استراتژی ترکیه: هم شرقی، هم غربی

توافق‌هائی که در جریان سفر دیروز (پنجشنبه ۶ اوت) ولادیمیر پوتین با همتای ترک وی طیب اردوغان حاصل شد، نشان داد که در سیاست ترکیه دیگر چیزی به نام "رقابت شرق و غرب" جا ندارد.

بحران ایران و منافع ترکیه

از زمانی که بحران مناسبات ایران و جهان غرب اوج گرفته است، ترکیه فرصتی طلائی یافته تا به عنوان یک کشور ترانزیت، از تنگنای انرژی در غرب برای بهبود وضعیت اقتصادی خود سود ببرد. یک ماه پیش، قرارداد ایجاد خط لوله نابوکو، با حضور نمایندگان کشورهای ذینفع و در غیاب نماینده ایران در آنکارا بسته شد. سهم ترکیه، از درآمد گازی که قرار است به وسیله این خط لوله به اروپا انتقال یابد، ۱۵ درصد خواهد بود.

خط لوله نابوکو، گاز حوزه خزر را، از طریق بندر جیحان در ترکیه به اروپا منتقل می‌کند. اگر مناسبات ایران و آمریکا تیره نبود، ایران نه تنها می‌توانست به عنوان کشور رابط از مسیر کوتاه‌تر و با هزینه‌کمتر گاز جمهوری‌های حوزه خزر و آسیای مرکزی را به اروپا انتقال دهد، بلکه با پمپاژ گاز خود، این طرح را مقرون به صرفه‌تر کند.

استفاده از تضاد روسیه و اروپا

اروپائی‌ها، می‌خواهند با بهره برداری از خط لوله نابوکو، از وابستگی خود به منابع گاز روسیه بکاهند. آن‌ها، حتی حاضر نشدند خط لوله جدید را از خاک روسیه عبور بدهند، زیرا می‌ترسیدند که مسکو در شرایط بحرانی مانع از انتقال گاز به اروپا شود.

اما روسیه در واکنش به ایجاد خط لوله نابوکو، تصمیم به احداث خط لوله جنوب گرفت که رقیب آن خواهد بود. اکنون، ترکیه هم از منافع ناشی از خط نابوکو سود می‌برد و هم از سهم ترانزیت خط جنوب روسیه. خط لوله جنوب، باید از آب‌های ترکیه در دریای سیاه بگذرد.

همکاری ترکیه، سبب می‌شود که روسیه برای انتقال گاز خود به اروپا وابستگی مطلق با اوکرائین نداشته باشد. در سال‌های اخیر، بر سر انتقال گاز روسیه به اروپا، میان مسکو و کیف مشکلات زیادی وجود داشته که چند بار منتهی به قطع جریان گاز روسیه به این کشور شده است. در مراسم امضای قرارداد خط لوله جنوب، برلوسکونی نخست وزیر ایتالیا نیز حضور داشت. علت حضور وی آن بود که این خط لوله به عنوان پروژه مشترک گازپروم روسیه و کنسرن انی ایتالیا ایجاد می‌شود.

گلوگاه استراتژیک انرژی جهان

ترکیه، با میزبانی شرکای دو خط لوله گاز مهم، اکنون خود را به عنوان گلوگاه استراتژیک مهمی برای تامین انرژی جهان غرب جا انداخته است. اما همکاری آنکارا و مسکو به انتقال گاز محدود نمی‌شود. ترکیه که خود فاقد منابع انرژی فسیلی است، قصد دارد اولین نیروگاه اتمی را در ۳۵۰ کیلومتری شرق آنتالیه ایجاد کند. یک کنسرسیوم روسی و ترکی زیر هدایت کنسرن "اتم استروی اکسپورت" روسیه آمادگی خود را برای ایجاد این نیروگاه اعلام کرده است. اتم استروی اکسپورت تحت کنترل دولت روسیه است و امضای توافقنامه میان نخست‌وزیران روسیه و ترکیه می‌تواند راه این کنسرن را هموار کند.

ترکیه نیز، مثل اروپا برای تامین انرژی مورد نیاز خود به روسیه وابسته است. دو سوم گاز ترکیه را، در حال حاضر روسیه تامین می‌کند. تعهد روسیه برای تامین این نیاز، در سال ۲۰۱۱ به پایان می‌رسد. اما به گزارش روزنامه نویه تسورشه تسایتونگ، پاداش همکاری آنکارا با پروژه خط لوله جنوب، تمدید این قرارداد از سوی روسیه خواهد بود.

نویسنده: جواد طالعی

تحریریه: عباس کوشک جلالی