«انتخابات ریاست جمهوری در آذربایجان نمایشی است»

انتخابات ریاست جمهوری روز چهارشنبه (۹ اکتبر/۱۷ مهر) در آذربایجان در شرایطی انجام می‌گیرد که بسیاری از مدافعان حقوق بشر و منتقدان رژیم الهام علی‌اف، از نبود موازین دموکراتیک در کشور خرده می‌گیرند.

در آذربایجان آزادی بیان نقض می‌شود. لیلا یونس، از فعالان مدنی آذربایجان می‌گوید که در کشور روزنامه‌نگاران، وبلاگ‌نویسان و کنشگران سیاسی زیر فشار مداوم قرار دارند. او بر آن است که این انتخابات نیز مانند دوره‌های پیشین با تقلب و تزویر همراه خواهد بود.

فواد آقایف، وکیل دادگستری، نیز معتقد است که مردم از "فساد سراسری مقامات دولتی" به جان آمده‌اند. کشور سرشار از منابع نفت و گاز است، اما به خاطر فساد و سوءمدیریت، شواهد فقر و محرومیت و بیکاری در همه جا دیده می‌شود. رشد اقتصادی کشور کاهش یافته، درآمد سرانه پایین است و بسیاری از جوانان در آرزوی مهاجرت به خارج هستند چون برای بهبود اوضاع هیچ امیدی ندارند.

تا وقتی دولت الهام علی‌اف به حکمرانی توأم با سرکوب و اختناق ادامه می‌دهد، نیروهای مخالف انتظار ندارند که تغییر زیادی در کشور صورت بگیرد. به دنبال برگزاری مراسم یوروویژن در سال ۲۰۱۲ امید به انجام اصلاحات سیاسی از سوی رژیم تقویت شده بود، اما از این امید چیزی باقی نمانده است.

در کشور ساحل دریای خزر نزدیک به ۵ میلیون نفر حق دارند در انتخاب رهبر آینده کشور رأی دهند، اما همه پیشاپیش می‌دانند که بار دیگر نام الهام علی‌اف از صندوق‌ها بیرون خواهد آمد و این دیکتاتور ۵۱ ساله برای بار سوم رئیس جمهور خواهد شد.

آقای علی‌اف نیز از پیروزی خود مطمئن است، برای همین نه به تشریح اهداف و برنامه‌های خود علاقه دارد و نه به انتقادات مخالفان کمترین توجهی نشان می‌دهد.

رئیس جمهور کنونی در ۱۵ اکتبر ۲۰۰۳ در پی انتخاباتی به قدرت رسید که از نظر "سازمان امنیت و همکاری" شفاف و عادلانه نبود. او به دنبال انتخاب مجدد در سال ۲۰۰۸ قانون اساسی کشور را به گونه‌ای "اصلاح" کرد که بتواند برای بار سوم رئیس جمهور شود.

سنگینی سایه پدر

نیروهای مخالف دولت از سالم و شفاف نبودن انتخابات انتقاد می‌کنند. در رسانه‌های دولتی و در تبلیغات عمومی بیشتر نام و تصویر الهام علی‌اف دیده می‌شود و به ندرت تصویر یکی از ۹ نامزدی که به رقابت با او وارد میدان شده‌اند به چشم می‌خورد. افزون بر این در همه جا تصویر حیدر علی‌اف، پدر رئیس جمهور کنونی دیده می‌شود، که گویا همچنان از محبوبیت فراوان برخوردار است.

از مسائل عجیب آذربایجان این است که رئیس جمهور پس از ده سال حکمرانی هنوز نتوانسته خود را از زیر سایه پدر بیرون بکشد. به گفته آگاهان سیاسی او هنوز مشروعیت خود را از پدر می‌گیرد، که ۴ دهه دبیرکل حزب کمونیست آذربایجان بود و با قدرت اتحاد شوروی (سابق) بر این خطه حکومت کرد.

در واقع تا امروز میراث "پدر" باقی است. بسیاری از دولتمردانی که مقامات اصلی را به عهده دارند، همان افراد پیشین هستند که از دهها سال پیش زمام امور را به دست دارند. پیوندهای فساد مالی و منافع مشترک، اتحاد آنها را حفظ کرده است.

حضور کمرنگ اپوزیسیون

"اتحادیه اروپا" در اظهاریه‌ای از "نبود رقابت دموکراتیک" در انتخابات ریاست جمهوری آذربایجان انتقاد کرده است. از شواهد این کاستی، رستم ابراهیم‌بیگوف است، نویسنده‌ای سرشناس که اجازه نیافت نامزدی خود را اعلام کند. کمیسیون انتخابات به این بهانه که او دارای گذرنامه روسی است، شرکت او در انتخابات ریاست جمهوری را مغایر قانون دانست.

پس از رد صلاحیت ابراهیمبکوف، نیروهای مخالف اکنون به جمیل حسنلی امید بسته‌اند. از ۹ نامزدی که وارد رقابت ریاست جمهوری شده‌اند، آقای حسنلی تنها نامزدی است که در مخالفت واقعی با رژیم وارد کارزار انتخابات شده است.

تاریخدان ۶۱ ساله قول می‌دهد که فساد را برچیند، از حق مالکیت پاسداری کند و آزادی را به کشور برگرداند. با وجود کارشکنی‌های نیروهای امنیتی، هر بار چندین هزار نفر در گردهمایی‌های او شرکت می‌کنند، اما به عقیده ناظران او هیچ شانسی ندارد و پیروزی الهام علی‌اف قطعی است.

با وجود این، پیشرفت‌های کوچکی دیده می‌شود که به کنشگران مدنی مانند لیلا یونس امید می‌بخشد. به گفته این خانم سرپرست مؤسسه "دفاع از صلح و دموکراسی"، این بار افراد جوان و تحصیلکرده در میدان سیاست فعال شده و به انتخابات شوری تازه داده‌اند.

"روشنفکران منفی‌باف"

سران جمهوری آذربایجان از منتقدان ایراد می‌گیرند که آنها روشنفکرانی هستند که تنها به نکات منفی توجه دارند و بر پیشرفت‌های کشور چشم می‌بندند و فراموش می‌کنند که کشور تنها ۲۰ سال است که به استقلال رسیده است.

الهام علی‌اف پیوسته تأکید می‌کند که کشور او با وجود ریشه‌های اسلامی، گرایش به غرب دارد. مقامات دولتی در هر فرصتی تکرار می‌کنند که کشور هنوز از پیامدهای درگیری با ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ، نیاسوده است. منطقه به اقلیم آذربایجان تعلق دارد، اما به دنبال جنگی که در اوایل دهه ۱۹۹۰ هزاران قربانی گرفت، به زیر سلطه ارمنستان در آمد.

در معادلات منطقه‌ای، ارمنستان به حمایت روسیه تکیه دارد، درحالی که آذربایجان به دنبال همکاری نزدیک با اتحادیه اروپا است.

آذربایجان با وجود مخالفت روسیه، نفت و گاز خود را به غرب صادر می‌کند. از درآمدهای سرشار این منابع تنها عده اندکی از مردم بهره‌مند می‌شوند. بیشتر مردم کشور از بیکاری و نابسامانی‌های دیگر در رنج و عذاب هستند.