آیا مذاکره صلح بین دولت ترکیه و پ‌ک‌ک امکانپذیر است؟
۱۳۹۵ شهریور ۲۶, جمعه
پیمان آتش‌بس بین دولت ترکیه و حزب کارگران کردستان (پ ک ک) از حدود ۱۴ ماه پیش با بنبست مواجه شده است. این پیمان گرچه لغو نشده اما بسیاری از کارشناسان در شرایط فعلی ترکیه آن را یک "طرح شکست خورده" تلقی میکنند.
اوجالان بنیانگذار پ‌ک‌ک که از حدود ۱۷ سال پیش در زندان "امرالی" محبوس است، در اوج تنش دولت ترکیه با حزبش پیام داد که "در صورت آمادگی دولت ترکیه برای ازسرگیری مذاکرات صلح، مصمم است فقط در ۶ ماه پروژه صلح را تکمیل و به سرانجام برساند".
بیشتر بخوانید: اوجالان خواستار آغاز گفت‌وگوهای صلح با دولت ترکیه شد
مهمت اوجالان برادر رهبر حزب پ‌ک‌ک که این سخنان برادرش را بعد از ملاقات با او در کنفرانس خبری در دیاربکر بیان میکرد، گفت: «رهبر حزب معتقد است که جنگ فعلی برنده‌ای ندارد و اکنون زمان آن فرا رسیده تا به همه خون‌ریزی‌ها پایان داده شود.»
بدبینی رسانههای ترکیه به پیشنهاد صلح اوجالان
پیشنهاد اوجالان در میان دولتمردان ترکیه و در رسانههای جمعی این کشور با سکوت و سردی روبرو شد. طه آق یول، روزنامهنگار مشهور ترکیه در روزنامه "حریت" (در ۱۴ سپتامبر) بعد از پیام رهبر پ‌ک‌ک نوشت، اگر اوجالان واقعا خواهان صلح است باید پ‌ک‌ک را خلع سلاح کند و تا زمانی که این عمل صورت نگیرد، امکان برقراری صلح ضعیف است.
ستوننویس حریت تاکید میکند: «اوجالان باید قندیل (محلی که نیروهای پ‌ک‌ک مستقر هستند) را راضی کند که از جنگ دست بکشد. هر زمان که وی آنها را قانع کرد، میتواند رهبری روند صلح را دوباره به دست گیرد، در غیراین صورت صلح در ترکیه شانسی ندارد.» طه آق یول معتقد هست که در شرایط فعلی سیاسی ترکیه آغاز مذاکرات صلح پ‌ک‌ک با دولت ترکیه عملی نیست.
خانم نورای مرت، ستوننویس روزنامه "جمهوریت" هم در مقالهای انتقاد میکند که "کردها با سیاستی که در پیش گرفتند به بن بست میرسند". به گفته او احتمال اینکه کردها حمایت نیروهای دمکرات ترکیه را از دست بدهند هم بیشتر شده است. این رونامهنگار که قبلا در روزنامه "ملیت" کار میکرد و به دلیل حمایت از مذاکرات صلح با کردها از کارش اخراج شده بود، اکنون از شیوه نظامی پ‌ک‌ک انتقاد میکند.
بیشتر بخوانید: اردوغان: مصمم به خلاصی از داعش و پ‌ک‌ک هستیم
رسانههای ترکیه درباره پیشنهاد اوجالان به این مسئله می‌نویسند که حل مسئله کرد در ظرف ۶ ماه "مبالغه آمیز" است و در رابطه با پیام اوجالان ایراد می‌گیرند که او از فعالیتهای نظامی پ‌ک‌ک انتقادی نکرده و هیچ جمله انتقادی در رابطه با بمب‌گذاریهای اخیر این گروه در شهرهای ترکیه بر زبان نیاورده است.
کارشناسان درباره صلح پ‌ک‌ک با دولت ترکیه چه میگویند؟
اما کارشناسان امور ترکیه درباره امکان آغاز مذاکرات صلح پ‌ک‌ک با دولت این کشور چه نظری دارند؟
آرتوم دینج، کارشناس مسائل ترکیه در پاسخ به پرسش دویچه وله میگوید: «صلح بین پ‌ک‌ک و دولت ترکیه امکانپذیر نیست. ولی امکان گفت‌وگوی دولت یلدیریم، نخست وزیر این کشور با حزب دمکراتیک خلقها، حزب طرفدار کردها در میانمدت وجود دارد. یلدیریم در حل مسئله کرد در ترکیه شاید از گزینههای مختلفی استفاده کند. اگر شرایط تغییر کرد، گفت و گوها بین تشکیلاتهای غیردولتی طرفدار کردها با دولت نیز انجام خواهد گرفت.»
عارف کسگین پژوهشگر "مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه" هم در گفت و گو با دویچه وله درباره آغاز مذاکرات صلح در ترکیه و پیام اوجالان میگوید، در افکار عمومی ترکیه بدبینی عمیقی به مذاکرات صلح و نتایج آن ایجاد شده و بسیاری در ترکیه بر این باورند که مذاکرات صلح با کردها بیشتر به قدرتمند شدن پ‌ک‌ک انجامیده است.
فشار غرب به ترکیه برای ادامه مذاکره با کردها
دکتر کمال سیدو، مسئول امور خاورمیانه در "جامعه اقوام در معرض خطر" که خود از کردهای سوریه است و با اوضاع کردهای ترکیه هم آشناست درباره پیام اوجالان برای برقرار صلح در ترکیه، میگوید: «من پیام اوجالان را اینگونه فهمیدم که او برای صلح در ترکیه آماده است. اما به‌رغم این فراخوان اکثریت مردم کرد و حزب دمکراتیک خلقها (HDP) فکر میکنند که دولت ترکیه در شرایط کنونی مذاکره صلح را آغاز نخواهد کرد. اردوغان زمانی مذاکره صلح را آغاز خواهد کرد که جنبش کرد در ترکیه ضعیف شده باشد. هدف اردوغان این است که پ‌ک‌ک را با قوه قهریه نابود کند تا درخواستی از طرف آنها طرح نشود.»
به گفته سیدو اتحادیه اروپا، آلمان و آمریکا از ۳ درخواست عمده کردهای ترکیه "برابری زبان کردی با ترکی در مدارس، دانشگاهها و ادارات دولتی"، "به رسمیت شناخته شدن خودگردانی کردها" و "آزادی فعالیت اقلیتهای دینی مانند ایزدیان" حمایت میکنند. اما این کارشناس تائید میکند که ترکیه شرط آغاز مذاکرات صلح را به خلع سلاح کردهای مسلح و خروج آنها از خاک ترکیه منوط کرده و حزب پ‌ک‌ک با درخواست این کشور موافقت نخواهد کرد و در نتیجه صلح شانسی ندارد.
"مذاکرات دولتهای غربی با پ‌ک‌ک"
آلمان، آمریکا و اتحادیه اروپا حزب کارگران کردستان را به عنوان گروه تروریستی میشناسند ولی به گفته کمال سیدو این کشورها با نمایندگان حزب پ‌ک‌ک مذاکره میکنند. سیدو می‌افزاید که "در واشنگتن با هیاتهای نزدیک به گروه پ‌ک‌ک ملاقات میکنند." به نظر این کارشناس دولتهای غربی باید فشار را بر ترکیه بیافزایند تا مقامات این کشور خواست کردها را به رسمیت بشناسند. او تاکید میکند که عملی کردن خواست کردها باعث ثبات ترکیه خواهد شد در غیر این صورت بیثباتی در این کشور حاکم میشود و این به نفع اتحادیه اروپا، آلمان و آمریکا نیست.
برخلاف گفتههای کمال سیدو، عارف کسگین از مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه میگوید: «اگر اوجالان پ‌ک‌ک را خلع سلاح و نیروهای این گروه را از ترکیه خارج کند، امید به ادامه روند مذاکرات صلح وجود دارد.»
تغییر دیدگاه قدرتهای خارجی درباره کردها
کسگین می‌افزاید: «یگان‌های مدافع خلق و پ‌ک‌ک موفق شدهاند با اروپا و آمریکا روابط خوبی برقرار کنند. اینکه روابط جدید در آینده چه نتیجهای خواهد داد، نمی‌توانیم از الان بگوییم. آینده معادله قدرت در ترکیه هم مشخص نیست. کردها در سوریه به خاطر جنگ موفقی که علیه داعش کردند یک نیروی مثبت تلقی میشوند ولی در دوران پساداعش چه اتفاقی خواهد افتاد، فعلا زود است در این باره اظهار نظر کنیم. چرا که اینجا موضوع فقط قدرتهای غربی نیست و موقعیت ترکیه، روسیه ، ایران و کشورهای عربی هم مطرح است.»
به گفته کسگین در ترکیه بدبینی شدیدی در میان مردم ترکیه نسبت به غرب و آمریکا شکل گرفته و رسانهها از دشمنی غرب با ترکیه سخن میگویند. به نظر این کارشناس این موضوع میتواند باعث شود که ترکیه با روسیه و ایران مناسبات خود را بیشتر کند.
بیشتر بخوانید: در انفجار شهر وان ترکیه چند ایرانی زخمی شدند
کسگین درباره نقش غرب به این موضوع هم اشاره میکند که هرچقدر فشارغرب به اردوغان، رئیس جمهور ترکیه بیشتر میشود، حمایت مردم از او هم افزایش می‌یابد. او تاکید میکند: «ما فعلا نمیدانیم که اردوغان و حزب عدالت و توسعه در آینده در رابطه با نظام ریاستی چه پروژهای دارند؟ اگر نظام ریاستی مطرح شود و موضوع انتخابات دوباره طرح گردد، مذاکرات صلح در ترکیه به تعویق خواهد افتاد.»