"تصادف رانندگی" اصطلاحی نادرست و غلط انداز؟
۱۳۹۷ مهر ۲, دوشنبه
بارها و بارها خبرسوانح رانندگی و آمار بالای تلفات آن را شنیده و خوانده‌ایم. به خصوص پس از تعطیلات نوروزی، همیشه این خبرهای مرگ و میر جاده‌ای هستند که شادی نوروز را به کاممان تلخ می‌کنند.
سازمان پزشکی قانونی ایران اعلام کرده بود که از ابتدای فروردین تا پایان دی ماه ۱۳۹۶ نزدیک به چهارده هزار نفر جان خود را در تصادفات رانندگی در ایران از دست داده‌اند.
شواهد نشان می‌دهند کلمه‌ای که برای همه سوانح جاده‌ای و شهری استفاده می‌شود تصادف است. تا به‌حال فکر کرده‌اید که استفاده از واژه تصادف چه بار معنایی می‌تواند داشته باشد؟
این یعنی وقتی دو اتومبیل دربزرگراه‌ها و خیابان‌های تهران کورس سرعت می‌گذارند و از چراغ‌های قرمز عبور می‌کنند و نهایتا این مسابقه به مرگ عابری منجر می‌شود، به آن هم تصادف اطلاق می شود. حتی وقتی راننده‌ای پس نوشیدن زیاد الکل پشت فرمان بنشیند و با خودرویی دیگر برخورد می‌کند و حادثه بیافریند ودرنهایت مرگ دیگران را در یک خودروی دیگر رقم بزند، هم در دسته تصادف‌ها جای می‌گیرد.
تلاشی برای کتمان واقعیت
به نظر می‌رسد استفاده از واژه تصادف، تلاشی برای کتمان این واقعیت است که آن عابر پیاده و یا سرنشینان خودرو به خاطر این جانشان را از دست داده‌اند که رانندگانی با سرعت غیرمجاز می‌رانده‌اند ویا راننده‌ای درحال مستی پشت فرمان نشسته بوده.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
وقتی استفاده از واژه تصادف همه‌گیر می‌شود، همه این واقعیات در کاربردهای زبانی گم می‌شوند.
چگونه است که هواپیماها سقوط می‌کنند و کشتی‌ها به هم برخورد می‌کنند، ولی همه برخوردها در خیابان‌ها وجاده‌ها انگار مشیت الهی هستند و در آنجا همه قوانین فیزیک بی‌اثر می‌شوند.
به نظر می‌رسد استفاده از کلمه تصادف به طور ناخودآگاه به ما القا می‌کند که چیزی و کسی مقصر حادثه نیست.
حذف واژه تصادف
در ایالات متحده آمریکا کلمه تصادف (accident) از دستگاه واژگان رسانه‌ها و ادارات دولتی کوچ کرد. اداره پلیس نیویورک و سانفرانسیکو و به تبع آن تعدادی از ادارات دولتی استفاده از کلمه تصادف را متوقف کردند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس که بزرگترین خبرگزاری آمریکاست، از روزنامه‌نگاران خواست در صورتی که یکی از طرف‌های برخورد مقصر بود از واژه تصادف استفاده نکنند. استدلال آسوشیتدپرس این بود که استفاده از کلمه تصادف، قصور فرد را کم‌رنگ می‌کند. به جای کلمه تصادف، آنها عبارت "برخورد کردن به هم" را پیشنهاد کرده بودند.
این گفتمان در آمریکا تازه نیست. در دهه ۱۹۶۰، پزشک و کنش‌گر اجتماعی، ویلیام هادن، در مرکز اداره امنیت ترافیک بزرگراه ملی، یک صندوق جریمه قرار داد و هروقت که یکی از همکارانش از واژه تصادف استفاده می‌کرد، می‌بایست ۱۰ سنت درون صندوق می‌انداخت.
هادن عقیده داشت استفاده از کلمه تصادف، مردم را درباره اینکه چرا و چگونه عده‌ای زخمی می‌شوند و یا جان خودشان را از دست می‌دهند، گمراه می‌کند.
نیویورک تایمز در گزارشی در سال ۱۸۹۶ ، در مورد برخوردی در خیابان گزارش کرد بدون اینکه تقصیر فرد خاطی را کم‌رنگ کند: «ظاهرا راننده یکی از ماشین‌های اولیه کنترل خود را از دست داد و با یک دوچرخه سوار برخورد کرد.»
بازگشت استفاده از کلمه تصادف در رسانه‌ها
رویه پرهیز از کلمه تصادف در مطبوعات و ادارات به تدریج نخست در آمریکا و سپس در آلمان تحت فشار لابی‌های خودروساز به رسانه‌ها بازگشت.
به نقل از تاریخ‌دان حوزه تصادف‌ها، پیتر نورتون از دانشگاه ویرجینیا در شارلتون ویلز، از سال ۱۹۱۰ به عت فشار و نفوذ صنعت خودروسازی، واژه تصادف کم کم به دستگاه واژگان رسانه‌های آمریکایی برگشت.
در این رویکرد، به طور غیرمحسوس، تقصیر از راننده خودرو یا شرکت‌های خودروسازی سلب می‌شود و افراد ثالث در مظان اتهام قرار می‌گیرند ویا اینکه توضیح سانحه با قضا و قدر پیوند می‌خورد.
علاوه براین، لابی خودروسازی در آمریکا، شخصیت کمیکی به نام «اتو نوبتر» را معرفی کردند. در کتابی کمیک، اتو یک فرد دست‌وپا چلفتی تصویر شده بود که بی احتیاط در مسیر عابر پیاده راه می‌رفت و در جاهایی که منع سیگار کشیدن وجود داشت، سیگار می‌کشید و باعث انفجار می‌شد و به نظر می‌رسید که جانش برایش مهم نیست.
آخر سر هم اتو بر اثر بی‌احتیاطی خودش جان سپرد.
شخصیت اتو توسط شرکت‌های آمریکایی خلق شد تا بتوانند توجیه کنند جراحات و خساراتی که در حین کار پدید می‌آیند، نتیجه بی‌احتیاطی کارگران است و این تقصیر باید متوجه آنها باشد تا متوجه حوزه صنعت.
ظاهرا این پروپاگاندا تا امروز جواب داده است. کلمات نظرات را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
به همین دلیل انتخاب کلمات بخشی از مشکلاتی است که ما در خیابان‌ها با آنها روبه‌رو هستیم. تا جایی‌که مرگ و میر در سوانح خیابانی را با کلمه تصادف گزارش و یا تعبیر می‌کنیم و بدین نحو آگاهانه با واقعیت برخورد نمی‌کنیم.