بحران اتمى و سرنوشت خط لوله گاز خزر – اروپا

خط لوله‌ی پيشنهادی كنسرن اتريشى Nabucco نام دارد و مى‌تواند گاز ايران و چند كشور ديگر را، از طريق تركيه، به اروپا انتقال دهد. اين كه بحران اتمى ايران بر اين طرح چه اثرى بگذارد، هنوز روشن نيست. اما رئيس كنسرن OMV در گفت و گوئى با صداى آلمان گفت: ”نياز اروپا به گاز تا سال ۲۰۲۰ به ۴۰۰ ميليارد مترمكعب خواهد رسيد و روسيه نمى‌تواند به اين نياز پاسخ دهد. به اين دليل، ما با هدف تامين گاز اروپا روى پروژه خط لوله نابوكو كار كرده‌ايم. گاز مورد نياز بايد از منابع و مسيرهاى مختلف، بيش از همه از منابع ايران تامين شود”.

در اوايل ماه جارى ميلادى، كميسرياى اتحاديه اروپا براى نخستين بار به طرح خط لوله نابوكو كه در اتريش تهيه شده است، اشاره كرد. رئيس كنسرن OMV در باره احتمال اجراى پروژه به صداى آلمان گفت: ”هنوز نمى‌توانم بگويم كه طرح صد درصد به مرحله اجرا در خواهد آمد. اما تحقيقات مربوط به قابل اجرا بودن طرح انجام گرفته، مسير خط لوله تعيين و مقدمات اجرائى آن فراهم شده است. مشكل اصلى ما اين است كه خودمان توليد كننده يا فروشنده گاز نيستيم. به اين دليل مى‌بايست توليدكنندگان و فروشندگانى را بيابيم كه حاضر به عقد قرارداد حمل با ما باشند. خط لوله نابوكو مى‌تواند سالانه تا ۳۰ ميليارد متر مكعب گاز را به اروپا برساند. اما ما دست كم بايد براى ۸ ميليارد متر مكعب قرارداد حمل داشته باشيم تا اجراى طرح به صرفه باشد”.

در برابر اين پرسش كه طرح تا چه مرحله‌اى پيش رفته است، رئيس كنسرن اتريشى گفت: ”ما در حال مذاكره با توليدكنندگان و فروشندگان هستيم، اين مذاكرات طبعا مدتى طول خواهد كشيد. بر اساس طرح زمان بندى شده‌اى كه داريم، تصميم نهائى درباره احداث يا عدم احداث خط لوله، مى‌بايست تا پايان سال ۲۰۰۷ ميلادى اتخاذ شود. بهره بردارى از اين خط لوله نيز از سال ۲۰۱۱ عملى خواهد بود.

رئيس كنسرن OMV از ذكر نام توليدكنندگان و فروشندگان طرف مذاكره خوددارى كرد، اما گفت كه بدون ترديد شركت‌هاى آلمانى نيز در ميان دريافت كنندگان گاز خواهند بود، زيرا نياز آلمان به گاز زياد است. به موجب طرح كنسرن اتريشى قرار است ميدان‌هاى گاز حوزه خزر به اين خط لوله وصل شوند. بزرگترين ميدان‌هاى گاز اين منطقه در ايران واقع شده‌اند، اما ايجادكنندگان خط لوله به منابع آذربايجان و چند كشور عربى نيز نظر دارند.

روسيه در حال حاضر به احداث خط لوله گاز بالتيك اميد بسته است كه قرار است گاز اين كشور را از طريق درياى بالتيك به اروپا برساند. به اين دليل، روس‌ها خط لوله نابوكو را رقيب خط لوله بالتيك مى‌دانند و از احداث آن چندان راضى نيستند. رئيس كنسرن اتريشى در اين مورد گفت: ”ما با روس‌ها در رابطه هستيم و مى كوشيم آن‌ها را متقاعد كنيم كه خودشان هم مى‌توانند از خط لوله نابوكو استفاده كنند. آن ها مى‌توانند گاز را از طريق خط لوله ”بلواستريم” به تركيه برسانند و در آنجا وارد خط لوله مورد نظر ما كنند”.

وى معتقد است كه اروپا مى‌تواند همچنان بخشى از نيازهاى خود را با گاز مايع بپوشاند، اما خط لوله نابوكو به عنوان يك طرح بنيادى قابل چشم پوشى نيست. رئيس كنسرن اتريشى مى‌گويد: ”گاز مايع با كشتى به اروپا انتقال مى‌يابد و براى دريافت آن به ترمينال‌هاى متعدد نياز داريم”.

اتريش سال‌ها پيش طرحى براى ايجاد يك بندر تازه در شمال درياى سياه تهيه كرده بود كه به علت مقرون به صرفه نبودن اجرا نشد. در آن زمان، بهاى گاز پائين و هزينه كشتى رانى و انباردارى بالا بود. اما اكنون بهاى گاز افزايش و هزينه‌هاى كشتى‌رانى و انباردارى كاهش يافته است. به اين دليل، كنسرن اتريشى قصد دارد به موازات احداث خط لوله نابوكو، طرح ايجاد بندر تازه در شمال درياى سياه را نيز، تا سال ۲۰۱۱ به مرحله اجرا در آورد.

هرچند كه هدف از ايجاد خط لوله نابوكو تنها بهره بردارى از منابع گاز ايران نيست، اما اگر شوراى امنيت سازمان ملل متحد حكم به تحريم اقتصادى ايران بدهد، بى‌ترديد اجراى اين طرح نيز با موانع جدى روبرو خواهد شد.