ایران و کوبا «از سرکوبگرترین کشورهای جهان»
۱۳۹۰ خرداد ۳۰, دوشنبه
براساس بررسی جدید کمیته حمایت از روزنامه‌نگاران، ظرف یک سال اخیر نزدیک به ۷۰ روزنامه‌نگار «با زور به تبعید فرستاده شده‌اند». بیش از نیمی از این عده از ایران و کوبا هستند. از هرکدام از کشورهای کوبا و ایران نزدیک به ۱۸ روزنامه‌نگار مجبور به ترک خانه و وطن‌شان شده‌اند.
در گزارش آمده است که زندان، آزار و اذیت و تهدید از علل اصلی خروج روزنامه‌نگاران از کشورهایشان بوده است.
آماری که این کمیته در فاصله زمانی ده سال، یعنی از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۱، ارائه داده است، نشان می‌دهد که تاکنون ۶۴۹ روزنامه‌نگار در سراسر جهان در معرض خشونت، حبس و آزار قرار گرفته و مجبور به ترک وطن‌شان شده‌اند. بیش از ۹۰ درصد این افراد دیگر نتوانسته‌اند به کشورهایشان بازگردند.
پنج کشور در صدر فهرست آزار خبرنگاران
بنا بر گزارش کمیته حمایت از خبرنگاران، پنج کشور اتیوپی، ایران، سومالی، عراق و زیمبابوه مسبب خروج تقریبا نیمی از روزنامه‌نگاران رانده شده از کشورهای خود در طول دهه گذشته هستند.
در مورد ایران به رویدادهای پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم اشاره شده است. گزارش می‌گوید که این رویدادها ایران را در دو سال گذشته در صدر فهرست کشورهایی قرار داد که خبرنگارانش فرار را بر قرار ترجیح دادند. کمیته حمایت از خبرنگاران آماری از سال گذشته به دست داده است: «حداقل ۲۹ نفر از دبیران، خبرنگاران و عکاسان ایرانی در این سال به تبعید روی آوردند. آمار کل روزنامه‌نگاران ایرانی که در دهه گذشته از ایران خراج شدند، ۶۶ نفر بوده است و بدین لحاظ مقام ایران بعد از اتیوپی و سومالی قرار دارد.»
بنا بر گزارش، کشورهایی که بالاترین میزان تبعیدیان را دارند، دارای سوابق طولانی در سرکوب روزنامه‌نگاران نیز هستند. کمیته حمایت از خبرنگاران نوشته است که در ۱۲ ماه گذشته شاهد فرار دست‌کم ۱۴ روزنامه‌نگار از خشونت مرگبار و رژیم‌های سرکوبگر کشورهای شاخ آفریقا نظیر اریتره، اتیوپی و سومالی بوده است.
در هریک از کشورهای جمهوری دمکراتیک کنگو و پاکستان، سه روزنامه‌نگار مجبور به ترک کشورشان شده‌اند و حداقل دو روزنامه‌نگار اهل سوریه از چنگ ماموران امنیتی گریخته‌اند.
زندگی در تبعید، چالشی سنگین برای روزنامه‌نگاران
کمیته حمایت از روزنامه‌نگاران که سازمانی مستقل و غیرانتفاعی است در گزارش خود تاکید کرده است که این خبرنگاران در تبعید با چالش‌های بسیاری روبرو می‌شوند. این کمیته در گزارش خود درباره ایران به «سرکوب عظیم دوساله علیه مطبوعات مستقل» اشاره کرده است.
گزارش ویژه کمیته حمایت از روزنامه‌نگاران از قول ویکتور رولاندو آرویو کارمونا، یک روزنامه‌نگار ۵۹ ساله کوبایی، نوشته است: «من احساس تزلزل می‌کنم چون این‌جا هیچ چیزی برای ما وجود ندارد.» این خبرنگار قبل از ترک کوبا هفت سال در زندان بوده است.
در گزارش به وضعیت علیرضا شبانکاره، عکاس و روزنامه‌نگار ۳۷ ایرانی، اشاره شده است. و برای انجام یک پروژه در افغانستان بسر می‌برد که مادرش تلفنی به او خبر داد که دیگر به ایران برنگردد.
گزارش درباره علیرضا شبانکاره نوشته است که او برای نشریات اصلاح‌طلب کار می‌کرده، دو سال در زندان بوده و بارها بازداشت شده است. به همین خاطر هم او تصمیم به بازگشت می‌گیرد، اما وقتی با دستگیری ده‌ها تن از همکارانش روبرو می‌شود که هرکدام به سال‌ها زندان محکوم شده‌اند، در تصمیم‌اش تجدید نظر می‌کند.
شرایط خطرناک گرفتن ویزا و اجازه اقامت
النور ایسر، مدیر برنامه حفاظت از پناهندگان در سازمان „Human Rights First“، می‌گوید: «برای یک روزنامه نگار یا یک مدافع حقوق بشر که جانش در خطر است، گرفتن ویزا می‌تواند به معنای یک چالش باشد. بجای آنکه به شما بخاطر در خطر بودن جانتان ویزا بدهند، برعکس درست به این خاطر تقاضای ویزای شما را رد می‌کنند.»
او می‌گوید، باید به خبرنگاران اجازه داده شود از یک فر‌آیند سریع اسکان مجدد استفاده کنند و سفارت‌خانه‌ها باید بیشتر نسبت به حفظ جان مدافعان حقوق بشری که در معرض خطر قرار گرفته‌اند مسئول باشند.
انون هیوز، وکیل این سازمان، معتقد است که این بطور کلی مشکل اصلی سیستم پناهندگی است. او می‌گوید، کنوانسیون‌های مربوط به حقوق بشر تصریح می‌کنند که مردم حق دارند تقاضای پناهندگی کنند، اما قوانین بین‌المللی راه‌حل‌هایی عملی برای رسیدن به این هدف ارایه نمی‌دهند.
گزارش، علیرضا شبانکاره را تاییدی بر این گفته‌ها می‌داند. این وبلاگ‌نویس ایرانی مدت یک سال، یعنی از هنگام خروج خود از ایران، بین سه کشور تاجیکستان، هند و ترکیه سرگردان بوده است و حالا نیز در ترکیه به سر می‌برد. وضع او هنوز هم مشخص نیست. او به کمیته حمایت از خبرنگاران گفته است: «من به سفارت‌خانه‌های بسیاری رفتم و تقاضای ویزا کردم، اما همه به من نه گفتند.»
زندگی ناامن، سخت و فقیر
به گزارش کمیته حمایت از روزنامه‌نگاران، ده‌ها تن از خبرنگارانی که کشورشان را به این شکل ترک کرده‌اند، در وضعیت بسیار سخت، ناامن و فقیرانه‌ای زندگی می‌کنند.
براساس این گزارش، یک خبرنگار سومالیایی به نام حسن محمد که به کنیا فرار کرده بود، پای خود را به خاطر عفونت از دست داد، زیرا نتوانست هزینه درمان و مراقبت‌های پزشکی را بپردازد.
گزارش می‌افزاید، غالبا اسکان یافتن تنها آغاز مجموعه‌ای تازه از مبارزات برای شروع دوباره در یک کشور جدید است؛ کشوری که در آن از خانواده، شبکه‌های اجتماعی و حمایت مالی خبری نیست.
آرویو کارمونا در این باره به خاطرات زمان ورودش به اسپانیا اشاره می‌کند: «مشکل‌ترین مسئله ما در آن زمان وضعیت دوا و درمانی‌مان بود. همسر من مریض بود و من یک پسر دارم که مبتلا به مرض قند است. هیچ کس به ما داروی لازم را نمی‌داد، و ما برای مدت زمان طولانی با انسولینی که از کوبا آورده بودیم سر کردیم.»
برای صدها نفر از روزنامه‌نگارانی که کشور خود را ترک کرده‌اند، موانع قانونی، تفاوت‌های زبانی و مشکل‌های پیدا کردن کار در یک کشور جدید می‌تواند از نظر حرفه‌ای ویرانگر باشد.
علیرضا شبانکاره می‌گوید که برای او کار نکردن در حرفه خودش سخت‌ترین جنبه زندگی‌اش در تبعید است.
NK/KG