تردیدها در باره‌ی تعطیلی مناس
۱۳۸۷ بهمن ۱۷, پنجشنبه
پس از اظهارات قورمان بک باقی‌اف، رئیس جمهور قرقیزستان، احتمال بسته‌شدن پایگاه آمریکائی "مناس" در این کشور به یقین تبدیل شد. دولت قرقیزستان روز چهارشنبه (۴ فوریه - ۱۷ بهمن) پیش‌نویس لایحه تعطیل‌کردن پایگاه هوایی آمریکا را در این کشور تسلیم مجلس کرد.
به‌دنبال تصویب این لایحه نیروهای آمریکائی بایستی در طول ۶ ماه آینده این کشور آسیای مرکزی را ترک کنند. تصمیم قرقیزستان پس از وعده کمک ۲ ملیارد دلاری روسیه به قرقیزستان اتخاذ شده است. برخی از کارشناسان ولی با طرح "بازی دوگانه" قرقیزستان برای دریافت پول بیشتر از آمریکا، به تصمیم این کشور با تردید می‌نگرند.
ماناس، کشمکش روسیه و آمریکا
پایگاه هوایی آمریکا در بیشکک، در دسامبر ۲۰۰۱، بر اساس مجوز سازمان ملل متحد برای حمایت از عملیات ضد تروریستی در افغانستان گشایش یافت. در پایگاه آمریکائی ماناس هزار و ۲۰۰ نیروی نظامی مستقر هستند. این پایگاه در فاصله چند کیلومتری پایگاه نظامی روس‌ها قرار دارد.
آمریکا سالیانه ۱۵۰ میلیون دلار برای در اختیارداشتن این پایگاه هوایی، به قرقیزستان پرداخت می‌کند. بنا به گفته برخی از کارشناسان، مناس پایگاه اصلی آمریکائی‌ها برای حضور این کشور در آسیای میانه است و حضور نظامی آمریکا در قرقیزستان، یکی از مهم‌ترین چالش‌های روابط روسیه و آمریکا در آسیای میانه است.
اهمیت پایگاه ماناس
پایگاه مناس چه اهمیتی در منطقه دارد؟ دکتر هومن پیمانی، استاد دانشگاه دیپلماسی و روابط بین‌الملل در ژنو و کارشناس در امور آسیای میانه و قفقاز، به این پرسش این‌گونه پاسخ می‌دهد: «این پایگاه به آمریکا کمک می‌کند که عملیات نظامی خود در افغانستان را انجام دهد. ولی این صرفا بخشی از دلیل وجودیِ پایگاه نظامی مناس است، به دلیل این‌که سرمایه‌گذاری آمریکا از نظر نظامی و ایجاد پایگاه‌های مختلف و درخواست فرود اضطراری در خاک کشورهای آسیای مرکزی وهم‌چنین پرواز از فراز خاک آنها، به‌نظر نمی‌آید صرفا به‌خاطر عملیات نظامی در افغانستان باشد. آمریکا از مسئله جنگ در افغانستان استفاده می‌کند تا دلیل حضور خود را توجیه کند. از این جهت، این پایگاه اهمیت حیاتی برای آمریکا ندارد. به‌نظر من این پایگاه برای ادامه جنگ در افغانستان اهمیتی ندارد ولی برای ادامه حضور این کشور (ایالات متحده) در آسیای مرکزی، یکی از پایگاه‌های ضروری برای آمریکاست.»
از ماناس به کجا؟
حال با احتمال خروج نیروهای آمریکائی از قرقیزستان، برخی از تحلیل‌گران محلی از انتقال این نیروها به ازبکستان و تاجیکستان صحبت می‌کنند. ولی دکتر هومن پیمانی استقرار نیروهای آمریکائی در ازبکستان و به‌ویژه در تاجیکستان را بعید می‌داند. وی دلیل آن‌را این‌گونه توضیح می‌دهد: «از طرفی تاجیکستان پایگاه نظامی در اختیار دولت روسیه قرارداده و از سوی دیگر، تاجیکستان یکی از کشورهای امضاکننده قطعنامه شورای همکاری‌های شانگهای در سال ۲۰۰۵ بود که رسما از آمریکا خواست تاریخی را برای خروج کلیه نیروهای خودش از منطقه آسیای مرکزی مشخص کند.»
در حال حاضر نیروهای نظامی آلمان در "ترمذ" ازبکستان و نیروهای فرانسه در تاجیکستان حضور دارند. آیا این دو کشور آمادگی دارند نیروهای آمریکائی را نیز در خاک خود بپذیرند؟
قاسم شاه اسکندراف، یک کارشناس تاجیک با اشاره به این‌که تاجیکستان تا کنون از همکاری با آمریکا سود برده است، می‌گوید: «آمریکائی‌ها و فرماندهی نیروهای ائتلاف مجبور خواهند شد که بسته‌شدن پایگاه نظامی در کشوری دیگر خواه ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان یا دیگر کشورها را جبران کنند و باید یک پایگاهی داشته باشند که بتوانند نیروهای مستقردر پایگاه بیشکک را (به آن‌جا) انتقال دهند.»
بازی دوگانه قرقیزستان
با توجه به اهمیت افغانستان در سیاست خارجی باراک اوباما، رئیس جمهور جدید آمریکا، و انتقال حدود ۳۰ هزار نیروی نظامی از عراق به افغانستان، برخی از کارشناسان محلی به "بازی دوگانه" قرقیزستان برای افزایش اجاره پایگاه مناس اشاره کرده‌اند. این کارشناسان هم‌چنین دلیل می‌آورند که هنوز پارلمان قرقیزستان تصمیم نهائی را اتخاذ نکرده و روسیه نیز مبلغ وعده داده‌شده را نپرداخته است. حتی برخی از کارشناسان روسی پیش‌بینی می‌کنند که در شرایطی که روسیه تحت فشار بحران مالی قرار دارد، پرداخت مبلغ وعده داده‌شده به قرقیزستان امکان‌پذیر نخواهد بود.
مقام‌های آمریکائی اظهار امیدواری کرده‌اند که گفت‌وگوها با قرقیزستان پیرامون اجاره پایگاه ماناس ادامه یابد. سفارت آمریکا در بیشکک نیز اعلام کرده که تاکنون هیچ‌گونه درخواستی از سوی مقام‌های قرقیز دریافت نکرده است.