بازسازی کاخ‌های تاریخی: کشمکش حفظ هویت
۱۳۸۹ شهریور ۱۶, سه‌شنبه
ویلهلم فون بودین، مدیر عامل بنیاد بازسازی "کاخ شهر برلین" است. بسیاری به دلیل هزینه‌های بالای مرمت بناهای قدیمی در شهر برلین از او انتقاد می‌کنند. اما او به‌خاطر اهمیت تاریخی چنین مکان‌هایی به کار خود در مرمت بناهای تاریخی ادامه می‌دهد.
مجموعه‌ی تاریخی موزهی برلین یکی از آثار فرهنگی مهم این شهر است که موزهی سنتی برجا مانده از سال ۱۸۲۸، گالری ملی سال ۱۸۷۶ و برجی تاریخی از سال ۱۹۰۵ را در برمی‌گیرد. به گفته‌ی فون بودین، بدون کاخ موجود در مجموعه‌ی تاریخی موزهی برلین، خلأ بزرگی در آن پدید می‌آید.
اورزولا شیرمر، عضو بنیاد حفاظت از تندیس‌های آلمان درباره‌ی این ادعا تردید دارد. از دید او بازسازی هر کاخ بنای جدیدی به دست می‌دهد که تأمین مالی آن از هزینه‌های عمومی و کمک‌های دولتی صورت گرفته است. گذشته از این، بناهای دیگری مانند کلیساهای قدیمی، در برابر این موزه در برلین هیچ شانسی برای دریافت اعتبار مالی و بازسازی ندارند.
تصمیم‌گیری‌های شتاب‌ز‌ده
از دید کارل تسیلیش، عضو بنیاد "فرهنگ معماری" در برلین، هر دوره تاریخی باید نقش خود را در ارائه‌ی معماری شایسته‌ی توجه ایفا کند.
اما تأمین هزینه‌ی مالی چنین کاری همیشه آسان نیست. بسیاری از سرمایه‌گذاران صرف هزینه برای بناهای تاریخی را بر سرمایه‌گذاری برای ساخت بناهای جدید ترجیح می‌دهند. بسیاری از معماران حمایت مالی کافی برای نوآوری‌ها در این عرصه را در اختیار ندارند.
از دید تسیلیش، ساختمان‌های جایگزین‌پذیر و بی‌هویت پیامد زیبایی‌شناختی سرمایه‌گذاری‌های بیهوده در نوسازی‌های بی‌حساب و کتاب هستند. جای شگفتی نیست که بسیاری از آلمانی‌‌ها با چنین سبکی در معماری مأنوس نیستند.
بازسازی گذشته: گذر از شوک روانی
بسیاری از کارهای بازسازی و مرمت بناهای تاریخی در آلمان تحت تأثیر جنگ جهانی دوم به انجام رسیدند. هدف از چنین فعالیت‌هایی نیز رهایی از شوک روانی ناشی از ویرانی جنگ و بازسازی ویرانه‌های تاریخی بود.
"کلیسای زنان" در شهر درسدن، یکی از بهترین نمونه‌های بازسازی بناهای قدیمی در آلمان است که در آن برخلاف روند نوسازی کاخ برلین، بخش‌های بازمانده‌ی بنا را هنگام مرمت به کار بردند.
اما کارشناسانی مانند فون بودین بعضی انتقادها را در راستای حفظ قدمت و اصالت بنا در جریان بازسازی نمی‌پسندند. از دید این مدیر عامل بنیاد بازسازی کاخ شهر برلین، نوسازی بناها قدمتی همسنگ پیدایش مجسمه دارند.
او در رد انتقادها برای نمونه می‌پرسد، چه کسی اهمیت می‌دهد که "برج ناقوس" در میدان مارکوس شهر ونیز اصل نیست و نوسازی شده است. به نظر او آثار معماری مدرن در برلین پس از وحدت دوباره‌ی آلمان شش میلیون مترمربع جا را در برگرفته است. به همین دلیل برای او قابل پذیرش نیست، بازسازی مجموعه‌ی تاریخی برلین که تنها ۱۵۰هزار مترمربع فضا نیاز دارد، انتقاد‌برانگیز شود.
خلاقیت برای نوسازی
هانس یوآخیم کوک یکی دیگر از افراد فعال در زمینه‌ی بازسازی کاخ‌هاست. او مسئولیت بازسازی کاخ شهر پوتسدام را بر عهده دارد.
به باور او، نوسازی میراث تاریخی وظیفه و نیازی جدی است که بسیاری کشورها و جوامع گوناگون با آن روبه‌رو هستند. جوامع بسیاری هستند که نمی‌خواهند چنین آثار تاریخی‌ای را به دلیل تعلق هویتی خود از دست بدهند. به همین علت کاملاَ قابل فهم است که در شهری مانند پوتسدام تنها حاشیه‌های بیرونی کاخ، مطابق اصل آن نوسازی شدند و بقیه‌ی بنا تغییر کرد.
بسیاری چنین روشی را در مرمت بناها، "حاشیه‌گرایی" می‌خوانند و ارزش تازه‌ی بنای قدیمی را در نظر نمی‌گیرند. علت چنین انتقادی از این روش معماری، حفظ حواشی و قسمت بیرونی بنا بر اساس صورت قدیمی آن و نوسازی سایر بخش‌هاست.
کوکه در پاسخ به چنین انتقادهایی می‌گوید:« همان‌طور که حتی در برخورد با انسان‌ها ظاهر آنها اهمیت می‌یابد و این امر درباره‌ی ساختمان‌‌ها نیز صادق است. گذشته از این، برای کارگذاری تجهیزات مدرن معماری مانند عایق‌‌های حرارتی در کاخ‌ها و بناهای قدیمی، خلاقیت و برنامه‌ریزی بسیار لازم است».
با این حال، ارزش واقعی بناهای قدیمی بازسازی شده را سازمان حفاظت از تندیس‌های تاریخی آلمان در آینده مشخص خواهد کرد.
Nadine Wojcik/FS/BB