود تورمی ارزیابی کرده‌اند. آمارهای رسمی نیز نشان می‌دهند که فضای کسب و کار در ایران از رونق افتاده و بیکاری و ورشکستگی شرکت‌های خصوصی افزایش یافته است.

نشانه‌های تاثیر تحریم‌ها

حدود یک ماه پیش مدیرعامل جدید شرکت نفت رویکرد تازه‌ی سازمان تحت مدیریت‌ش را حمایت از سازندگان و پیمکانکاران داخلی عنوان کرد. دعوت از صاحبان سرمایه، امضای تفاهم‌نامه با "انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت" و برپایی نمایشگاهی از دستاوردهای این سازندگان بخشی از برنامه‌هایی است که تا کنون به اجرا درآمده است.

تلاش‌های دولت برای جلب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، در حالی شدت گرفته که فعالان این بخش در سال‌های گذشته از گسترش نفوذ نهادهای نظامی در امور اقتصادی گله‌مند بوده‌اند. بسیاری از پیمانکاران داخلی، دولت را به بدقولی در پرداخت مطالبات‌شان متهم می‌کنند. اکنون قرارگاه خاتم الانبیا وعده داده واسطه‌ی «انتقال موانع كاری آنها به دولت باشد.»

بسیاری از تحلیلگران معتقدند تجربه‌ی سال‌ها و ماه‌های گذشته، نشان می‌دهد موسسه‌های وابسته به سپاه اعتقادی به بخش واقعا خصوصی ندارند و با استفاده از امکانات و رانت‌های دولتی، راه رقابت را بر آن‌ها بسته‌اند. به اعتقاد اینان، تلاش برای جذب پیمانکاران داخلی، نشانه‌ی تاثیر تحرم‌ها در تامین منابع مالی و فنی اجرای پروژه‌های عمرانی است.

BK/JT

.