"اعدام فرعون" و سایهی فرمان آیتالله خمینی بر روابط ایران و مصر
۱۳۸۷ تیر ۲۰, پنجشنبهدهم اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۸ آیتالله خمینی در فرمانی بسیار کوتاه و صریح به ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجهی دولت موقت، دستور داد به دلیل آنچه «پیمان خائنانهی مصر و اسرائیل» عنوان شده، روابط دیپلماتیک با مصر را قطع کند. حدود دو سال و نیم بعد، انورسادات که از طرف مصر این قراداد را امضاء کرده بود ترور شد. اکنون فیلم مستندی که از این واقعه در ایران ساخته شده، روابط تهران و قاهره را تیره کرده است. روابط دو کشور در سالهای اخیر بهبودی نسبی پیدا کرده بود و هر دو طرف، به ویژه جمهوری اسلامی، تلاش فراوانی در عادیسازی آن داشتند.
اکنون اما ساخت فیلمی مستند در ایران، در مورد ترور انور سادات، به شدت مورد اعتراض مصر قرار گرفته است. فیلم "اعدام فرعون" ظاهرا سه سال پیش به وسیلهی "ستاد پاسداشت شهدای نهضت جهانی اسلام" تهیه شده و در آن صحنههایی از ترور انورسادات، محاکمهی سوءقصدکنندگان و گفتوگوهایی با چند کارشناس مصری و نزدیکان خالد اسلامبولی، رهبر گروه ترور، گنجانده شده است.
وزیر امور خارجهی مصر روز گذشته، چهارشنبه ۱۹ تیرماه، ساخت فیلم مستندی در مورد ترور رئیس جمهور پیشین این کشور را «با شدیدترین لحن ممکن» محکوم کرد و آنرا اقدامی غیرمسئولانه خواند.
روز دوشنبه نیز معاون این وزارتخانه در امور آسیا، رئیس دفتر حفاظت از منافع ایران در قاهره را فراخواند و ضمن اعتراض به ساخت این فیلم، تاثیر آنرا در روابط دو کشور منفی عنوان کرد. به رغم این، از مقامات دو کشور نقل شده که روابط دو جانبه را در حال بهبود میدانند و معتقدند تهیهی یک فیلم مستند نباید این روند را خدشهدار کند. در همین حال خانوادهی انورسادات که در این فیلم خائن خوانده میشود، خواستار پیگرد قانونی تهیهکنندگان آن شدهاند.
یکی از دلایل واکنش تند مقامهای مصری، انعکاس گسترده و جنجالبرانگیز این فیلم در رسانههای این کشور و برخی از کشورهای عربی میباشد که انورسادات را «رهبر فقید» و ستایش از قاتلان او را توهین به ملت مصر عنوان میکنند.
تلاش برای عادیسازی روابط
جمهوری اسلامی در سالهای اخیر تلاش بسیاری برای بهبود روابط خود با مصر داشته است. رئیس جمهور، محمود احمدینژاد، اردیبهشت ماه سال پیش اعلام کرد که «اگر دولت مصر اعلام آمادگی کند، تا پایان وقت اداری همین امروز سفارت جمهوری اسلامی ایران را در قاهره برپا میکنیم.»
در تهران، خیابانی به نام قاتل انورسادات نامگذاری شده و به او لقب شهید دادهاند. این نامگذاری یکی از موضوعهای مورد اعتراض قاهره محسوب میشود اما تغییر آن، که حتا به تصویب شورای شهر دوم نیز رسیده، با مخالفتهای شدید روبهروست.
خبرگزاری مهر هجدهم تیرماه از قول یک مقام آگاه در وزارت امور خارجه مینویسد: «بانی تولید این فیلم یک موسسه غیر دولتی بوده» و «موضوعات مطرحشده در این مجموعه، ارتباطی با مواضع رسمی تهران ندارد.» به گزارش مهر، این مقام آگاه تاکید میکند: «طبعا موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران را باید در سخنان مسئولان کشور جستجو کرد.»
در واکنش به اظهاراتی که از مقامات آگاه وزارت امور خارجه و دفتر حفاظت از منافع ایران در قاهره نقل شده، مدیرکل ستاد پاسداشت شهدا با صدور بیانهای ادعا میکند: «فیلمی که ما ساختیم خارج از چارچوبها و مواضع نظام نبوده است.» فروز رجایی فر در این بیانیه که سایت قدس نیوز آن را منتشر کرده، میافزاید: «اقدام وزارت خارجه در تکذیب ارتباط مواضع کشور با آنچه در این فیلم مطرح شده باعث تاسف است و شک ندارم که رئیس جمهور محترم با این اقدام شتابزده مقام آگاه وزارت خارجه موافق نیستند.» او با اعتراض به برخی از رسانهها که به زعم او با غرضورزی یا بیتوجهی عنوان فیلم را «ترور فرعون» ذکر کردهاند، تاکید میکند: «نام دقیق این فیلم اعدام فرعون است که اشاره دارد به اعدام انقلابی انور سادات، رئیس جمهور معدوم مصر.»
سایه فرمان آیتالله خمینی بر بهبود روابط دو جانبه
مدیر کل ستاد پاسداشت معتقد است: «فیلم مستند "اعدام فرعون" بر اساس مواضع به ظاهر سابقا رسمی جمهوری اسلامی (که قطع رابطه فعلی ریشه در آن دارد) و دیدگاه حضرت امام (ره) ساخته شده است.» او با اشاره به دستور آیتالله خمینی به وزیر امور خارجهی وقت برای قطع رابطه با مصر تصریح میکند: «حضرت امام (ره) ازکسی که سادات را اعدام کرد تجلیل نمود و در اردیبهشت سال ۱۳۵۸ به سادات لقب فرعون مصر را دادند.»
اکبر هاشمی رفسنجانی در گفتگویی که دهم آذر ماه ۱۳۷۸ در روزنامه انتخاب منتشر شد به مصوبهای در شورای عالی امنیت ملی برای برقراری رابطه با مصر اشاره میکند که به سالها پیش از آن بازمیگردد. رفسنجانی با ذکر مخالفتهایی که به دلیل فرمان آیتالله خمینی با این کار میشده میافزاید: «در زمان حضرت امام در نامهای به ایشان هفت موضوع را مطرح کردم و گفتم شما در زمان حیاتتان این مسائل را حل کنید. بعد از شما، دولتهای بعدی مشکل پیدا میکنند.»
به گفتهی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام یکی از این مسائل برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با مصر بوده؛ روابطی که با همهی تلاشهایی که در سالهای اخیر برای بهبود آن صورت گرفته، همچنان مخالفان سرسختی دارد و سایهی فرمان آیتالله خمینی بر آن حاکم است.