بحران گاز: جنگ لفظی ترکمنستان و ایران

در آستانه سال نو میلادی صادرات گاز ترکمنستان به ایران قطع شد و بدنبال آن بخش هایی از گاز مصرفی استان‌های خراسان، گلستان، مازندران، گیلان، اردبیل و زنجان نیز قطع شد. وزارت خارجه ترکمنستان و برخی از مقامات جمهوری اسلامی ایران اظهاراتی کرده اند و "پرده" از روی قطع صدور گاز برداشتند.

قطع صدور گاز ترکمنستان به ایران و آغاز موج سرمای شدید در کشور زندگی روزمره مردم را مختل کرد و موجب تعطیلی بسیاری از مدارس، نانوایی ها، واحدهای صنعتی، تجاری و خدماتی را بویژه در استان های شمالی به همراه داشته است.

اقدام ترکمنستان با واکنش تند برخی از مقامات جمهوری اسلامی ایران مواجه شد. هم نمایندگان مجلس و هم وزیر نفت در این زمینه عکس العمل نشان دادند و متهم کردند که ترکمنستان در این خصوص به مفاد قرارداد گازی خود پایبند نبوده است. کمال دانشیار، رئیس کمیسیون انرژی مجلس گفت که ترکمنستان درباره افزایش بهای گاز بهانه می آورد. وی تهدید کرد که این کشور را به مراجع بین المللی شکایت خواهد کرد.

بنا به گزارش ایسنا، غلامحسین نوذری، وزیر نفت اعلام کرد که ترکمنستان با "بداخلاقی گاز خود را در بدترین شرایط قطع کرده است." نوذری گفته است تا زمانی که ترکمنستان گاز قطع شده را مجددا وصل نکند، ایران درباره قیمت گاز هیچ مذاکره ای نخواهد کرد."

توطئه‌ی "برخی افراد داخل کشور"

بنا به نوشته برخی از سایت ها و منابع غیر رسمی داخل کشور، محمود احمدی نژاد نیز در سفر اخیر خود به شیراز اعلام كرده است که اطلاعاتی در دست دارد كه برخی از افراد در داخل كشور با تركمنستان صحبت هایی را داشته اند و از آنان خواسته اند كه گاز صادراتی خود به جمهوری اسلامی ایران را قطع كنند، تا یک جریان سیاسی خاص در داخل از آن بهره برداری کند و ترکمنستان هم به قیمت بالای گاز دست یابد. احمدی نژاد این سخنان را در جمع روحانیون شهر شیراز ایراد كرده است. وی تاكید كرده است كه به احترام برخی از شخصیت های عالی رتبه نظام تا كنون نام این افراد را فاش نكرده است. لازم به یادآوری است که پیش از این احمدی نژاد در سفر اخیر خود به ساری نیز اعلام دشته بود به زودی مسایلی را درباره قطع گاز صادراتی تركمنستان به ایران اعلام خواهد کرد.

مواضع ترکمنستان

بدنبال عکس العمل شدید برخی از نهادهای جمهوری اسلامی، وزارت خارجه ترکمنستان نیز با صدور بیانیه ای تلویحا اخبار منتشره در رسانه ها را مبنی بر قطع صادرات گاز این کشور به ایران با هدف افزایش قیمت رد کرده است.

به گزارش خبرگزاری رسمی ترکمنستان این کشور پیش تر به اطلاع ایران رسانده بود که به دلیل مشکلات فنی و نیاز به انجام تعمیرات پیشگیرانه در خطوط انتقال گاز، صادرات خود را به ایران قطع می کند.

تکمیل این تعمیرات منوط به تامین منابع مالی لازم است. وزارت خارجه ترکمنستان در بیانیه مذکور تصریح کرده است که پایبند نبودن ایران به انجام تعهدات خود در قبال پرداخت هزینه گاز وارداتی مانع تکمیل بموقع عملیات تعمیر این خط لوله شده است.

نظر کارشناسان

کارشناسان می گویند تشدید بحران گاز در داخل کشور می تواند تاثیر منفی بر روابط دو کشور داشته باشد. دکتر هومن پیمانی صاحبنظر مسائل آسیای مرکزی و قفقاز در مصاحبه با برنامه فارسی صدای آلمان می گوید، قطع گاز ترکمنستان عامل اصلی مشکلات بحران گازی در کشور نیست: "مسئله قطع گاز ترکمنستان به ایران را باید به عنوان یک عامل تعیین کننده در بحران گاز درنظر نگیریم، بلکه به عنوان یک عامل کوتاه مدت و مقطعی که به نوعی در تشدید مشکلات داخلی ایران تاثیر داشته ببینیم. ولی به عنوان اینکه عامل اصلی کمبود گاز به ایران به حساب بیاد، بنظر من نه با واقعیت های ایران و نه با واقعیت های حجم گاز صادراتی ترکمنستان همخوانی دارد."

ولی به نظر دکتر محمد دوجی نژاد کارشناس مسائل امور ترکمنستان وایران مشکلات ایران و ترکمنستان فرارتر از گاز است وی لاینحل ماندن هزینه "سد دوستی" بین دو کشور را مثال می آورد و می گوید هر دو کشور در مذاکرات خود سعی کرده اند درباره مشکلات سکوت کنند: " بنظر من هر دو دولت شفافیت نشان ندادند و همیشه از بحث های آزاد، روشن و شفاف خودداری ورزیده اند و روابط سیاسی را بر یک روابط اقتصادی سالم ترجیح دادند و این مسائل انباشته شده و امروز به این شکل مهمی درآمده و اکنون این مسائل را نمی توان به این سادگی حل کرد."

برخی از تحلیل گران سیاسی محلی نیز بر این باورند که با نزدیک شدن موعد انتخابات مجلس هشتم در ایران، بحران گاز در کشور و مسئله قطع شدن صدور گاز ترکمنستان می تواند جنبه سیاسی پیدا کند و تاثیر منفی بر روابط دو کشور همسایه داشته باشد.